Wczesnośredniowieczne grody z pogranicza śląsko-wielkopolskiego w dyskursie archeologicznym w drugiej połowie XX w. Wprowadzenie do problematyki

Justyna Kolenda

doi:10.23858/PA73.2025.4198

Published: 2025-10-30

Vol. 73 (2025)

Early medieval strongholds from the Silesian–Greater Poland borderland in archaeological discourse in the second half of the 20th century. Introduction to the issue

Justyna Kolenda

Przegląd Archeologiczny

Section: Articles

https://doi.org/10.23858/PA73.2025.4198

Abstract

In this article, the author analyses the beginnings of the discourse on early medieval strongholds from the Silesian–Greater Poland border that was conducted in the second half of the 20th century. It approaches the different understandings of the word discourse in the humanities or in sociology and addresses the question of who led the discourse on a given topic and why, who participated in it and to whom it was directed. The essence of discourse is not only the content that is spoken, but also how it is constructed and what meanings are included and communicated to the researchers. The text discusses the views of researchers who were important in shaping the knowledge of early medieval fortresses located in the area examined.

Keywords:

discourse, early medieval strongholds, Silesia, Greater Poland, archaeologists, medievalists

Most read articles by the same author(s)

Justyna Kolenda, Agnieszka Seidel-Grzesińska, Frühmittelalterliche Burgwälle des ehemaligen Kreises Militsch-Trachenberg im Lichte der archivalischenund kartographischen Quellen vom 16. bis zum Beginn des 20. Jahrhunderts , Przegląd Archeologiczny: Vol. 65 (2017)
Justyna Kolenda, Excavations of the medieval cemetery and settlement in Milicz: motivations, goals, contexts , Przegląd Archeologiczny: Vol. 71 (2023)
Justyna Kolenda, Włodzimierz Rączkowski, Anatomia pustki: o archeologicznym rekonesansie lotniczym w północno-wschodniej części Dolnego Śląska , Przegląd Archeologiczny: Vol. 66 (2018)
Justyna Kolenda, Jiří Macháček, Petr Dresler, Renáta Přichystalová, Vladimír Sládek,Břeclav-Pohansko VII. Kostelní pohřebiště na Severovýchodním předhradí , Przegląd Archeologiczny: Vol. 65 (2017)
Justyna Kolenda, Slované – stopy předků. O Moravě v 6.-10. Století, Luděk Galuška, Moravské zemské muzeum, Brno 2017 , Przegląd Archeologiczny: Vol. 66 (2018)
Justyna Kolenda, Thunau am Kamp – Das frühmittelalterliche Gräberfeld auf der Oberen Holzwiese (Elisabeth Nowotny) , Przegląd Archeologiczny: Vol. 67 (2019)
Małgorzata Markiewicz, Justyna Kolenda, 3D visualization as a method of a research hypotheses presentation – the case of the medieval palace in Milicz , Przegląd Archeologiczny: Vol. 63 (2015)

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Kolenda, J. (2025). Early medieval strongholds from the Silesian–Greater Poland borderland in archaeological discourse in the second half of the 20th century. Introduction to the issue. Przegląd Archeologiczny, 73, 65–78. https://doi.org/10.23858/PA73.2025.4198

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

References

Cyngot D. (2002). Bibliografia prac prof. dr. hab. Witolda Hensla za lata 1988-2002 z uzupełnieniem za lata wcześniejsze. Archeologia Polski, 47(1-2), 10-16.
Google Scholar

Dawidziuk M. (2014). Dyskurs i gatunek wypowiedzi jako podstawowe pojęcia współczesnej lingwistyki – wprowadzenie. Językoznawstwo, 1(8), 19-29.
Google Scholar

Dobrołowicz J. (2016). Analiza dyskursu i jej zastosowanie w badaniach edukacyjnych. Jakościowe badania pedagogiczne, 1(1), 36-48. DOI: https://doi.org/10.18276/jbp.2016.1.1-03
Google Scholar

Dzieduszycka B. (1977). Ze studiów nad wczesnośredniowiecznymi technikami budownictwa obronnego. Umocnienia wczesnośredniowiecznego Kaszowa w województwie wrocławskim. Slavia Antiqua, 24, 73-118.
Google Scholar

Gałuszka A., Młynarska M. (1957). Sprawozdanie z prac wykopaliskowych w Miliczu. Wiadomości Archeologiczne, 24(1-2), 71-87.
Google Scholar

Hensel W. (1936). Co ujawniły wykopaliska biskupińskie z przeszłości kultury prasłowiańskiej i słowiańskiej. Lech, 178.
Google Scholar

Hensel W. (1937). Co przyniosły ostatnie wykopaliska gnieźnieńskie. Z otchłani wieków, 12(6), 67-76.
Google Scholar

Hensel W. (1938). Założenie Poznania i jego najstarsze dzieje w świetle wykopalisk. Z otchłani wieków, 13(11-12), 131-143.
Google Scholar

