Paciorki bursztynowe i szklane z cmentarzyska ludności kultury łużyckiej w Krakowie-Bieżanowie, stan. 30
Keywords:
Polska, Kraków-Bieżanów, paciorki bursztynowe, paciorki szklane, szkło LMHK, epoka brązu, kultura łużycka, metoda LA-ICP-MSAbstract
Na cmentarzysku ludności kultury łużyckiej w Krakowie-Bieżanowie, w grobie nr 417, odkryto ozdoby brązowe oraz kolię złożoną z paciorków szklanych (350–366 egz.), bursztynowych (34 egz.) i brązowych (4 egz.). Grób datowany jest na IV EB (HaA2-HaB1; około 1150/1100–1000/950 r. p.n.e.). Przeprowadzona analiza typologiczna (formalna) omawianych przedmiotów oraz składu chemicznego szkła dwóch tworzyw (metodą LA-ICP-MS) wykazała, że paciorki wykonano najpewniej na terenach północnej Italii. Stąd „bursztynowym szlakiem” trafiły na obszary Małopolski
Downloads
Download data is not yet available.
References
Abłamowiczowie R. i D. 1989, Badania ratownicze na cmentarzysku ciałopalnym kultury łużyckiej w Samborowicach, woj. Katowice w 1982 roku, „Śląskie Prace Prahistoryczne”, 1, s. 45–99
Angelini I., Artioli G., Bellintani P., Diella V., Gemmi M., Polla A., Rossi A. 2004, Chemical analyses of Bronze Age glasses from Frattesina di Rovigo, nor¬thern Italy, „Journal of Archaeological Science”, 31, s. 1175–1184
Anioła M., Zarzycka-Anioła A. 2009, Cmentarzysko ludności kultury łużyckiej w Chrzanowie A, gm. Kobierzyce, pow. Wrocław, Poznań (maszynopis udostępniony mi przez Autora)
Archeologiczna autostrada... 2011, Archeologiczna autostrada. Wykopaliska przy wielkich inwestycjach drogowych pod Krakowem/Archeological motorway. Excavations carried out during great road investment near Kraków, Kraków
Bakarić L. 2006, Katalog/Catalogue, [w:] Pretpovijesni jantar i staklo iz Prozora u Lici i Novog Mesta u Dolenjskoj/Prehistoric amber and glass from Prozor in Lika and Novo Mesto in Dolenjska, L. Bakarić red., Zagreb, s. 151–171
Bellintani P. 2014, Baltic amber, Alpine copper and glass beads from the Po Plain. Amber trade at the time of Campestrin and Frattesina, „Padvsa”, 50, s. 111–139
Bellintani P., Stefan L. 2009, Nuovi dati sul primo vetro europeo: il caso di Frattesina, [w:] Atti del Primo Convegno Interdisciplinare sul Vetro nei Beni Culturali e nell’Arte di Ieri e di Oggi, Parma, 27–28 Novembre 2008, Parma, s. 71–86
Ber J. [1936/1937] 1938, Zabytki z cmentarzyska popielnicowego w Sierpowie w pow. łęczyckim, „Światowit”, 17, s. 89–170
Bukowski Z. 2002, Znaleziska bursztynu w zespołach z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza z dorzecza Odry i Wisły, Warszawa
Croutsch C., Tegel W., Nicolas T., Pascutto É., Leprovost C., Billot M., Gratuze B., Logel T., Putelat O. 2011, Les sites protohistoriques d’Erstein «Grasweg-PAE» (Alsace, Bas-Rhin): l’occupation Rhin-Suisse-France-Orientale, „Revue Archéologique de l’Est”, 60, s. 83–146
Czebreszuk J. 2011, Bursztyn w kulturze mykeńskiej. Zarys problematyki badawczej, Poznań
Dekówna M. 1992, Produkcja i obróbka szkła (do XV wieku), [w:] Z dziejów techniki w dawnej Polsce, B. Orłowski red., Warszawa, s. 379–410
Dekówna M. 2007, Wczesnośredniowieczne ozdoby szklane ze zbiorów Państwowego Muzeum Archeologicznego, na tle ogólnej problematyki rozwoju szklarstwa, [w:] Skarby wieków średnich, W. Brzeziński red., Warszawa, s. 52–87
Dekówna M., Szymański A. 1971, Badanie technik produkcji wczesnośredniowiecznych paciorków szklanych metodami petrograficznymi, „Slavia Antiqua”, 18, s. 283–309
