Wyroby ze szkła i „szklistego fajansu” odkryte na cmentarzysku kultur łużyckiej i regionalnej grupy kręgu halsztackiego w Domasławiu, pow.wrocławski
Słowa kluczowe:
szkło, szklisty fajans, paciorki, główki szpil, brązu epoka, halsztacki okres, Śląsk, badania fizykochemiczneAbstrakt
Analizowany zbiór przedmiotów wykonanych z tworzyw szklistych obejmuje blisko 1300 egz. W grobach datowanych na epokę brązu odkryto około 20 paciorków, a w obiektach z Ha C – ponad 1250 paciorków i 2 główki brązowych szpil. Okazy starsze są jednolite formalnie – niezdobione, wykonane ze szkła wyraźnie przejrzystego turkusowego. Przedmioty młodsze zrobiono z dwóch tworzyw: słabo przejrzystego niebieskiego i/lub opakowego żółtego. Badania fizykochemiczne wykazały, że szkło wyraźnie przejrzyste turkusowe to „szkło właściwe” LMHK, charakterystyczne dla europejskiej epoki brązu. Tworzywo słabo przejrzyste niebieskie to tzw. szklisty fajans (wchodzące w jego skład szkło podzielono na LMMK i LMGGF), a wykonane z niego wyroby spotykane są na obszarze Polski w Ha C (i ewentualnie jeszcze na początku Ha D). Szkło opakowe żółte można zaliczyć do „szkieł właściwych” LMG rozpowszechnionych w Europie we wczesnej epoce żelaza i poźniej.
Tłumacz: Iwona Zych
Pobrania
Download data is not yet available.
Bibliografia
Abramowiczowie R. i D. 1989. Badania ratownicze na cmentarzysku ciałopalnym kultury łużyckiej w Samborowicach, woj. Katowice w 1982 roku, „Śląskie Prace Prahistoryczne”, t. 1, s. 45–99
Anioła M., Nowaczyk K., Nowaczyk L., Zarzycka A. 2012. Cmentarzysko ludności kultury łużyckiej z epoki brązu na stanowiskach Chrzanów 4 oraz Domasław 10–12, gm. Kobierzyce, woj. dolnośląskie, [w:] Raport 2007–2008, s. 445–461
Angelini I., Artioli G., Bellintani P., Diella V., Gemmi M.,Polla A., Rossi A. 2004. Chemical analyses of Bronze Age glasses from Frattesina di Rovigo, Northern Italy, „Journal of Archaeological Science”, b.m.w. 31, s. 1175–1184
Archeologiczna autostrada. Wykopaliska przy wielkich inwestycjach drogowych pod Krakowem /Archeological motorway. Excavations carried out during great road investment near Kraków, Kraków 2011
Arletti R., Maiorano C., Ferrari D., Vezzalini G., Quartieri S. 2010. The first archaeometric data on polychrome Iron Age glass from sites located in northern Italy, „Journal of Archaeological Science”, b.m.w., 37, s. 703–712
Behrends R.-H. 1993. Hallstattgraber aus dem Taubertal, „Archaologische Nachrichten aus Baden”, z. 50, s. 94–95
Blajer W. 2001. Skarby przedmiotów metalowych z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na ziemiach polskich, Kraków
Blajer W., Przybyła M. S. 2006. Die Notgrabungen an der Fundstelle 5 in Lipnik, Kr. Przeworsk in den Jahren 1999–2003 (2.–6. Grabungssaison), „Recherches Archeologiques de 1999–2003”, s. 66–79
Braun C. 1983. Analysen von Glasern aus der Hallstattzeit mit einem Exkurs uber romische Fensterglaser, [w:] Glasperlen der vorromischen Eisenzeit I, Marburger Studien zur Vor- und Fruhgeschichte, t. 5, Mainz am Rhein, s. 129–178
Brill R.H. 1992. Chemical analysis of some glasses from Frattesina, „Journal of Glass Studies”, 34, s. 11–22
Brill R.H. 1999. Chemical analyses of early glasses, t. 2, Tables of analyses, New York
Dąbrowski J. 2004. Altere Bronzezeit in Polen. Starsza epoka brązu w Polsce, Warszawa
Dekówna M. 1980.Szkło w Europie wczesnośredniowiecznej, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk
Dekówna M. 1992. Produkcja i obróbka szkła (do XV wieku), [w:] Z dziejów techniki w dawnej Polsce, B. Orłowski red., Warszawa, s. 379–410
Dekówna M. 1996. Szkło okienne z fortu rzymskiego w Galligaer w południowej Walii, Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia, 26, Archeologia szkła, 7, Toruń, s. 7–68
Dekówna M. 2000. Zagadkowe szkło z Cösitz, Kr. Köthen, „Archaeologia Historica Polona”, t. 8, s. 183–204
Dekówna M. 2005. Rozwój metod badania znalezisk szkła w Polsce, Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia,29, Archeologia szkła, 9, Toruń, s. 3–40
Dekówna M. 2007. Wczesnośredniowieczne ozdoby szklane ze zbiorów Państwowego Muzeum Archeologicznego, na tle ogólnej problematyki rozwoju szklarstwa, [w:] Skarby wieków średnich, W. Brzeziński red., Warszawa, s. 52–87