Hensel W. (1939a). Ceramika z grodów piastowskich w Gnieźnie. W: J. Kostrzewski (red.), Gniezno w zaraniu dziejów (od VIII do XIII wieku) w świetle wykopalisk (146-165). Poznań: Polskie Towarzystwo Prehistoryczne.
Google Scholar

Hensel W. (1939b). Gród wczesnośredniowieczny w Kłecku w pow. gnieźnieńskim. Wiadomości Archeologiczne, 16, 265-298.
Google Scholar

Hensel W. (1939c). Nasze najstarsze fortece. Z otchłani wieków, 14(7-8), 77-85.
Google Scholar

Hensel W. (1945). Grody wczesnopolskie. Z otchłani wieków, 14(1), 4-11.
Google Scholar

Hensel W. (1946a). Czy najdawniejsza stolica Polski. Ilustrowany Kurier Polski, 2(115), 4.
Google Scholar

Hensel W. (1946b). O międzynarodową współpracę w zakresie badania grodów. Z otchłani wieków, 15(11-12), 89-92.
Google Scholar

Hensel W. (1946c). Potrzeba przygotowania wielkiej rocznicy. Przegląd Wielkopolski, 2(7-8), 193-206.
Google Scholar

Hensel W. (1947a). Grody czeskie w świetle ostatnich wykopalisk. Z otchłani wieków, 16(5-6), 57-64.
Google Scholar

Hensel W. (1947b). O zainicjowaniu współpracy słowiańskiej w dziedzinie badań grodów. Przegląd Zachodni, 3(11-12), 997-998.
Google Scholar

Hensel W. (1947c). Kłamstwa nauki niemieckiej. Prasłowiańszczyzna i Polska Pierwotna, 14. Warszawa.
Google Scholar

Hensel W. (1947d). Osadnictwo i budownictwo prapolskie. Prasłowiańszczyzna i Polska Pierwotna, 9. Warszawa.
Google Scholar

Hensel W. (1948a). Geneza państwowości polskiej w świetle badań archeologicznych. Pamiętnik VII Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich we Wrocławiu 19-22 września 1948, 1, 209-223.
Google Scholar

Hensel W. (1948b). Wstęp do studiów nad osadnictwem Wielkopolski wczesnohistorycznej. Poznań: Polskie Towarzystwo Prehistoryczne.
Google Scholar

Hensel W. (1949). Polska na początku dziejów. Przegląd Zachodni, 5(7/8), 132-143.
Google Scholar

Hensel W. (1950). Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, 1. Poznań: Polskie Towarzystwo Prehistoryczne.
Google Scholar

Hensel W. (1953). Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, 2. Poznań: Polskie Towarzystwo Prehistoryczne.
Google Scholar

Hensel W. (1959). Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, 3. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Hensel W. (1969). Kultura Słowian w wiekach od VI do X. Światowit, 30, 161-175
Google Scholar

Hensel W. (1980). Polska starożytna. Wydanie II uzupełnione. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Hensel W. (2001). Wyrwane kartki z pamiętnika – dwukrotny szczęśliwy los w listopadzie 1944 w Lublinie. Slavia Antiqua, 42,189.
Google Scholar

Hilczerówna Z. (1960). Wczesnośredniowieczne grodzisko w Daleszynie (st. 2) w pow. gostyńskim. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Hilczer Z. (1965). ,,Małe plemiona” wczesnego średniowiecza i archeologiczne sposoby ich badania. Slavia Antiqua, 12, 83-126.
Google Scholar

Hilczerówna Z. (1967a). Wyniki badań archeologicznych na wczesnośredniowiecznym grodzisku w Siemowie pow. Gostyń. Slavia Antiqua, 14, 131-175.
Google Scholar

Hilczerówna Z. (1967b). Dorzecze górnej i środkowej Obry od VI do początków XI wieku. Wrocław: Ossolineum.
Google Scholar

Hilczerówna Z. (1968a). Kamienne konstrukcje obronne w Polsce z X w. Z otchłani wieków, 34(2), 83-85.
Google Scholar

Hilczerówna Z. (1968b). Z badań nad zasiedleniem południowej Wielkopolski i Dolnego Śląska w starszych fazach wczesnego średniowiecza. Studia z dziejów osadnictwa, 6, 62-81.
Google Scholar

Hilczerówna Z. (1969). Pierwsze systematyczne prace wykopaliskowe na wczesnośredniowiecznym grodzisku w Kaszowie, pow. Milicz. Sprawozdania Archeologiczne, 21, 167-175.
Google Scholar

Hilczerówna Z., Urbańska-Łosińska A. (1970). Rozwój terenów osadniczych u schyłku starożytności i we wczesnym średniowieczu w południowej części województwa zielonogórskiego. W: A. Wędzki, Z. Kaczmarczyk (red.), Studia nad początkami i rozplanowaniem miast nad środkową Odrą i dolną Wartą (woj. zielonogórskie), II (49-114). Zielona Góra: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Hołowińska Z. (1956). Wczesnośredniowieczne grodzisko w Bonikowie w powiecie kościańskim. Wyniki badań z lat 1951-1953. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Jahn M. (1937). Der Burgwall von Poppschütz Kr. Freystadt. Altschlesien, 7, 93-112.
Google Scholar