Die Pfahlbauer... 2004, Die Pfahlbauer. 150 Objekte erzählen 150 Geschichten/Les Lacustres. 150 objets racontent 150 histoires, Zürich
Dzięgielewski K. 2017, Late Bronze and Early Iron Age communities in the northern part of the Polish Lowland (1000–500 BC), [w:] The past societies. Polish lands from the first evidence of human presence to the Early Middle Ages, P. Urbańczyk red., 3, 2000–500 BC, U. Bugaj red., Warszawa, s. 295–340
Gedl M. 1984, Wczesnołużyckie groby z konstrukcjami drewnianymi, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź
Gedl M. 1989, Groby z młodszego okresu epoki brązu na cmentarzysku w Kietrzu, Kraków
Ghemiş C. 2009, Amber discoveries from Transylvania, [w:] Amber in archaeology. Proceedings of the fifth international conference on amber in archaeology, A. Palavestra, C.W. Beck, J.M. Todd red., Belgrade, s. 124–131
Hartmann G., Kappel I., Grote K., Arndt B. 1997, Chemistry and technology of Prehistoric glass from Lower Saxony and Hesse, „Journal of Archaeological Science”, 24/6, s. 547–559
Haevernick T. E. 1978, Urnenfelderzeitliche Glasperlen, „Zeitschrift für Schweizerische Archäologie und Kunstgeschichte”, 35/3, s. 145–157
Hänsel A. 2003, Goldschmuck der Spätbronzezeit – Zu einer Neuerwerbung des Berliner Museums für Vor- und Frühgeschichte, „Acta Praehistorica et Archaeologica”, 35, s. 157–175
Hearle J. 2011, Shaw Cairn revisited. The dead of Mellor Moor, „Current Archaeology”, 257, s. 26–31
Henderson J. 1988, Glass production and Bronze Age Europe, „Antiquity”, 62, s. 435–451
Henderson J. 2013, Ancient glass: an interdisciplinary exploration, Cambridge
Henderson J., Evans J., Bellintani P., Bietti-Sestieri A. - M. 2015, Production, mixing and provenance of Late Bronze Age mixed alkali glasses from northern Italy: an isotopic approach, „Journal of Archaeological Science”, 55, s. 1–8
Jantzen D., Schmidt J.-P. 2000, Ein Hortfund der Periode III aus Neustrelitz, Lkr. Mecklenburg-Strelitz, „Bodendenkmalpflege in Mecklenburg-Vorpommern”, 47, s. 7–127
Konieczny B. 2014, Cmentarzysko kultury łużyckiej z epoki brązu na stanowisku 10–11 w Targowisku, pow. wielicki, [w:] Kompleks osadniczy kultury łużyckiej w Targowisku, stan. 10–12, pow. wielicki, J. Górski red., Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce, Kraków, s. 103–179
Mazurowski R.F. 1983, Bursztyn w epoce kamienia na ziemiach polskich, „Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne”, 5, s. 7–134
Mildner S., Schüssler U., Falkenstein F., Brätz H. 2014, Bronzezeitliches Glas im westlichen Mitteleuropa – Funde, Zusammensetzung und die Frage nach seiner Herkunft, [w:] Ressourcen und Rohstoff ein der Bronzezeit. Nutzung – Distribution – Kontrolle, B. Nessel, I. Heske, D. Brandherm red., Wünsdorf, s. 100–108
Mildner S., Schüssler U., Falkenstein F., Brätz H. 2015, Mitteleuropäisches “High-Magnesium-Glass” – Erste Ergebnisse einer archäometrischen Untersuchung zu bronzezeitlichen Glasperlen, [w:] Archäometrie und Denkmalpflege 2015 – Metalla, Sonderheft 7, s. 81–83
Negroni Catacchio N. 2009, Amber as prestige and social indicator in Late Prehistoric Italy, [w:] Amber in archaeology. Proceedings of the fifth international conference on amber in archaeology, A. Palavestra, C.W. Beck, J.M. Todd red., Belgrade, s. 124–131
Parma D. 2007, Pohřebiště Hoštice 4 (okr. Vyškov). Příspěvek k poznání variability pohřebního ritu v mladší době bronzové, [w:] Doba popelnicových polí a doba halštatská, M. Salaš, K. Šabatová, Brno, s. 177–204
