Siekierka typu Tautušiai z Bagienic Małych, pow. mrągowski, jako przykład złożoności i znaczenia przypadkowych znalezisk akwatycznych.

Joanna Urban

doi:10.23858/PA72.2024.3659

Autor

Joanna Urban Ośrodek Archeologii Pradziejowej, Instytut Archeologii i Etnologii PAN , Al. Solidarności 105, 00-140 Warszawa https://orcid.org/0000-0003-0714-7753

DOI:

https://doi.org/10.23858/PA72.2024.3659

Słowa kluczowe:

Tautušiai type axe, Bronze Age, aquatic deposits, bronze metallurgy, tools, weapon

Abstrakt

In this article, a single find of an axe of Tautušiai type from Bagienice Małe, Mrągowo district, is presented in a broad comparative background. The results of the stylistic-chronological analysis, attempts to objectify it, and the results of chemical studies of the alloy are presented. Consideration is also given to the function of this object both in the context of use (a tool, a weapon or a symbol of prestige) and its role and significance as an aquatic deposit.

Pobrania

Download data is not yet available.

Bibliografia

Abels B.-U. (1972). Die Randleistenbeile in Baden-Württemberg, dem Elsass, der Franche Comte und der Schweiz. Prähistorische Bronzefunde, 9 (4). München: C.H. Beck.

Baron J., Maciejewski M., Jarysz R., Kuźbik R., Łaciak D., Łucejko J.J., Mackiewicz M., Miazga B., Nowak K., Sych D. (2019). Karmin. Fenomen powtarzalności. Phenomenon of repetition. Deposits from Karmin. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski.

Baudou E. (1960). Die regionale und chronologische Einteilung der jüngeren Bronzezeit im Nordischen Kreis. Stockholm-Götebork-Uppsala: Almqvist & Wiksell.

Bąbel J. (1980). Kult topora w neolicie ziem polskich. Wiadomości Archeologiczne, 45(1), 3-44.

Bezzenberger A. (1904). Analysen vorgeschichtlicher Bronzen Ostpreussens. Königsberg: Verlag von Gräfe & Unzer.

Blajer W. (2001). Skarby przedmiotów metalowych z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na ziemiach polskich. Kraków: IA i WH UJ, Księgarnia Akademicka.

Blajer W., Sobieraj J., Szpunar A. (2019). Typo-chronologia zabytków metalowych / Typo-chronology of metal artefacts. W: J. Sobieraj (red.), Początki epoki brązu na Warmii i Mazurach w świetle analiz specjalistycznych. The origins of the Bronze Age in Warmia and Masuria revealed by scientific analyses (33-82). Olsztyn: Muzeum Warmii i Mazur.

Bronicki A. (2018). Siekierka wschodniobałtyjska z miejscowości Żółtańce-Kolonia, stan. 9, pow. chełmski, woj. lubelskie. W: B. Niezabitowska-Wiśniewska, P. Łuczkiewicz, S. Sadowski, M. Stasiak-Cyran, M. Erdrich (red.), Studia Barbarica. Profesorowi Andrzejowi Kokowskiemu w 65. rocznicę urodzin, 1 (12-32). Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej (Lublin). Wydział Humanistyczny. Instytut Archeologii.

Bukowski Z. (1998). Pomorze w epoce brązu w świetle dalekosiężnych kontaktów wymiennych. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe.

Čivilytė A. (2005). Zur Seltenheit metallener Waffen der Bronzezeit im Ostbaltikum. Archäologisches Korrespondenzblatt, 35(3), 329-344.

Čivilytė A. (2009). Wahl und Waffen. Studien zur Deutung der bronzezeitlichen Waffendeponierungen in nördlichen Mitteleuropa. 1. Bonn: R. Habelt.

Čivilytė A. (2011). Najnowsze aspekty badań nad zagadnieniem użytkowania siekierek brązowych w archeologii krajów bałtyckich. W: U. Stankiewicz, A. Wawrusiewicz (red.), Na rubieży kultur. Badania nad okresem neolitu i wczesną epoka brązu (371-382). Białystok: Muzeum Podlaskie w Białymstoku.