Dekówna M. 2011. Frühmittelalterlicher Glasschmuck vor dem Hintergrund der Entwicklung der Glasverarbeitung, [w:] Schätze des Mittelalters. Schmuck aus dem Staatlichen Archäologischen Museum Warschau, Bőnen, s. 40–61
Dekówna M., Szymański A. 1971. Badanie technik produkcji wczesnośredniowiecznych paciorków szklanych metodami petrograficznymi, „Slavia Antiqua”, t. 18, s. 283–309
Dobrzańska - Szydłowska E., Gedl M. 1962. Cmentarzysko kultury łużyckiej w Łabędach-Przyszowce, pow. Gliwice, Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Archeologia, z. 1, Bytom
Domańska J. 1969. Badania ratownicze w Zachowicach, pow. Wrocław, „Silesia Antiqua”, t. 11, s. 131–167
Durczewski D., Olczak J. 1966. Uwagi o technologii i pochodzeniu paciorków szklanych z grodziska kultury łużyckiej w Szmuszewie, pow. Wągrowiec, „Fontes Archaeologici Posnanienses”, t. 17, s. 55–64
Filarska B. 1952. Szkła starożytne. Katalog naczyń, Warszawa
Frána J., Maštalka A. 1990. The neutron activation analysis, [w:] Research on glass of the Lusatian and Pomeranian cultures in Poland, T. Malinowski red., Archeologia interregionalis, z. 12, Słupsk, s. 37–85
Gediga B. 2007. Problemy obrazu kultury wczesnej epoki żelaza na Śląsku w świetle nowych badań terenowych, „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne”, t. 49, s. 123–146
Gediga B. 2010. Śląsk – regionalna prowincja kultury halsztackiej, [w:] Rola głównych centrów kulturowych w kształtowaniu oblicza kulturowego Europy środkowej we wczesnych okresach epoki żelaza, B. Gediga, W. Piotrowski red., Biskupin–Wrocław, s. 187–218
Gediga B. 2011. Neue Forschungen zu den früheisenzeitlichen Kulturen in Südwestpolen, „Acta Archaeologica Carpathica”, t. 46, s. 83–116
Gediga B. 2012. Ratownicze badania wykopaliskowe na stanowiskach 10, 11, 12 w Domasławiu, gm. Kobierzyce na Dolnym Śląsku, w latach 2006–2008, [w:] Raport 2007–2008, t. 1, S. Kadrow red., Warszawa. s. 411–420
Gedl M. 1973. Cmentarzysko halsztackie w Kietrzu, pow. Głubczyce, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk
Gedl M. 1975. Kultura przedłużycka, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk
Gedl M. 1989. Groby z młodszego okresu epoki brązu na cmentarzysku w Kietrzu, Kraków
Gedl M. 2002. Wielkie cmentarzysko grupy górnośląsko-małopolskiej w Zbrojewsku, pow. Kłobuck, [w:] Wielkie cmentarzyska z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza, M. Gedl red., Warszawa, s. 247–275
Gratuze B., Billaud Y. 2003. La circulation des perles en verre dans le Bassin Méditerraneen, de l’Âge du Bronze moyen jusqu’au Hallstatt, [w:] Échanges et commerce du verre dans le monde antique. Actes du colloque de l’Association Française pour l’Archéologie du Verre, Aix-en-Provence et Marseille 7–9 juin 2001, D. Foy, M.-D. Nenna red., Monographies instrumentum, 24, Montagnac, s. 11–15
Greiner-Wronowa E. 2004. Korozja szkieł zabytkowych, Prace Komisji Nauk Ceramicznych. Polski Biuletyn Ceramiczny. Ceramika, t. 85, Kraków
Hartmann G., Kappel I., Grote K., Arndt B. 1997. Chemistry and technology of prehistoric glass from Lower Saxony and Hesse, „Journal of Archaeological Science”, b.m.w. t. 24, nr 6, s. 547–559
Henderson J. 1988. Glass production and Bronze Age Europe, „Antiquity”, t. 62, s. 435–451
Henderson J. 1989. The scientific analysis of ancient glass and its archaeological interpretation, [w:] Scientific analysis in archaeology and its interpretation, J. Henderson red., Oxford, s. 30–62
Henderson J. 2000. The science and archaeology of materials, London–New York
Henderson J. 2013. Ancient glass: an interdisciplinary exploration, New York
Hufnagel F. 1941. Die früheisenzeitlichen Gräberfelder von Groβ Strehlitz-Adamowitz und Tschammer-Ellguth im Kreise Groβ Strehlitz, „Altschlesien”, t. 10, s. 54–105
Ignatiadou D., Dotsika E., Kouras A., Maniatis Y. 2005. Nitrum chalestricum: the natron of Macedonia, Annales du 16e Congrès de l’Association Internationalepour l’Histoire du Verre, Nottingham, s. 65–67
