Anatomia pustki: o archeologicznym rekonesansie lotniczym w północno-wschodniej części Dolnego Śląska
DOI:
https://doi.org/10.23858/PA66.2018.012Słowa kluczowe:
north-eastern Lower Silesia, the Barycz River valley, aerial reconnaisance, settlement emptinessAbstrakt
W niniejszym artykule autorzy skupili się na omówieniu problemów związanych z często funkcjonującą w narracjach archeologicznych kategorią „pustka”. Jego celem jest próba odpowiedzi na pytanie: dlaczego aplikacja rozmaitych metod może prowadzić do wyników, które tylko częściowo odpowiadają na oczekiwania badaczy? Punktem wyjścia rozważań były doświadczenia zdobyte w trakcie rekonesansu lotniczego prowadzonego w północno-wschodniej części Dolnego Śląska. Przeprowadzona analiza jego wyników pokazuje jak złożone są uwarunkowania wpływające na efektywność stosowanej metody. W tekście zostały przedyskutowane rozmaite okoliczności mające wpływ na uzyskane wyniki. Jednocześnie wykazano, że obecność „pustki osadniczej” na danym terenie nie jest potwierdzeniem braku jego zasiedlenia w przeszłości (w pradziejach czy we wczesnym średniowieczu), lecz w znaczącym stopniu zasobu informacyjnego wynikającego z zastosowanych metod.
Pobrania
Bibliografia
Literatura
Alexakis D., Sarris A., Astaras T., Albanakis K. 2011. Integrated GIS, remote sensing and geomorphologic approaches for the reconstruction of the landscape habitation of Thessaly during the neolithic period, Journal of Archaeological Science 38, 89-100.
Banaszek Ł. 2015. Przeszłe krajobrazy w chmurze punktów. Poznań.
Braasch O. 1999. Z innego punktu widzenia – prospekcja lotnicza w archeologii. (W:) Z. Kobyliński (red.), Metodyka ratowniczych badań archeologicznych. Warszawa, 41-100.
Brophy K. and Cowley D.C. (red.) 2005. From the Air: Understanding Aerial Archaeology. Stroud, UK.
Campana S. 2009. Archaeological Site Detection and Mapping: some thoughts on differing scales of detail and archaeological ‘non-visibility’. (W:) S. Campana, S. Piro, Seeing the Unseen. Geophysics and Landscape Archaeology. London, 5-26.
Cowley D.C. 2002. A Case Study in the Analysis of Patterns of Aerial Reconnaissance in a Lowland Area of Southwest Scotland. Archaeological Prospection 9, 255-265.
Cowley D.C. 2013. What kind of gaps? Some approaches to understanding bias in remote sensing data. Archaeologia Area 7, 76-88.
Cowley D.C. 2016. What Do the Patterns Mean? Archaeological Distributions and Bias in Survey Data. (W:) M. Forte and S. Campana (red.), Digital Methods and Remote Sensing in Archaeology. Dordrecht, Heidelberg, London, New York, 147-170.
Crawford O.G.S. 1929. Air-Photography for Archaeologists. London.
Evans R. i Jones R.J.A. 1977. Crop Marks and Soils at Two Archaeological Sites in Britain. Journal of Archaeological Science 4, 63-76.
Florek W. 1978. Próba analizy zmian cech geometrycznych meandrów współczesnych i kopalnych na przykładzie dolnego Bobru. Przegląd Geograficzny 50 (4), 643-660.
Gałuszka A. i Młynarska M. 1957. Sprawozdanie z prac wykopaliskowych w Miliczu, Wiadomości Archeologiczne 24 (1–2), 71–87.
Glińska-Lewczuk K. 2002. Zmiany morfometryczne starorzeczy jako efekt oddziaływania czynników naturalnych i antropogenicznych. (W:) P. Szwarczewski and E. Smolska (red.), Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym, t. 2. Warszawa, Łomża, 15-24.
Godłowski K. 1985. Przemiany kulturowe i osadnicze w południowej i środkowej Polsce w młodszym okresie przedrzymskim i w okresie rzymskim. Wrocław, Warszawa, Kraków.
Górny P., Przybyszewska M., Wysocki J. 2005. Weryfikacja terenowa zdjęć lotniczych. (W:) J. Nowakowski, A. Prinke, W. Rączkowski (red.), Biskupin... i co dalej? Zdjęcia lotnicze w polskiej archeologii. Poznań, 237-240.