Čivilytė A. (2014). Žmogus ir matalas priešistoréje: Žvilggančios bronzos trauka. Vilnius: Lietuvos Istorijos Institutas, Diemedžio Leidykla.

Čivilytė A., Mödlinger M. (2010). Bronzos amžiaus metalurgija: atkraštinių kirvių gamybos technologijos ir funkcijos klausimu. Lietuvos archeologija, 36, 121-152.

Cofta-Broniewska A. (1996). Metalurgia brązu w świetle źródeł archeologicznych. W: A. Cofta-Broniewska (red.), Metalurgia brązu pradziejowych społeczeństw Kujaw (1-127). Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Czebreszuk J. (1997). Krąg mogiłowy i popielnicowy na Kujawach. Przyczynki do badań nad regionalną zmianą kulturową. W: W. Blajer (red.), Beiträge zur Deutung der bronzezeitlichen Hort- und Grabfunde in Mitteleuropa (91-107). Kraków: Instytut Archeologii UJ, Oficyna Cracovia.

Dąbrowski J. (1968). Zabytki metalowe epoki brązu między dolną Wisłą a Niemnem. Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo PAN.

Dąbrowski J. (1997). Epoka brązu w północno-wschodniej Polsce. Białystok: Białostockie Towarzystwo Naukowe. IAE PAN.

Dąbrowski J. (2004). Ältere Bronzezeit in Polen. Starsza epoka brązu w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Archeologii i Etnologii PAN.

Dąbrowski J., Hensel Z. (2005). Metallgießerei in der älteren Bronzezeit in Polen. Praehitorische Zeitschrift, 80(1), 5-48.

Dzięgielewski K. (2017). Late Bronze and Early Iron Age communities in the northern part of the Polish Lowland (1000-500 BC). W: P. Urbańczyk (red.), The Past Societies. Polish lands from the first evidence of human presence to the Early Middle Ages, 3, U. Bugaj (red.), 2000-500 BC (295-340). Warszawa: Institute of Archaeology and Ethnology. Polish Academy of Sciences.

Eliade M. (1988). Historia wierzeń i idei religijnych. I, tłum. S. Tokarski. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.

Eliade M. (1993). Traktat o historii religii. przeł. J. Wierusz-Kowalski. Warszawa: Wydawnictwo OPUS.

Fogel J. (1988). „Import” nordyjski na ziemiach polskich u schyłku epoki brązu. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Geisslinger H. (1984). Depotfund. W: Reallexikon der Germanischen Altertumskunde. 5 (320-334). Berlin-New York: Walter de Gruyter.

Hänsel A. (1998). Schatzfunde der alteuropäischen Bronzezeit – Gaben an die Götter. Antike Welt, 29(5), 423-430.

Hänsel B. (1997). Gaben an die Götter – Schätze der Bronzezeit Europas – Eine Einführung. W: A. u. B. Hänsel (red.), Gaben an die Götter – Schätze der Bronzezeit Europas (11-22). Berlin: Staatliche Museen zu Berlin – Preußischer Kulturbesitz, Freie Universität, Seminar für Ur- und Frühgeschichte.

Heeb J., Ottaway B.S. (2014). Experimental Archaeometallurgy. W: B.W. Roberts, C.P. Thornton (red.), Archaeometallurgy in Global Perspective. Methods and Syntheses (161-192). NewYork-Heidelberg-Dordrecht-London: Springer. DOI 10.1007/978-1-4614-9017-3_8.

Hennig H. (1970). Die Grab- und Hortfunde der Urnenfelderkultur aus Ober- und Mittelfranken. Kallmünz: Verlag Michael Lassleben.

Hensel Z. (1996). Produkcja wyrobów ze stopów miedzi na Kujawach w świetle badań chemicznych. W: A. Cofta-Broniewska (red.), Metalurgia brązu pradziejowych społeczeństw Kujaw (129-193). Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Hundt H.-J. (1975). Rec. Abels Björn-Uwe Die Randleistenbeile in Baden-Württemberg, dem Elsass, der Franche Comte und der Schweiz. Prähistorische Bronzefunde, Ab. IX, Bd. 4, München 1972. Jahrbuch RGZ Mainz, 20, (1973), 203-211. https://doi.org/10.11588/jrgzm.1973.0.43755.

