Dzieje zagospodarowania mienia poewangelickiego w Osiecznej po 1945 r.
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM67.2019.4.006Słowa kluczowe:
Osieczna, mienie poewangelickie, świątynia, parafia, nacjonalizacja, nieruchomość, wyposażenieAbstrakt
Zimą 1944/1945 r. mienie ewangelickie, należące do lokalnych wspólnot religijnych i jednocześnie będące świadectwem ich historii, kultury materialnej i duchowej, stało się porzuconą własnością poniemiecką. Ewakuacja niemieckiej (często ewangelickiej) populacji skutkowała zakończeniem działalności licznych parafii ewangelickich, m.in. w Wielkopolsce – w tym w miasteczku Osieczna i okolicznych wsiach. Powojenne zagospodarowanie mienia poewangelickiego mogło być dwojakie: kościelne (katolickie) lub świeckie. W Osiecznej wszystkie nieruchomości spełniały świeckie funkcje gospodarcze i społeczne. Tamtejsza parafia protestancka nie została nigdy odtworzona, a jej własność częściowo zniszczała, a częściowo przetrwała do dziś, wtapiając się w małomiasteczkową codzienność.
Pobrania
Bibliografia
AP Leszno [Archiwum Państwowe w Lesznie], SPL [Starostwo Powiatowe w Lesznie], sygn. 70, 1317.
AP Leszno [Archiwum Państwowe w Lesznie], AO [Akta miasta Osieczna], sygn. 588; 702; 665; 683; 588; 590; 550; 571.
AP Leszno [Archiwum Państwowe w Lesznie], PMRNOS [Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Osiecznej], sygn. 171.
AP Leszno [Archiwum Państwowe w Lesznie], WBPPL [Wojewódzkie Biuro Planowania Przestrzennego w Lesznie], sygn. 297.
IPN Poznań [Instytut Pamięci Narodowej i Komisja Ścigania Zbrodni przeciw Narodowi Polskiemu, oddział w Poznaniu], UWP [Urząd Wojewódzki w Poznaniu], sygn. 19/15; 19/25; 19/21.
Juchniewicz J. 2016. Relacja Józefa Juchniewicza, 07.12.2016 r., wywiad A. Gendera, Osieczna.
Nowak B. 2016. Relacja Barbary Nowak, 01.11.2016 r., wywiad A. Gendera, Osieczna.
Nowak L. 2016. Relacja Lidii Nowak, 07.12.2016 r., wywiad A. Gendera, Osieczna.
Wizja lokalna. 2019. Wizja lokalna autora [A. Gendery], 28.10.2019 r., Osieczna.
Binemann-Zdanowicz Dawid. 2009. Roszczenia majątkowe Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, w świetle ustawy z 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] Polski protestantyzm w czasach nazizmu i komunizmu, red. J. Kłaczkow, Toruń, s. 372–400.
Birecki Piotr. 2012. Losy poewangelickich kościołów i budynków parafialnych na Pomorzu Nad-wiślańskim po 1945 r., [w]: Kościoły chrześcijańskie w systemach totalitarnych, red. J. Kłaczkow, W. Rozynkowski, Toruń, s. 684–709.
Bogdanowicz Jerzy. 2013. Ziemia leszczyńska. Styczeń 1945, Leszno.
Czwojdrak Dariusz. 2013. Duchowni ewangeliccy w Osiecznej w XVII–XX w., „Zeszyty Osieckie”, nr 21, s. 25–31.
Dekret 1. 1945. Dekret z dnia 2 marca 1945 r. o majątkach opuszczonych i porzuconych, „Dziennik Ustaw”, nr 9, poz. 44 i 45.
Dekret 2. 1946. Dekret z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich, „Dziennik Ustaw”, nr 13, poz. 87.
Dekret 3. 1946. Dekret z dnia 19 września 1946 r. o zmianie dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 25 listopada 1936 r o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, „Dziennik Ustaw”, nr 54, poz. 304.
Domasłowski Jerzy. 2005. Kościół Ewangelicko-Augsburski w Poznaniu i w Zachodniej Wielkopolsce w latach 1919–2005, Poznań.
Domasłowski Jerzy. 2009. Władze lokalne wobec parafii Kościoła ewangelicko-augsburskiego w Poznaniu, [w]: Władze wobec Kościołów i związków wyznaniowych w Wielkopolsce w latach 1956–1970, red. K. Białecki, Poznań, s. 231–250.
