Czy można mówić o działalności badawczej w warunkach nazistowskiego obozu koncentracyjnego? Uwagi na marginesie artykułu Andrzeja Prinkego

Andrzej Leligdowicz

doi:10.23858/PA70.2022.2743

Authors

Andrzej Leligdowicz Independent researcher https://orcid.org/0000-0001-6402-9169

DOI:

https://doi.org/10.23858/PA70.2022.2743

Keywords:

World War II , Nazi Germany, concentration camps, Gusen, Spielberg, SS-Ahnenerbe, archaeology, forced labour

Abstract

In 2011, Przegląd Archeologiczny published an article by Andrzej Prinke discussing the wartime fate of Kazimierz Gelinek, the pre-war curator of the Masovian Museum in Płock, who was sent to the Nazi concentration camp in Gusen, but saved his life thanks to the archaeological research being conducted there by the SS. This interesting story was presented by the author as Gelinek’s research activity. However, he did not take into account the fact that Kazimierz Gelinek was primarily a forced labourer from the beginning to the end of his stay in the camp, whose combination of favorable circumstances made it possible to prepare an amateur study of archaeological excavations conducted in the area of the camp.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Adamek J. (2019). Claudia Theune, A shadow of war. Archaeological approaches to uncovering the darker sides of conflict from the 20th century. Przegląd Archeologiczny, 67, 336-341.

Alakus B. (2009). Malereien und Zeichnungen von Häftlingen im Lagerkomplex Mauthausen. Künstlerische Auseinandersetzung vor und nach der Befreiung der Konzentrationslager 1945. Praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. Bertranda Perza na Uniwersytecie Wiedeńskim.

Bernardac Ch. (1969). Les sorciers du ciel. Paris: Editions France-Empire.

Burdukiewicz J.M. (2020). 200 lat archeologii na Śląsku. Wykład wygłoszony 19.04.2020.

Chmielewski W. (2020). Mein Leben als Sohn des Teufels von Gusen. Kinder- und Jugendjahre im Konzentrationslager. Autobiografie. Radeberg: DeBehr.

Doblinger M. (1953). Ein Münzfund aus Spielberg. Oberösterreichische Heimatblätter, 7, Heft 2, 227-228.

Dobosiewicz S. (1979). Mauthausen – Gusen – obóz zagłady. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.

Ehn F. (2017). Zwangsarbeit der Insassen im KZ Gusen. Eine historische Gesamtdarstellung. Praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. Bertranda Perza na Uniwersytecie Wiedeńskim.

Gębik W. (1972). Z diabłami na ty (W obozach Tapiau, Hohenburuch, Stutthof, Sachsenhausen i Gusen). Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.

Grzesiuk S. (1987). Pięć lat kacetu. Wyd. 12. Warszawa: Książka i Wiedza.

Haunschmied R. (1989). Zum Gedenken 1938/1945. W: 300 Jahre erweitertes Marktrecht St. Georgen a. d. Gusen. St. Georgen a. d. Gusen

Haunschmied R. et al. (2008). St. Georgen-Gusen-Mauthausen – Concentration Camp Mauthausen Reconsidered. Norderstedt: BoD–Books on Demand.

Haunschmied R. (2017). Besondere Aspekte in der Entwicklungs- und Nachgeschichte des Konzentrationslagers Komplexes Gusen. International Academic Conference Gusen-Vienna, 8-9 May.

Iwiński J.E. (1989). Walka o życie i godność ludzką w obozie koncentracyjnym Gusen w latach 1940-1942. Warszawa: Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, Instytut Pamięci Narodowej.

Jahnkun H. (2004). Wprowadzenie do archeologii osadnictwa. Seria Wznowienia. Poznań.

Jankowiak A. (2019). Dzięki archeologii ocalił siebie i wielu współwięźniów przed zakatowaniem na śmierć. ciekawostkihistoryczne.pl 2019. 11. 16.

Jażdżewski K. (1995). Pamiętniki. Wspomnienia polskiego archeologa z XX wieku. Łódź: Wydawnictwo Fundacji Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego.

Kater H.M. (2006). Das „Ahnenerbe“ der SS 1935–1945. Ein Beitrag zur Kulturgeschichte des Dritten Reiches. 4. Auflage. München: Oldenbourg Verlag.

Kordala T. (2000). Z dziejów badań archeologicznych na Mazowszu Płockim. Płock.

Kostrzewski J. (1970). Z mego życia. Wrocław: Ossolineum.

Ladenbauer-Orel H. (n.d.). Hilfe der Haeftlinge bei wissenschaftlicher Arbeit - die Ausgrabungen in Gusen, Gemeinde Langenstein, OÖ. Von Dr. Hertha Ladenbauer-Orel, interner Bericht (Archiv Museum Mauthausen B12/12).