Jeremicz J. (2007). Symboliczny aspekt uwarunkowania depozytów uzbrojenia brązowego ze środowisk wodnych. Archeologia Polski Środkowowschodniej, 9, 213-230.

Kaczmarek J., Silska P. (2008). Radzim powrót do źródeł. Krótka historia „skarbu” brązowego. Studia Lednickie, 9, 17-28.

Kempisty A. (1969). Siekierka brązowa typu wschodniobałtyjskiego z Podlasia. Wiadomości Archeologiczne, 34(3-4), 455-456.

Kienlin T.L., Ottaway B.S. (1998). Flanged axes of the North-Alpine Region: An assessment of the possibilities of use wear analysis on metal artifacts. W: C. Mordant, M. Pernot, V. Rychner (red.), L’Atelier du bronzier en Europe (271-286). Paris: CTHS.

Kłosińska E. (2005). Znalezisko siekierki brązowej typu Tautušiai z okolic Kocka, pow. Lubartów. Archeologia Polski Środkowowschodniej, 7, 206-210.

Kłosińska E.M. (2016). Contribution to identification of the Lublin region links with the East Baltic milieu in the Bronze Age. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, 37, 298-307.

Kostrzewski J. (1924). Z badań nad osadnictwem wczesnej i środkowej epoki bronzowej na ziemiach polskich. Przegląd Archeologiczny, 2(2), (1923), 161-218.

Kubach W. (1983). Bronzezeitliche Deponierungen im Nordhessischen sowie im Weser- und Leinebergland. Jahrbuch RGZ Mainz, 30, 113-159.

Łęga W. (1924). Kilka bronzów z Pomorza. Przegląd Archeologiczny, 2(2), (1923), 236-238.

Makarowicz P. (2010). Trzciniecki krąg kulturowy – wspólne pogranicze Wschodu i Zachodu Europy. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Manasterski D. (2009). Pojezierze Mazurskie u schyłku neolitu i na początku epoki brązu w świetle zespołów typu Ząbie-Szestno. Warszawa: Instytut Archeologii UW.

Manasterski D. (2016). Puchary dzwonowate i ich wpływ na przemiany kulturowe przełomu neolitu i epoki brązu w północno-wschodniej Polsce i na Mazowszu w świetle ceramiki naczyniowej. Warszawa: Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Mazurowski M. (1975). Siekierka brązowa typu wschodniobałtyjskiego z Grycewa, pow. Kętrzyn. Wiadomości Archeologiczne, 40(4), 591.

Mierzwiński A. (2003). Znaki utrwalone w glinie. Społeczno-obrzędowe aspekty działań wytwórczych końca epoki brązu i wczesnej epoki żelaza. Model nadodrzański. Wrocław: Wydawnictwo Instytutu Archeologii i Etnologii PAN.

Mödlinger M. (2010). Zur Dokumentation bronzezeitlicher Waffen und Werkzeuge aus dem ehemaligen Ostpreußen. Acta Praehistorica et Archaeologica, 42, 109-153.

Mogielnicka-Urban M. (1997). Uwagi w sprawie interpretacji zbiorowych i pojedynczych znalezisk przedmiotów brązowych. W: W. Blajer (red.), Beiträge zur Deutung der bronzezeitlichen Hort- und Grabfunde in Mitteleuropa (17-32). Kraków: Instytut Archeologii UJ, Oficyna Cracovia.

Moszyński K. (1967). Kultura ludowa Słowian. II. Kultura duchowa. 1. Warszawa: Książka i Wiedza.

Müller-Karpe H. (1958). Neues zur Urnenfelder Kultur Bayerns. Bayerische Vorgeschichtsblätter, 23, 4-34.