Evangelischer Volkskalender. 1901. Evangelischer Volkskalender auf das Jahr 1901, Posen.
Frankiewicz Edward. 1986. „Osieczna. Zarys historyczny”, maszynopis, Opole.
Grelewski Stefan. 1937. Wyznania protestanckie i sekty religijne w Polsce współczesnej, Lublin.
Jędraś Stanisław. 2012. Osieczna i jej dzieje, Osieczna.
Kiec Olgierd. 2017. 500 lat protestantyzmu w Poznaniu, „Przegląd Wielkopolski”, nr 2, http://www.e-pw.pl/page.php/1/0/show/186/ (dostęp 03.11.2019).
Kłaczkow Jarosław. 2010. Kościół ewangelicko-augsburski w Polsce w latach 1945–1975, Toruń.
Kurpiewski Maciej. 2017. Historia wspólnoty ewangelickiej w Wejherowie i jej cmentarza w latach 1643–1951, „Gdański Rocznik Ewangelicki”, nr 7, s. 82–113.
Łuczak Tomasz. 2008. Dzwony kościelne w Osiecznej, „ZO”, nr 16, s. 36–40.
Małyszka Arkadiusz. 2004. Ewangelickie pozostałości w Poznańskiem, „Biuletyn IPN”, nr 3 (38), s. 72–73.
Matelski Dariusz. 1997. Mniejszość niemiecka w Wielkopolsce w latach 1919–1939, Poznań.
Michalski Maciej. 2005. Osieczna (Storchnest). Dawne widoki, Osieczna–Poznań.
Sławiński Wojciech. 2009. Spory o nieruchomości Kościołów ewangelickich w Polsce w latach 1945–1947 — ujęcie historyczno-prawne. Zarys zagadnienia, [w]: Polski protestantyzm w cza-sach nazizmu i komunizmu, red. J. Kłaczkow, Toruń, s. 356–371.
Sroka Piotr. 2010. Wrocławskie władze wojewódzkie a przejmowanie kościołów ewangelickich przez administrację apostolską Dolnego Śląska, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, nr 3 (61), s. 339–354.
Suchecka Grażyna. 1998. Kościoły katolickie przejęte na cele kultu katolickiego w dekanacie Rozogi: w świetle dokumentów z Archiwum Archidiecezji Warmińskiej, „Rocznik Mazurski”, nr 3, s. 81–87.
Szczudłowski Piotr. 2001. Losy poewangelickich obiektów sakralnych na terenie diecezji gdańskiej po 1945 r., Lublin.
Taube Albert. 1899. Geschichte der evangelischen Kirchengemeinde Storchnest, Storchnest [Osieczna].
Ustawa 1. 1945. Ustawa z dnia 6 maja 1945 r. o majątkach opuszczonych i porzuconych, „Dziennik Ustaw”, nr 17, poz. 97.
Ustawa 2. 1947. Ustawa z dnia 4 lipca 1947 r. o zmianie dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 25 listopada 1936 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczy-pospolitej Polskiej, „Dziennik Ustaw”, nr 52, poz. 272.
Ustawa 3. 1994. Ustawa z dnia 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko--Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, „Dziennik Ustaw”, nr 73, poz. 323.
Zieliński Tadeusz Jacek. 2009. Prace Sejmu Ustawodawczego w 1947 r. nad stanem prawnym Kościołów protestanckich, [w:] Polski protestantyzm w czasach nazizmu i komunizmu, red. J. Kłaczkow, Toruń, s. 341–355.
http://elka.pl/content/view/65945/80/ (dostęp 10.04.2019).
https://www.facebook.com/Towarzystwo-Ziemi-Osieckiej-349677798761999/ (dostęp 03.11.2019).
https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/pawel-steinmetz (dostęp 06.11.2019)
http://www.marcinblaszkowski.leszno.eu/13.html (dostęp 03.11.2019).
https://leszno.naszemiasto.pl/bojanowo-zachowa-przedszkole/ar/c1-5313903 (dostęp 08.10.2019).
https://leszno.naszemiasto.pl/ewangelicy-chca-zboru-i-pastorowki/ar/c8-5251829 (dostęp 08.10.2019).
https://leszno.naszemiasto.pl/ewangelikom-co-ewangelickie/ar/c8-5725021 (dostęp 08.10.2019).
https://opuszczone-koscioly-ewangelickie.blogspot.com/ (dostęp 03.11.2019).
http://powstancywielkopolscy.pl/pl/ (dostęp 16.02.2019).
