Dzieje zagospodarowania mienia poewangelickiego w Osiecznej po 1945 r.

Adrian Gendera

doi:10.23858/KHKM67.2019.4.006

Opublikowane: 2019-12-30

Tom 67 Nr 4 (2019)

Dzieje zagospodarowania mienia poewangelickiego w Osiecznej po 1945 r.

Adrian Gendera

Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Dział: Studia i materiały

https://doi.org/10.23858/KHKM67.2019.4.006

Abstrakt

Zimą 1944/1945 r. mienie ewangelickie, należące do lokalnych wspólnot religijnych i jednocześnie będące świadectwem ich historii, kultury materialnej i duchowej, stało się porzuconą własnością poniemiecką. Ewakuacja niemieckiej (często ewangelickiej) populacji skutkowała zakończeniem działalności licznych parafii ewangelickich, m.in. w Wielkopolsce – w tym w miasteczku Osieczna i okolicznych wsiach. Powojenne zagospodarowanie mienia poewangelickiego mogło być dwojakie: kościelne (katolickie) lub świeckie. W Osiecznej wszystkie nieruchomości spełniały świeckie funkcje gospodarcze i społeczne. Tamtejsza parafia protestancka nie została nigdy odtworzona, a jej własność częściowo zniszczała, a częściowo przetrwała do dziś, wtapiając się w małomiasteczkową codzienność.

Słowa kluczowe:

Osieczna, mienie poewangelickie, świątynia, parafia, nacjonalizacja, nieruchomość, wyposażenie

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Gendera, A. (2019). Dzieje zagospodarowania mienia poewangelickiego w Osiecznej po 1945 r. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 67(4), 505–520. https://doi.org/10.23858/KHKM67.2019.4.006

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

AP Leszno [Archiwum Państwowe w Lesznie], SPL [Starostwo Powiatowe w Lesznie], sygn. 70, 1317.
Google Scholar

AP Leszno [Archiwum Państwowe w Lesznie], AO [Akta miasta Osieczna], sygn. 588; 702; 665; 683; 588; 590; 550; 571.
Google Scholar

AP Leszno [Archiwum Państwowe w Lesznie], PMRNOS [Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Osiecznej], sygn. 171.
Google Scholar

AP Leszno [Archiwum Państwowe w Lesznie], WBPPL [Wojewódzkie Biuro Planowania Przestrzennego w Lesznie], sygn. 297.
Google Scholar

IPN Poznań [Instytut Pamięci Narodowej i Komisja Ścigania Zbrodni przeciw Narodowi Polskiemu, oddział w Poznaniu], UWP [Urząd Wojewódzki w Poznaniu], sygn. 19/15; 19/25; 19/21.
Google Scholar

Juchniewicz J. 2016. Relacja Józefa Juchniewicza, 07.12.2016 r., wywiad A. Gendera, Osieczna.
Google Scholar

Nowak B. 2016. Relacja Barbary Nowak, 01.11.2016 r., wywiad A. Gendera, Osieczna.
Google Scholar

Nowak L. 2016. Relacja Lidii Nowak, 07.12.2016 r., wywiad A. Gendera, Osieczna.
Google Scholar

Wizja lokalna. 2019. Wizja lokalna autora [A. Gendery], 28.10.2019 r., Osieczna.
Google Scholar

Binemann-Zdanowicz Dawid. 2009. Roszczenia majątkowe Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, w świetle ustawy z 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] Polski protestantyzm w czasach nazizmu i komunizmu, red. J. Kłaczkow, Toruń, s. 372–400.
Google Scholar

Birecki Piotr. 2012. Losy poewangelickich kościołów i budynków parafialnych na Pomorzu Nad-wiślańskim po 1945 r., [w]: Kościoły chrześcijańskie w systemach totalitarnych, red. J. Kłaczkow, W. Rozynkowski, Toruń, s. 684–709.
Google Scholar

Bogdanowicz Jerzy. 2013. Ziemia leszczyńska. Styczeń 1945, Leszno.
Google Scholar

Czwojdrak Dariusz. 2013. Duchowni ewangeliccy w Osiecznej w XVII–XX w., „Zeszyty Osieckie”, nr 21, s. 25–31.
Google Scholar

Dekret 1. 1945. Dekret z dnia 2 marca 1945 r. o majątkach opuszczonych i porzuconych, „Dziennik Ustaw”, nr 9, poz. 44 i 45.
Google Scholar

Dekret 2. 1946. Dekret z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich, „Dziennik Ustaw”, nr 13, poz. 87.
Google Scholar

Dekret 3. 1946. Dekret z dnia 19 września 1946 r. o zmianie dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 25 listopada 1936 r o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, „Dziennik Ustaw”, nr 54, poz. 304.
Google Scholar

Domasłowski Jerzy. 2005. Kościół Ewangelicko-Augsburski w Poznaniu i w Zachodniej Wielkopolsce w latach 1919–2005, Poznań.
Google Scholar

Domasłowski Jerzy. 2009. Władze lokalne wobec parafii Kościoła ewangelicko-augsburskiego w Poznaniu, [w]: Władze wobec Kościołów i związków wyznaniowych w Wielkopolsce w latach 1956–1970, red. K. Białecki, Poznań, s. 231–250.
Google Scholar