Jedlikowska D. (2014). Dyskurs naukowy – perspektywa socjologiczna. W: K. Jachimowska, B. Kudra, E. Szkudlarek-Śmiechowicz (red.), Słowo we współczesnych dyskursach (119-128). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. DOI: https://doi.org/10.18778/7969-107-4.10
Google Scholar

Juszczyk S. (2021). Teoria i jej cechy – dyskurs w obszarze nauk społecznych. ATHENAEUM. Polskie Studia Politologiczne, 69(1), 134-144. DOI: https://doi.org/10.15804/athena.2021.69.08
Google Scholar

Kochanowski M. (2010). Zofia Hołowińska (30.11.1928-10.01.2010). Pomorania Antiqua, 23, 295-299.
Google Scholar

Kostrzewski J. (1939). Grody staropolskie w świetle wyników ostatnich badań wykopaliskowych. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Google Scholar

Kośnik J. (2007). Bibliografia prac prof. dr. hab. Witolda Hensla za lata 2002-2006. Archeologia Polski, 52(1-2), 13-14.
Google Scholar

Kowalenko W. (1938). Grody i osadnictwo grodowe Wielkopolski wczesnohistorycznej (od VII do XII wieku). Poznań: Polskie Towarzystwo Prehistoryczne.
Google Scholar

Kurnatowska Z. (2010). Alina Łosińska (1936-2020). Slavia Antiqua, 51, 309-311.
Google Scholar

Kurnatowska Z., Kobos A.M. (2009). Wielkopolska była niezwykle chłonnym obszarem. W: A.M. Kobos (oprac.), Po drogach uczonych. Z członkami Polskiej Akademii Umiejętności rozmawia Andrzej M. Kobos. 4 (255-285). Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Google Scholar

Kurnatowska Z., Kurnatowski S. (1972). Perspektywy badań nad osadnictwem wczesnośredniowiecznych w Wielkopolsce. W: J. Żak (red.), Problemy badań archeologicznych Polski północno-zachodniej (159-173). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Google Scholar

Labuda G. (1987). Witold Hensel. Szkic do portretu. W: G. Labuda, S. Tabaczyński (red.), Studia nad etnogenezą Słowian i kulturą Europy wczesnośredniowiecznej, 1 (5-9). Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Langenheim K. (1937). Ein wichtiger frühslawischer Sied¬lungsfund vom „Schmiedeberg” bei Gustau Kr. Glogau. Altschlesien, 7, 76-93.
Google Scholar

Langenheim K. (1938). Vorgeschichtliches aus den Dalkauer Bergen. Altschlesische Blätter, 13(3), 89-95.
Google Scholar

Langenheim K. (1939). Der frühslawische Burgwall von Gustau, Kr. Glogau. Altschlesien, 9, 104-127.
Google Scholar

Lech J. (1999). Between captivity and freedom. Polish archaeology in the 20th century. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Google Scholar

Mamzer H. (2004). Archeologia i dyskurs. Rozważania metaarcheologiczne. Poznań: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Google Scholar

Petersen E. (1937). Der Burgwall von Kleinitz Kr. Grünberg. Altschlesien, 7, 59-75.
Google Scholar

Podgórski P. (1987). Bibliografia prac naukowych prof. dr. Witolda Hensla za lata 1936-1987. W: G. Labuda, S. Tabaczyński (red.), Studia nad etnogenezą Słowian i kulturą Europy wczesnośredniowiecznej, 1 (11-32). Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Zakład Na¬rodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Semkowicz W. (1917). Ród Awdańców w wiekach średnich. Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego, 44, 153-293.
Google Scholar

Sławkowa E. (2006). Dyskursywnie o dyskursie. Białostockie Archiwum Językowe, 6, 89-96. DOI: https://doi.org/10.15290/baj.2006.06.07
Google Scholar

Szacki J. (2012). Historia myśli socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Sztompka P. (2020). Słownik socjologiczny. 1000 pojęć. Kraków: Znak Horyzont.
Google Scholar

Urbańczyk P. (2008). Wywiad z profesorem Witoldem Henslem (przeprowadził Przemysław Urbańczyk w dniu 26 lutego 2004 r.). Archeologia Polski, 53, 147-159.
Google Scholar

Uzdowska T. (1954). Konferencja terenowa w sprawie najstarszych grodzisk Śląskich. Wiadomości Archeologiczne, 20(1), 95-97.
Google Scholar

Wojciechowski Z. (1952). Pogranicze plemienne śląsko-wielkopolskie i problem kształtowania się państwa Polan. Przegląd Zachodni, 8(5/6), 279-298.
Google Scholar

Justyna Kolenda

j.kolenda@iaepan.edu.pl
https://orcid.org/0000-0002-0177-2550

Affiliation:

Ośrodek Badań nad Kulturą Późnego Antyku i Wczesnego Średniowiecza, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, ul. Więzienna 6, 50-118 Wrocław, Poland