Leligdowicz A. (1999). Gustaf Kossinna, jego archeologia, nazizm i Gordon Childe. W: J. Lech, F. Stępniowski (red), V. Gordon Childe i archeologia w XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Leube A. (2004). Zur Germanen – Ideologie in der NS-Zeit. W: B. Gediga, W. Piotrowski (red.), Archeologia – Kultura – Ideologie. Biskupin – Wrocław: Muzeum Archeologiczne w Biskupinie.

Maršalek H. (1965). Raport złożony w Muzeum Mauthausen. Archiv: AMM B12 12.

Maršalek H. (1987). Konzentrationslager Gusen - Ein Nebenlager des KZ Mauthausen, Österreichische Lagergemeinschaft Mauthausen. Wien.

Murasiewicz T. (1962). Trudno zapomnieć. W: K. Bidakowski, T. Wójcik (red.), Pamiętniki nauczycieli z obozów i więzień hitlerowskich 1939-1945. Warszawa: Czytelnik.

Nijakowski L. (2020). Produkcja wolności negatywnej w niemieckich obozach koncentracyjnych. W: A. Bartuś (red.), Pola wolności (105-120). Oświęcim-Poznań.

Oppitz A. (2015). Nachgeschichte des Konzentrationslagers Gusen. Der Weg zur Gedenkstätte. Praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. Bertranda Perza na Uniwersytecie Wiedeńskim.

Orłowska M. (2017). Był w obozie, znalazł skarby. Nieznana wojenna historia płocczanina. Wyborcza pl. Płock 9 listopada.

Perz B. (2006). Gusen I und II. W: A. Königseder (red.), Der Ort des Terrors. Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager. Bd. 4: Flossenbürg, Mauthausen, Ravensbrück. München.

Piotrowska D. (2004). Biskupin – ideologie – kultura. W: B. Gediga, W. Piotrowski (red.), Archeologia – Kultura – Ideologie. Biskupin – Wrocław: Muzeum Archeologiczne w Biskupinie.

Pollak M. (2015). Archäologische Denkmalpflege zur NS-Zeit in Österreich. Kommentierte Regesten für die „Ostmark“. Wien-Köln-Weimar: Böhlau Verlag.

Pringle H. (2009). Plan rasy panów. Instytut naukowy Himmlera a Holokaust. Poznań: Zysk i S-ka.

Prinke A. (2010). Archeologia w piekle. Archeologia Żywa, 4/2010, 60-64.

Prinke A. (2011). Ocaliła go archeologia: działalność badawcza Kazimierza Gelinka (1882-1969) jako więźnia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Mauthausen –Gusen (Górna Austria) w latach 1940-1945. Przegląd Archeologiczny, 59, 167-183.

Reitinger J. (1967). Dr. Gustav Brachmann. Jahrbuch des Oberösterreichischen Musealvereins, 112, 19-20.

Stogowska A.M. (1989). Wojenne losy Kazimierza Gelinka. Notatki Płockie, 3/140, 43-47.

Szczepański S. (2014). Archeologia w służbie nazistów – czyli rzecz o działalności „Wydziału Wykopalisk” SS – Ahnenerbe na stanowiskach w Starym Dzierzgoniu i Starym Mieście (1935-1937). W: H. Paner, M. Fudziński (red.), Z dziejów badań archeologicznych na Pomorzu Wschodnim (201-220). Gdańsk: Muzeum Archeologiczne.

Theune C. (2014). Archäologie an Tatorten des 20. Jahrhunderts. Archäologie in Deutschland. Sonderheft 06/2014. Darmstadt: Theiss Verlag.

Theune C. (2018). A shadow of war. Archaeological approaches to uncovering the darker sides of conflict from the 20th century. Leiden: Sidestone Press.

Trinks E. (1947). Ferdinand Wiesinger. Jahrbuch des Oberösterreichischen Musealvereines, 92, 79-186.

Trnka G., Ladenbauer-Orel H. (1992). Das urnenfelderzeitliche Gräberfeld von Gusen in Oberösterreich. Archaeologia Austriaca, 76, 47-112.

Urban O.H. (2004). Das Urgeschichtliche Institut der Universität Wien während der Nazizeit. W: B. Gediga, W. Piotrowski (red.), Archeologia – Kultura – Ideologie (83-90). Biskupin – Wrocław: Muzeum Archeologiczne w Biskupinie.

Wagner H. (2011). Dr. Johann Gruber. Priester – Lehrer – Patriot (1889 – 1944). Nonkonformität und ihre Folgen in der Zeit des Nationalsozialismus. Linz: Wagner Verlag.

Wiesinger F.(1937). Die Schwarzhafner und die Weißhafner in Oberösterreich. Jahrbuch des Oberösterreichischen Musealvereines, 87, 85-184.

Wlach G. (2015). Das Österreichische Archäologische Institut unter der Direktion Praschniker / Egger von 1935 bis 1945/1949. W: D. Modl, K. Peitler (wyd.), Archäologie in Österreich 1938–1945. Beiträge zum internationalen Symposium vom 27. bis 29. April 2015 am Universalmuseum Joanneum in Graz.