Przybyła M.M. 2017, Nowe perspektywy w badaniach nad solowarstwem pradziejowym w zachodniej Małopolsce, [w:] Stan i potrzeby badań archeologicznych w Karpatach, J. Gancarski red., Krosno, s. 355–398
Purowski T. 2007, Evidence of winding technique on glass beads discovered at the Lusatian culture stronghold in Wicina, site 1, „Archaeologia Polona”, 45, s. 27–34
Purowski T. 2012, Wyroby szklane w kulturze łużyckiej w międzyrzeczu Noteci i środkowej Odry. Studium archeologiczno-technologiczne, Warszawa
Purowski T. 2013, Wyroby ze szkła i „szklistego fajansu” odkryte na cmentarzysku kultur łużyckiej i regionalnej grupy kręgu halsztackiego w Domasławiu, pow. wrocławski, „Archeologia Polski”, 58/1–2, s. 23–87
Purowski T. 2014, Bursztynowy rozdzielacz i szklane paciorki odkryte w obiektach kultury łużyckiej w Targowisku, pow. wielicki, [w:] Kompleks osadniczy kultury łużyckiej w Targo¬wisku, stan. 10–12, pow. wielicki, J. Górski red., Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce, Kraków, s. 289–306
Purowski T. 2016, Kolia szklanych paciorków z cmentarzyska w Legnicy, [w:] Metalurdzy znad Kaczawy. Cmentarzysko ciałopalne z epoki brązu odkryte w Legnicy przy ul. Spokojnej, K. Nowak, T. Stolarczyk red., Legnica, s. 67–74
Reguła K. 2006, Kraków-Bieżanów, ST. 30, AZP 103–57/41, Informator Archeologiczny. Badania 1997, Warszawa, s. 90–91
Schulz R. 2003, Das spätbronzezeitliche Gräberfeld von Schifferstadt, Lkr. Ludwigshafen, Archäologie in der Pfalz. Jahresbericht 2001, Rahden, s. 63–68
Stawiarska T. 1974, Paciorki szklane z okresu wpływów rzymskich występujące w kulturze zachodniobałtyjskiej, „Archeologia Polski”, 19/1, s. 177–233
Towle A., Henderson J., Bellintani P., Gambacurta G. 2001, Frattesina and Adria: report of scientific analyses of early glass from the Veneto, „Padvsa”, 37 (n.s.), s. 7–68
Venclová N. 1990, Prehistoric glass in Bohemia, Praha
Venclová N., Hulínský V., Henderson J., Chenery S., Šulová L., Hložek J. 2011, Late Bronze Age mixed-alkali glasses from Bohemia, „Archeologické rozhledy”, 53, s. 559–585
Angelini I., Artioli G., Bellintani P., Diella V., Gemmi M., Polla A., Rossi A. 2004, Chemical analyses of Bronze Age glasses from Frattesina di Rovigo, nor¬thern Italy, „Journal of Archaeological Science”, 31, s. 1175–1184
Anioła M., Zarzycka-Anioła A. 2009, Cmentarzysko ludności kultury łużyckiej w Chrzanowie A, gm. Kobierzyce, pow. Wrocław, Poznań (maszynopis udostępniony mi przez Autora)
Archeologiczna autostrada... 2011, Archeologiczna autostrada. Wykopaliska przy wielkich inwestycjach drogowych pod Krakowem/Archeological motorway. Excavations carried out during great road investment near Kraków, Kraków
Bakarić L. 2006, Katalog/Catalogue, [w:] Pretpovijesni jantar i staklo iz Prozora u Lici i Novog Mesta u Dolenjskoj/Prehistoric amber and glass from Prozor in Lika and Novo Mesto in Dolenjska, L. Bakarić red., Zagreb, s. 151–171
Bellintani P. 2014, Baltic amber, Alpine copper and glass beads from the Po Plain. Amber trade at the time of Campestrin and Frattesina, „Padvsa”, 50, s. 111–139
Bellintani P., Stefan L. 2009, Nuovi dati sul primo vetro europeo: il caso di Frattesina, [w:] Atti del Primo Convegno Interdisciplinare sul Vetro nei Beni Culturali e nell’Arte di Ieri e di Oggi, Parma, 27–28 Novembre 2008, Parma, s. 71–86
Ber J. [1936/1937] 1938, Zabytki z cmentarzyska popielnicowego w Sierpowie w pow. łęczyckim, „Światowit”, 17, s. 89–170
Bukowski Z. 2002, Znaleziska bursztynu w zespołach z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza z dorzecza Odry i Wisły, Warszawa