Nowakiewicz T. (2017). Wczesnośredniowieczne znaleziska wodne i bagienne z ziem pruskich na tle porównawczym. Warszawa: Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Nowakiewicz T. (red.). ( 2016). Starożytne miejsca ofiarne w jeziorze w Lubanowie (d. Herrn-See) na Pomorzu Zachodnim. Warszawa: Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Fundacja Przyjaciół Instytutu Archeologii UW.

Nowakiewicz T., Rzeszotarska-Nowakiewicz A. (2012). Jezioro Nidajno koło Czaszkowa na Mazurach: niezwykłe miejsce kultu z okresu późnej starożytności (Lake Nidajno near Czaszkowo in Masuria: a unique sacraficial site from Late Antiquity). Warszawa: Komitet Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN, Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Instytut Archeologii i Etnologii PAN.

Pawlata L. (2012). Stan i perspektywy badań nas osadnictwem młodszych faz epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w północnej części Podlasia. Podlaskie Zeszyty Archeologiczne, 7-8, (2011-2012), 5-87.

Randsborg K. (2002). Wetland hoards. Oxford Journal of Archaeology, 21(4), 415-418.

Rospond S. (1951). Słownik nazw geograficznych Polski Zachodniej i Północnej. Wrocław-Warszawa: Polskie Towarzystwo Geograficzne.

Schwenzer S. (1997). „Wanderer kommst Du nach Spa...”. Der Opferplatz von Berlin-Spandau. Ein Heiligtum für Krieger, Händler und Reisende. W: A. u. B. Hänsel (red.), Gaben an die Götter – Schätze der Bronzezeit Europas (61-66). Berlin: Staatliche Museen zu Berlin – Preußischer Kulturbesitz, Freie Universität, Seminar für Ur- und Frühgeschichte.

Seger H. (1936). Schlesische Hortfunde aus der Bronze- und frühen Eisenzeit. Altschlesien, 6, 85-182.

Stjernquist B. (1963). Präliminarien zu einer Untersuchung von Opferfunden. Begriffsbestimmung und Theoriebildung. Meddelanden fran Lund Universitets Historiska Museum, (1962-1963), 5-64.

Szpunar A. (1985). Uwagi o technologii siekier płaskich, siekier z brzegami i piętką w Polsce. Głogowskie Zeszyty Naukowe, 1, 192-216.

Szpunar A. (1987). Die Beile in Polen I. Prähistorische Bronzefunde, 9 (16). München: Verlag C.H. Beck.

Taras H. (2016). Drogi i szlaki w pradziejach. W: E. Banasiewicz-Szykuła (red.), Drogi Lubelszczyzny: odkrycia i badania archeologiczne (13-24). Lublin: Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków.

Tischler O. (1889). Über Bronzedepotfunde des Provinzial-Museums. Schriften der Physikalisch-ökonomischen Gesellschaft zu Königsberg, 29 (1888), 5-11.

Tomedi G. (2012). Der mittelbronzezeitlicher Schatzfund vom Piller. Eine kulturhistorische Lokalisierung. W: S. Hansen, D. Neumann, T. Vachta (red.), Hort und Raum. Aktuelle Forschungen zu bronzezeitliche Deponierungen in Mitteleuropa (151-168). Berlin: de Gruyter.

Torbrügge W. (1972). Vor- und frühgeschichtliche Flußfunde. Zur Ordnung und Bestimmung einer Denkmälergruppe. Bericht der Römisch-Germanischen Kommission, 51-52 (1970-71), 1-146.

Waldenfels H. (1997). Leksykon religii. Zjawiska – dzieje – idee. Warszawa: Verbinum Wydawnictwo Księży Werbistów.

Woźny J. (1996). Symbolika wody w pradziejach Polski. Bydgoszcz: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Bydgoszczy.

Woźny J. (1997). Symbolika depozytów wodnych z epoki brązu na Niżu Polskim. W: W. Blajer (red.), Beiträge zur Deutung der bronzezeitlichen Hort- und Grabfunde in Mitteleuropa (33-43). Kraków: Instytut Archeologii UJ, Oficyna Cracovia.