Evangelischer Volkskalender. 1901. Evangelischer Volkskalender auf das Jahr 1901, Posen.
Google Scholar

Frankiewicz Edward. 1986. „Osieczna. Zarys historyczny”, maszynopis, Opole.
Google Scholar

Grelewski Stefan. 1937. Wyznania protestanckie i sekty religijne w Polsce współczesnej, Lublin.
Google Scholar

Jędraś Stanisław. 2012. Osieczna i jej dzieje, Osieczna.
Google Scholar

Kiec Olgierd. 2017. 500 lat protestantyzmu w Poznaniu, „Przegląd Wielkopolski”, nr 2, http://www.e-pw.pl/page.php/1/0/show/186/ (dostęp 03.11.2019).
Google Scholar

Kłaczkow Jarosław. 2010. Kościół ewangelicko-augsburski w Polsce w latach 1945–1975, Toruń.
Google Scholar

Kurpiewski Maciej. 2017. Historia wspólnoty ewangelickiej w Wejherowie i jej cmentarza w latach 1643–1951, „Gdański Rocznik Ewangelicki”, nr 7, s. 82–113.
Google Scholar

Łuczak Tomasz. 2008. Dzwony kościelne w Osiecznej, „ZO”, nr 16, s. 36–40.
Google Scholar

Małyszka Arkadiusz. 2004. Ewangelickie pozostałości w Poznańskiem, „Biuletyn IPN”, nr 3 (38), s. 72–73.
Google Scholar

Matelski Dariusz. 1997. Mniejszość niemiecka w Wielkopolsce w latach 1919–1939, Poznań.
Google Scholar

Michalski Maciej. 2005. Osieczna (Storchnest). Dawne widoki, Osieczna–Poznań.
Google Scholar

Sławiński Wojciech. 2009. Spory o nieruchomości Kościołów ewangelickich w Polsce w latach 1945–1947 — ujęcie historyczno-prawne. Zarys zagadnienia, [w]: Polski protestantyzm w cza-sach nazizmu i komunizmu, red. J. Kłaczkow, Toruń, s. 356–371.
Google Scholar

Sroka Piotr. 2010. Wrocławskie władze wojewódzkie a przejmowanie kościołów ewangelickich przez administrację apostolską Dolnego Śląska, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, nr 3 (61), s. 339–354.
Google Scholar

Suchecka Grażyna. 1998. Kościoły katolickie przejęte na cele kultu katolickiego w dekanacie Rozogi: w świetle dokumentów z Archiwum Archidiecezji Warmińskiej, „Rocznik Mazurski”, nr 3, s. 81–87.
Google Scholar

Szczudłowski Piotr. 2001. Losy poewangelickich obiektów sakralnych na terenie diecezji gdańskiej po 1945 r., Lublin.
Google Scholar

Taube Albert. 1899. Geschichte der evangelischen Kirchengemeinde Storchnest, Storchnest [Osieczna].
Google Scholar

Ustawa 1. 1945. Ustawa z dnia 6 maja 1945 r. o majątkach opuszczonych i porzuconych, „Dziennik Ustaw”, nr 17, poz. 97.
Google Scholar

Ustawa 2. 1947. Ustawa z dnia 4 lipca 1947 r. o zmianie dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 25 listopada 1936 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczy-pospolitej Polskiej, „Dziennik Ustaw”, nr 52, poz. 272.
Google Scholar

Ustawa 3. 1994. Ustawa z dnia 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko--Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, „Dziennik Ustaw”, nr 73, poz. 323.
Google Scholar

Zieliński Tadeusz Jacek. 2009. Prace Sejmu Ustawodawczego w 1947 r. nad stanem prawnym Kościołów protestanckich, [w:] Polski protestantyzm w czasach nazizmu i komunizmu, red. J. Kłaczkow, Toruń, s. 341–355.
Google Scholar

http://elka.pl/content/view/65945/80/ (dostęp 10.04.2019).
Google Scholar

https://www.facebook.com/Towarzystwo-Ziemi-Osieckiej-349677798761999/ (dostęp 03.11.2019).
Google Scholar

https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/pawel-steinmetz (dostęp 06.11.2019)
Google Scholar

http://www.marcinblaszkowski.leszno.eu/13.html (dostęp 03.11.2019).
Google Scholar

https://leszno.naszemiasto.pl/bojanowo-zachowa-przedszkole/ar/c1-5313903 (dostęp 08.10.2019).
Google Scholar

https://leszno.naszemiasto.pl/ewangelicy-chca-zboru-i-pastorowki/ar/c8-5251829 (dostęp 08.10.2019).
Google Scholar

https://leszno.naszemiasto.pl/ewangelikom-co-ewangelickie/ar/c8-5725021 (dostęp 08.10.2019).
Google Scholar

https://opuszczone-koscioly-ewangelickie.blogspot.com/ (dostęp 03.11.2019).
Google Scholar

http://powstancywielkopolscy.pl/pl/ (dostęp 16.02.2019).
Google Scholar