W sprawie badań nad polską filatelistyką podziemną. Refleksje w kontekście pracy Janusza Gajewskiego i Zbigniewa Rutkowskiego poświęconej poczcie podziemnej Solidarności Walczącej

Adam Gliksman

doi:10.23858/KHKM72.2024.1.005

Published: 2024-06-19

Vol. 72 No. 1 (2024)

Perspective on research on Polish clandestine philately. Reflections in the context of the work of Janusz Gajewski and Zbigniew Rutkowski devoted to the underground post office of Fighting Solidarity

Adam Gliksman

Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Section: Review Articles and Reviews

https://doi.org/10.23858/KHKM72.2024.1.005

Abstract

The paper concerns the phenomenon of “clandestine post office” which was an important, albeit sporadically present in scientific literature, part of the independent publishing movement operating in the last years of the Polish People‘s Republic. So far, research on independent philately has most often been limited to publishing catalogues of items found mainly in private collections. In recent years, however, there has been a noticeably greater interest in this topic, as evidenced by the Book of the underground post office of the Fighting Solidarity Organization published in 2023, as well as other publications covering, among others, iconographic and iconological purposes, as well as organizational and structural issues.

Keywords:

clandestine post office, Fighting Solidarity, opposition, postage stamp, iconographic source

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Gliksman, A. (2024). Perspective on research on Polish clandestine philately. Reflections in the context of the work of Janusz Gajewski and Zbigniew Rutkowski devoted to the underground post office of Fighting Solidarity. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 72(1), 101–111. https://doi.org/10.23858/KHKM72.2024.1.005

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

References

Adamski Artur. 2007. Poczta Solidarności Walczącej, [w:] O wyzwolenie z komunizmu ludzi i narodów przysięgam walczyć! 25. rocznica powstania Solidarności Walczącej, red. M. Łątkowska, Warszawa, s. 136.
Google Scholar

Artières Philippe, Rodak Pawel. 2009. La poste clandestine en Pologne. Histoire et mémoire d’une pratique depuis l’insurrection de Varsovie jusqu’aux années 2000, „Vingtième Siècle. Revue d’histoire”, 102, s. 19–30. DOI: https://doi.org/10.3917/ving.102.0019
Google Scholar

Brożek Igor. 1991. O „znaczkach” „Solidarności”, „Filatelistyka”, 2, 11, s. 297.
Google Scholar

Brzozowski Henryk. 1996. Poznański Czerwiec ’56 na znaczkach Poczty Podziemnej 1982–1989, Poznań.
Google Scholar

Domagalski-Łabędzki Włodzimierz. 2017. Solidarność Walcząca. Historia i dziedzictwo, red. A. Adamski, Wrocław.
Google Scholar

Encyklopedia. 1993. Encyklopedia filatelistyki, red. M. Kiełbaska, D. Kalisiewicz, Warszawa.
Google Scholar

Endzel Zbigniew. 1991. O Poczcie „Solidarności” — inaczej, „Filatelistyka”, 2, 11, s. 297.
Google Scholar

Essen Andrzej. 2017. Znaczek pocztowy jako źródło ikonograficzne, „Studia Środkowoeuropejskie i Bałkanistyczne”, 25, s. 191–206, https://doi.org/10.4467/2543733XSSB.17.013.7259 DOI: https://doi.org/10.4467/2543733XSSB.17.013.7259
Google Scholar

Gawlik Jan Paweł. 1991. O pseudoznaczkach „Poczty Solidarności”. Próba rozsupłania węzła, „Filatelistyka”, 2, 7–8, s. 201–205.
Google Scholar

Gliksman Adam, Malik Andrzej. 2014. Społeczny Fundusz Pomocy Pracowniczej (1982–1989), Kraków.
Google Scholar

Głażewski Stanisław. 2010. Podziemna poczta Solidarności, „Studia Puławskie”, 11, s. 76–108.
Google Scholar

Goszczyński Włodzimierz. 1990. Filatelistyka współczesna, Warszawa.
Google Scholar