Jaskanis D. (red.) 1996. Archeologiczne Zdjęcie Polski – metoda i doświadczenia. Próba oceny. Warszawa.
Jones R.J.A. i Evans R. 1975. Soil and crop marks in the recognition of archaeological sites by air photography. (W:) D.R. Wilson (red.), Aerial reconnaissance for archaeology. London, 1-11.
Kaletyn T. 1962. Wrocławice, pow. Milicz. Silesia Antiqua 4, 313-314.
Kaletyn T. 1964.. Grodzisko wczesnośredniowieczne w Lilikowie, pow. Milicz. Wiadomości Archeologiczne 30 (1-2) 178-179.
Kaletynowie M. and T. and J. Lodowski 1968. Grodziska wczesnośredniowieczne województwa wrocławskiego. Wrocław-Warszawa-Kraków.
Kara M., Krąpiec M. and Teske G. 2006. Wyniki badań archeo-dendrochronologicznych wybranych grodzisk wczesnośredniowiecznych z terenu historycznej Wielkopolski, przeprowadzonych w roku 2005. Fontes Archaeologici Posnanienses 42, 125-144.
Kirkowski R. 1987. Kultury cyklu wstęgowego na ziemi chełmińskiej. (W:) T. Wiślański (red.), Neolit i początki epoki brązu na ziemi chełmińskiej. Toruń, 55-74.
Kobyliński Z. 2005. Archeologia lotnicza w Polsce. Osiem dekad wzlotów i upadków. Warszawa.
Kobyliński Z., Borowski M., Budziszewski J., Herbich T., Kobyliński Ł., Sławik Ł., Wach D., Wysocki J., Jaszewska A. 2012. Kompleksowe, niedestrukcyjne rozpoznanie zasobów archeologicznych Starego Kraju w województwie lubuskim, Archeologia Środkowego Nadodrza 9, 11-41.
Kolenda J. 2008. Wczesnośredniowieczny Milicz w świetle wykopalisk. (W:) J. Kolenda (red.), Milicz. Clavis Regni Poloniae. Gród na pograniczu. Wrocław, 9-61.
Kondracki J. 1994. Geografia Polski. Mezoregiony fizycznogeograficzne. Warszawa.
Kvamme K.L. and Ahler S.A. 2007. Integrated Remote Sensing and Excavation at Double Ditch State Historic Site, North Dakota, American Antiquity 72(3), 539-561.
Leciejewicz L. 2008. Wprowadzenie do problematyki sympozjum. (W:) J. Kolenda (red.), Milicz. Clavis Regni Poloniae. Gród na pograniczu. Wrocław, 5-7.
Michalik T. 2014. Between eye and the mind. Technology, cognition and knowledge development – eye-tracking study report. AARGnews 48, 24-34.
Nowakowski J. and Rączkowski W. 2000. Refutation of the myth: new fortified settlement from Late Bronze Age/Early Iron Age in Wielkopolska region (Poland). Antiquity 74 (286), 765-766.
Nowakowski J., Prinke A. and Rączkowski W. 1999. Latać czy nie latać?: zdjęcia lotnicze jako kolejny element standardowej procedury w ochronie stanowisk archeologicznych. (W:) M. Dworaczyk, K. Kowalski, A. Porzeziński, S. Słowiński, E. Wilgocki (red.), Acta Archaeologica Pomoranica, vol. II: Konserwatorskie badania archeologiczne w Polsce i w Niemczech - stan prawny, problematyka, osiągnięcia. Szczecin, s. 113–152.
Palmer R. 2011. Knowledge-based aerial image interpretation. (W:) Cowley D. (red.), Remote Sensing for
Archaeological Heritage Management. Brussel, 283-291.
Palmer R. i Cowley D. 2010. Interpreting aerial images – developing best practice. In S. Campana, M. Forte and C. Liuzza (red.), Space, Time, Place. Third International Conference on Remote Sensing in Archaeology, 17th-21st August 2009, Tiruchirappalli, Tamil Nadu, India. Oxford, 129-135.
Pietrzak R. i Rączkowski W. 2009. Od przybytku głowa… boli. O kontekście i konsekwencjach odkrycia pierwszej lokacji Szamotuł. (W:) I. Skierska (red.), Szamotuły. Karty z dziejów miasta, t. 2. Szamotuły, 9-26.
Przybyła M.S. i Blajer W. 2008. Struktury osadnicze w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza na obszarze podkarpackiej wysoczyzny lessowej między Wisłokiem i Sanem. Kraków.