Croutsch C., Tegel W., Nicolas T., Pascutto É., Leprovost C., Billot M., Gratuze B., Logel T., Putelat O. 2011, Les sites protohistoriques d’Erstein «Grasweg-PAE» (Alsace, Bas-Rhin): l’occupation Rhin-Suisse-France-Orientale, „Revue Archéologique de l’Est”, 60, s. 83–146
Czebreszuk J. 2011, Bursztyn w kulturze mykeńskiej. Zarys problematyki badawczej, Poznań
Dekówna M. 1992, Produkcja i obróbka szkła (do XV wieku), [w:] Z dziejów techniki w dawnej Polsce, B. Orłowski red., Warszawa, s. 379–410
Dekówna M. 2007, Wczesnośredniowieczne ozdoby szklane ze zbiorów Państwowego Muzeum Archeologicznego, na tle ogólnej problematyki rozwoju szklarstwa, [w:] Skarby wieków średnich, W. Brzeziński red., Warszawa, s. 52–87
Dekówna M., Szymański A. 1971, Badanie technik produkcji wczesnośredniowiecznych paciorków szklanych metodami petrograficznymi, „Slavia Antiqua”, 18, s. 283–309
Die Pfahlbauer... 2004, Die Pfahlbauer. 150 Objekte erzählen 150 Geschichten/Les Lacustres. 150 objets racontent 150 histoires, Zürich
Dzięgielewski K. 2017, Late Bronze and Early Iron Age communities in the northern part of the Polish Lowland (1000–500 BC), [w:] The past societies. Polish lands from the first evidence of human presence to the Early Middle Ages, P. Urbańczyk red., 3, 2000–500 BC, U. Bugaj red., Warszawa, s. 295–340
Gedl M. 1984, Wczesnołużyckie groby z konstrukcjami drewnianymi, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź
Gedl M. 1989, Groby z młodszego okresu epoki brązu na cmentarzysku w Kietrzu, Kraków
Ghemiş C. 2009, Amber discoveries from Transylvania, [w:] Amber in archaeology. Proceedings of the fifth international conference on amber in archaeology, A. Palavestra, C.W. Beck, J.M. Todd red., Belgrade, s. 124–131
Hartmann G., Kappel I., Grote K., Arndt B. 1997, Chemistry and technology of Prehistoric glass from Lower Saxony and Hesse, „Journal of Archaeological Science”, 24/6, s. 547–559
Haevernick T. E. 1978, Urnenfelderzeitliche Glasperlen, „Zeitschrift für Schweizerische Archäologie und Kunstgeschichte”, 35/3, s. 145–157
Hänsel A. 2003, Goldschmuck der Spätbronzezeit – Zu einer Neuerwerbung des Berliner Museums für Vor- und Frühgeschichte, „Acta Praehistorica et Archaeologica”, 35, s. 157–175
Hearle J. 2011, Shaw Cairn revisited. The dead of Mellor Moor, „Current Archaeology”, 257, s. 26–31
Henderson J. 1988, Glass production and Bronze Age Europe, „Antiquity”, 62, s. 435–451
Henderson J. 2013, Ancient glass: an interdisciplinary exploration, Cambridge
Henderson J., Evans J., Bellintani P., Bietti-Sestieri A. - M. 2015, Production, mixing and provenance of Late Bronze Age mixed alkali glasses from northern Italy: an isotopic approach, „Journal of Archaeological Science”, 55, s. 1–8
Jantzen D., Schmidt J.-P. 2000, Ein Hortfund der Periode III aus Neustrelitz, Lkr. Mecklenburg-Strelitz, „Bodendenkmalpflege in Mecklenburg-Vorpommern”, 47, s. 7–127
Konieczny B. 2014, Cmentarzysko kultury łużyckiej z epoki brązu na stanowisku 10–11 w Targowisku, pow. wielicki, [w:] Kompleks osadniczy kultury łużyckiej w Targowisku, stan. 10–12, pow. wielicki, J. Górski red., Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce, Kraków, s. 103–179
Mazurowski R.F. 1983, Bursztyn w epoce kamienia na ziemiach polskich, „Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne”, 5, s. 7–134