[Jaśkiewicz Jacek]. 2007. O tym, jak powstawały jego znaczki opowiada Jacek Jaśkiewicz, [w:] O wyzwolenie z komunizmu ludzi i narodów przysięgam walczyć! 25. rocznica powstania Solidarności Walczącej, red. M. Łątkowska, Warszawa, s. 137–139.
Google Scholar

Kamiński Łukasz, Waligóra Grzegorz. 2010. Solidarność Walcząca, [w:] NSZZ „Solidarność” 1980–1989, 2, Ruch społeczny, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Warszawa, s. 453–503.
Google Scholar

Klessa Edwin. 2022. Charakterystyka kolekcji filatelistycznej Edwina Klessy poświęconej NSZZ „Solidarność”, „Rocznik Skrzatuski”, 10, s. 221–233.
Google Scholar

Kobyliński Anatol. 1989. Sześć lat podziemnej poczty w Polsce (1982–1988), Rapperswil.
Google Scholar

Kowalewski Zbigniew. 2023. Grafiki więźniów politycznych 1981–1986, Łomianki.
Google Scholar

Kowalewski Zbigniew, Jaworski Andrzej. 2023. Emisje Poczty Podziemnej 1982–1985, Łomianki.
Google Scholar

Kuta Cecylia. 2019. Niecenzurowane. Z dziejów drugiego obiegu wydawniczego w Krakowie w latach 1976–1990, Kraków.
Google Scholar

Kuta Cecylia. 2023. Wstęp, [w:] Autonomiczny Wydział Wschodni Solidarności Walczącej, red. C. Kuta, Kraków–Warszawa, s. 7–12.
Google Scholar

Malendowicz Ludwik Kazimierz. 1990. Znaczek z nadrukiem „13.XII.1981 r. Wojna WRON z Narodem 13.XII.1982 r.”, „Filatelista”, 37, 4–5–6, s. 98–100.
Google Scholar

Monkos Henryk. 2008. Inicjowanie, projektowanie i wytwarzanie znaków pocztowych, [w:] Podstawy wiedzy o poczcie i filatelistyce. Podręcznik dla potrzeb Studium Filatelistyki PZF, red. Z. Wiatrowski, P. Drzewiecki, Bydgoszcz–Ciechocinek–Warszawa, s. 125–177.
Google Scholar

Mruk Henryk, Guć Michał. 2020. Znaczki szczecińskiego podziemia autorstwa Jana Tarnowskiego 1981–1989, Szczecin.
Google Scholar

Od „Indeksu”. 2019. Od „Indeksu” do „Hutnika”. Bibliografia druków ciągłych drugiego obiegu wydawniczego w Krakowie i Małopolsce 1976–1990, oprac. A. Roliński, A. Dróżdż, W. Marchewczyk, Kraków.
Google Scholar

Okoński Krzysztof. 2023. (rec.) Silke Plate: Widerstand mit Briefmarken. Die polnische Oppositionsbewegung und ihre Unabhängige Post in den 1980er Jahren. Verlag Ferdinand Schöningh, Paderborn 2021. X, 312 S., 72 Ill., „Zeitschrift für Ostmitteleuropa-Forschung”, 72, 1, s. 156–158, https://doi.org/10.25627/202372111335
Google Scholar

Panofsky Erwin. 1971. Ikonografia i ikonologia, [w:] E. Panofsky, Studia z historii sztuki, oprac. J. Białostocki, Warszawa, s. 11–32.
Google Scholar

Piech Zenon. 1995. Czy ikonografia historyczna powinna być nauką pomocniczą historii?, [w:] Tradycje i perspektywy nauk pomocniczych historii w Polsce. Materiały z sympozjum w Uniwersytecie Jagiellońskim dnia 21–22 października 1993 roku profesorowi Zbigniewowi Perzanowskiemu przypisane, red. M. Rokosz, Kraków, s. 119–141.
Google Scholar