Rączkowski W. 1999. Power of image: some ideas on post-processual aerial archaeology. AARGnews 19, 10-14.
Rączkowski W. 2002. Archeologia lotnicza – metoda wobec teorii. Poznań.
Rączkowski W. 2005. Tradition in power: vicious circle(s) of aerial survey in Poland. (W:) K. Brophy and D. Cowley (red.), From the Air. Understanding Aerial Archaeology. Stroud, UK, 151-167.
Rączkowski W. 2009. Archeologiczny rekonesans lotniczy na Dolnym Śląsku w 2006 roku. Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 51, 319-334.
Rączkowski W. 2011. Cropmarks 2011 in Poland – is there a need for further discussion? AARGnews 43, 37-42.
Rączkowski W. 2015. Changing past landscapes: New data, new dilemma, more doubts. (W:) A. G. Posluschny (red.), Sensing the Past. Bonn, 46-47.
Rączkowski W. 2017. Praktyki badawcze archeologów: kilka refleksji o wykorzystywaniu metod nieinwazyjnych. (W:) A. Różański (red.), Gemma Gemmarum. Studia dedykowane Profesor Hannie Kóčce-Krenz. Poznań, 323-342.
Rączkowski W., Prinke A. i Krasnodębski D. 2007. Photo-maps and air photographs in Poland. Old and new resources for Poland’s landscape heritage. (W:) C. Musson and P. Horne (red.) European Landscapes: Past, Present and Future. Final Report. Swindon, 54-57.
Riley D.N. 1946. The Technique of Air-Archaeology. Archaeological Journal 101 (1944), 1-16.
Riley D.N. 1979. Factors in the Development of Crop Marks. Aerial Archaeology 4, 28-32.
Siedlak W. 1961. Wczesnośredniowieczne grodzisko we Wrocławicach. Biuletyn Informacyjny KZA na województwo wrocławskie 1959-1960, Wrocław 71-74 sprawdzić zapis
SMGP 1998. Szczegółowa mapa geologiczna Polski, arkusz 656 – Milicz. Warszawa.
Stempin A. 2008. Koń czy rycerz – jaką figurę szachową odkryto na wczesnośredniowiecznym grodzisku w Miliczu. (W:) J. Kolenda (red.), Milicz. Clavis Regni Poloniae. Gród na pograniczu. Wrocław, 77-96.
Suchodolski S. 2008. Monety z badań wykopaliskowych w Miliczu. (W:) J. Kolenda (red.), Milicz. Clavis Regni Poloniae. Gród na pograniczu. Wrocław, 65-75.
Ślaski K. 1960. Podziały terytorialne Pomorza w XII-XIII wieku. Poznań.
Tabaczyński S. 1984. Zjawisko nieciągłości jako przedmiot analizy archeologicznej, Folia Praehistorica Posnaniensia 1, 7-22.
Teske G. 2000. Ze studiów nad osadnictwem grodowym w południowo-wschodniej Wielkopolsce. Slavia Antiqua 41, 107-128.
Urbańczyk P. 1986. Formowanie się układów stratyfikacyjnych jako proces źródłotwórczy. (W:) W. Hensel, G. Donato and S. Tabaczyński (red.), Teoria i praktyka badań archeologicznych. Wrocław, 184-245.
Wachowski K. 1969. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Miliczu. Silesia Antiqua 11, 199-223.
Wachowski K. 1970. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Miliczu, cz. 2. Silesia Antiqua 12, 123-189.
Wachowski K. 1971. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Milicz, cz. 3. Silesia Antiqua, 13, s. 191-213.
Wawrzykowska B. 1987. Zarys historii badań nad neolitem i początkami epoki brązu na ziemi chełmińskiej. (W:) T. Wiślański (red.), Neolit i początki epoki brązu na ziemi chełmińskiej. Toruń, 19-35.
Wilson D. 1982. Air Photo Interpretation for Archaeologists. London.
Ziegler A. [2017]. The Colours of Carnuntum. Fundstellen im Wechsel der Jahreszeiten. Eine Bilanz von 7 Jahren Luftbildfliegerei. [Parrndorf].
Zybertowicz A. 1995. Przemoc i poznanie. Studium z nie-klasycznej socjologii wiedzy. Toruń.
Żak J. 1984. O kontynuacji/dyskontynuacji społecznej na ziemiach wiślańsko-odrzańskich w V/VI w., Folia Praehistorica Posnaniensia 1, 85-108.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 Unported License.