Mildner S., Schüssler U., Falkenstein F., Brätz H. 2014, Bronzezeitliches Glas im westlichen Mitteleuropa – Funde, Zusammensetzung und die Frage nach seiner Herkunft, [w:] Ressourcen und Rohstoff ein der Bronzezeit. Nutzung – Distribution – Kontrolle, B. Nessel, I. Heske, D. Brandherm red., Wünsdorf, s. 100–108
Mildner S., Schüssler U., Falkenstein F., Brätz H. 2015, Mitteleuropäisches “High-Magnesium-Glass” – Erste Ergebnisse einer archäometrischen Untersuchung zu bronzezeitlichen Glasperlen, [w:] Archäometrie und Denkmalpflege 2015 – Metalla, Sonderheft 7, s. 81–83
Negroni Catacchio N. 2009, Amber as prestige and social indicator in Late Prehistoric Italy, [w:] Amber in archaeology. Proceedings of the fifth international conference on amber in archaeology, A. Palavestra, C.W. Beck, J.M. Todd red., Belgrade, s. 124–131
Parma D. 2007, Pohřebiště Hoštice 4 (okr. Vyškov). Příspěvek k poznání variability pohřebního ritu v mladší době bronzové, [w:] Doba popelnicových polí a doba halštatská, M. Salaš, K. Šabatová, Brno, s. 177–204
Przybyła M.M. 2017, Nowe perspektywy w badaniach nad solowarstwem pradziejowym w zachodniej Małopolsce, [w:] Stan i potrzeby badań archeologicznych w Karpatach, J. Gancarski red., Krosno, s. 355–398
Purowski T. 2007, Evidence of winding technique on glass beads discovered at the Lusatian culture stronghold in Wicina, site 1, „Archaeologia Polona”, 45, s. 27–34
Purowski T. 2012, Wyroby szklane w kulturze łużyckiej w międzyrzeczu Noteci i środkowej Odry. Studium archeologiczno-technologiczne, Warszawa
Purowski T. 2013, Wyroby ze szkła i „szklistego fajansu” odkryte na cmentarzysku kultur łużyckiej i regionalnej grupy kręgu halsztackiego w Domasławiu, pow. wrocławski, „Archeologia Polski”, 58/1–2, s. 23–87
Purowski T. 2014, Bursztynowy rozdzielacz i szklane paciorki odkryte w obiektach kultury łużyckiej w Targowisku, pow. wielicki, [w:] Kompleks osadniczy kultury łużyckiej w Targo¬wisku, stan. 10–12, pow. wielicki, J. Górski red., Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce, Kraków, s. 289–306
Purowski T. 2016, Kolia szklanych paciorków z cmentarzyska w Legnicy, [w:] Metalurdzy znad Kaczawy. Cmentarzysko ciałopalne z epoki brązu odkryte w Legnicy przy ul. Spokojnej, K. Nowak, T. Stolarczyk red., Legnica, s. 67–74
Reguła K. 2006, Kraków-Bieżanów, ST. 30, AZP 103–57/41, Informator Archeologiczny. Badania 1997, Warszawa, s. 90–91
Schulz R. 2003, Das spätbronzezeitliche Gräberfeld von Schifferstadt, Lkr. Ludwigshafen, Archäologie in der Pfalz. Jahresbericht 2001, Rahden, s. 63–68
Stawiarska T. 1974, Paciorki szklane z okresu wpływów rzymskich występujące w kulturze zachodniobałtyjskiej, „Archeologia Polski”, 19/1, s. 177–233
Towle A., Henderson J., Bellintani P., Gambacurta G. 2001, Frattesina and Adria: report of scientific analyses of early glass from the Veneto, „Padvsa”, 37 (n.s.), s. 7–68
Venclová N. 1990, Prehistoric glass in Bohemia, Praha
Venclová N., Hulínský V., Henderson J., Chenery S., Šulová L., Hložek J. 2011, Late Bronze Age mixed-alkali glasses from Bohemia, „Archeologické rozhledy”, 53, s. 559–585
Downloads
Published
2018-01-01
How to Cite
Purowski, T. (2018). Paciorki bursztynowe i szklane z cmentarzyska ludności kultury łużyckiej w Krakowie-Bieżanowie, stan. 30. Archeologia Polski, 63, 99–117. Retrieved from https://journals.iaepan.pl/apol/article/view/236
Issue
Section
Studies
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Publication co-financed by the Ministry of Science and Higher Education under the program "Support for scientific journals 2019-2020"