Plate Silke. 2013. Duże przesłania w małym formacie. Znaczki poczty niezależnej w latach osiemdziesiątych w Polsce, [w:] Czas Bibuły, 2, Mechanizmy — Ludzie — Idee, red. R. Wróblewski, Wrocław, s. 147–163.
Google Scholar

Plate Silke. 2021. Widerstand mit Briefmarken. Die polnische Oppositionsbewegung und ihre Unabhängige Post in den 1980er Jahren, Paderborn. DOI: https://doi.org/10.30965/9783657760039
Google Scholar

Remuszko Stanisław. 1992. Podziemna Filatelistyka, „Tygodnik Solidarność”, 3 (17 stycznia), s. 14.
Google Scholar

Rudka Szczepan. 2013. Poczta wrocławskiej opozycji 1981–1989, [w:] Czas Bibuły, 2, Mechanizmy— Ludzie — Idee, red. R. Wróblewski, Wrocław, s. 143–145.
Google Scholar

Ruzikowski Tadeusz. 2010. Kultura niezależna, [w:] NSZZ „Solidarność” 1980–1989, 2, Ruch społeczny, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Warszawa, s. 315–385.
Google Scholar

Sękowski Aleksander. 1991. A propos „znaczków Poczty Solidarności”, „Filatelistyka”, 2, 7–8, s. 205.
Google Scholar

Sokołowski Wacław. 1993. Katalog podstawowy polskich znaczków podziemnych 1980–1989, Warszawa.
Google Scholar

Solidarność. 1991. „Solidarność” kontra „Poczta Solidarności”, „Filatelistyka”, 2, 4, s. 106.
Google Scholar

Sołtysik Łukasz. 2023. Struktury Solidarności Walczącej w Polsce w latach 1982–1990. Szkic problematyki, [w:] Autonomiczny Wydział Wschodni Solidarności Walczącej, red. C. Kuta, Kraków–Warszawa, s. 15–73.
Google Scholar

Swałtek Barbara, Swałtek Jacek. 2016. Gawędy o znaczkach, pieczątkach i kopertach. Filatelistyka podziemna lat 1982–1985 jako forma działania na rzecz niepodległości i suwerenności Polski, Zeszyty Historyczne Sieci Solidarności, 7, Kraków.
Google Scholar

Swałtek Jacek. 2017. Filatelistyka podziemna w latach 1982–1989, [w:] Pamięć o bohaterach, Zeszyty Historyczne Sieci Solidarności, 8, Kraków, s. 12–14.
Google Scholar

Szychta Katarzyna. 2018. Historia zapisana w obrazie. Wydarzenia Grudnia ’70 z perspektywy twórców nieoficjalnych znaczków i kartek pocztowych z lat osiemdziesiątych XX w., „Argumenta Historica”, 5, s. 168–189.
Google Scholar

Szychta-Mielewczyk Katarzyna. 2021. „Nie zapomnimy nigdy!” Narracje o przeszłości odczytywane z drugoobiegowych znaczków i kart pocztowych rozpowszechnianych w PRL w latach osiemdziesiątych dwudziestego wieku, „Sztuka i Dokumentacja”, 25, s. 179–197.
Google Scholar

Tokar Jerzy. 2008. Teoria filatelistyki w zarysie — ze szczególnym uwzględnieniem analizy i wykładni pojęciowej oraz nazewniczej, [w:] Podstawy wiedzy o poczcie i filatelistyce. Podręcznik dla potrzeb Studium Filatelistyki PZF, red. Z. Wiatrowski, P. Drzewiecki, Bydgoszcz–Ciechocinek–Warszawa, s. 83–116.
Google Scholar

Znojkiewicz Andrzej. 1990. Katalog znaczków pocztowych Konfederacji Polski Niepodległej 1984–1990, 1, Warszawa.
Google Scholar

Żórawski-Gajewski Józef Witold. 1991. O Poczcie Solidarności w polskiej Encyklopedii Filatelistyki, „Filatelistyka”, 2, 9, s. 231–232.
Google Scholar