Józefowska A., Łaciak D. 2012. Cmentarzysko ludności kultury łużyckiej z wczesnej epoki żelaza na stanowisku Domasław 10–12, gm. Kobierzyce, [w:] Raport 2007–2008, t. 1, S. Kadrow red., Warszawa. s. 463–482
Józefowska A., Nowaczyk L. 2009. Cmentarzysko ludności kultury łużyckiej z wczesnej epoki żelaza na stanowisku Domasław 10/11/12, pow. wrocławski, „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne”, t. 51, s. 159–173
Koch L. C.2011. Früheisenzeitliches Glas und Glasfunde Mittelitaliens. Eine Übersicht von der Villanovazeit bis zum Orientalizzante und eine Analyse der Glasperlen als Grabbeigabe des Gräberfeldes Quattro Fontanili in Veji, Bochumer Forschungen zur ur- und frühgeschichtlichen Archäologie, Rahden
Krzyżaniak L. 1963. Cmentarzysko ludności kultury łużyckiej w Biernatkach, pow. Śrem, „Fontes Archaeologici Posnanienses”, t. 14, s. 45–111
Lasak I. 2007. Glass beads from the cemetery in Miłosławice in Silesia. Possible interpretations, [w:] Long distance trade in the Bronze Age and Early Iron Age, J. Baron, I. Lasak red., Studia Archeologiczne, 40, Wrocław, s. 141–157
Lierke R. 2009. Die nicht-geblasenen antiken Glasgefässe. Ihre Herstellung von den Anfängen bis zu den Luxusgläsern der Römer / The non-blown ancient glass vessels. Their manufacturing from the beginning to the luxury glasses of the Romans, Offenbach
Matthäus H. 1983. Perlen mit Zickzackzier, [w:] Glasperlen der vorrömischen Eisenzeit I, Marburger Studien zur Vor- und Frühgeschichte, t. 5, Mainz am Rhein, s. 1–127
Michnik M. 2007. Imported objects at the cementery in Świbie, district of Gliwice, [w:] Long distance trade in the Bronze Age and Early Iron Age, J. Baron, I. Lasak red., Studia Archeologiczne, 40, Wrocław, s. 159–177
Neuninger H., Pittioni R. 1959. Woher stammen die blauen Glasperlen der Urnenfelderkultur?, „Archaeologia Austriaca”, t. 26, s. 52–66
Neumann B. 1925. Antike Gläser, ihre Zusammensetzung und Färbung, „Zeitschrift für angewandte Chemie”, R. 38, s. 776–780
Nikita K., Henderson J. 2006. Glass analyses from Mycenaean Thebes and Elateia: compositional evidence for a Mycenaean glass industry, „Journal of Glass Studies”, t. 48, s. 71–120
Nowak A., Wagner B., Bulska E., Purowski T. 2010. Szkło jako obiekt zainteresowania chemików analityków, cz. 3. Zastosowanie LA ICP MS w bezpośredniej analizie szklanych obiektów archeologicznych, „Analityka”, nr 1, rok 2010, s. 49–54
Nowotny W. 1959. Podstawy technologii szkła, część I, Warszawa
Nowotny W. 1969. Szkła barwne, wyd. II, Warszawa
Ostoja - Zagórski J., Strzałko J. 1982. Cmentarzysko halsztackie w Sobiejuchach, stan 2, woj. bydgoskie. Wstępne wyniki badań archeologiczno- antropologicznych, „Komunikaty Archeologiczne”, t. 3, s. 127–163
Pawliński M. 1986. Krzanowice, woj. Katowice, „Silesia Antiqua”, t. 28, s. 199–200
Principes de description des verres anciens depuis les temps les plus reculés jusqu’au XIIIe siècle de n.è., M. Dekówna, J. Olczak red., Warszawa–Toruń. 2002
Purowski T. 2007. Evidence of winding technique on glass beads discovered at the Lusatian Culture stronghold in Wicina, site 1, „Archaeologia Polona”, t. 45, s. 27–34
Purowski T. 2007. Przedmioty szklane odkryte na grodzie ludności kultury łużyckiej w Wicinie, stan. 1, Archeologia Środkowego Nadodrza, t. 5, Zielona Góra, s. 75–172
Purowski T. 2008. Badania techniki wyrobu paciorków szklanych okresu halsztackiego metodami petrograficznymi, „Archeologia Polski”, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź (od 1990 r. Warszawa).t. 53, z. 1, s. 7–24
Purowski T. 2010. Paciorki szklane zdobione linią zygzakowatą odkryte w międzyrzeczu Odry i Wisły na stanowiskach z wczesnej epoki żelaza, „Archeologia Polski”, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź (od 1990 r. Warszawa).t. 55, z. 1–2, s. 23–88
Purowski T. 2011. Bursztynowy rozdzielacz i szklane paciorki odkryte w obiektach kultury łużyckiej w Targowisku, woj. małopolskie, Warszawa, maszynopis w posiadaniu Krakowskiego Zespołu do Badań Autostrad
Purowski T. 2012. Paciorki szklane i bursztynowe z cmentarzyska kultury łużyckiej w Krakowie Bieżanowie, stan. 30, Warszawa, maszynopis w posiadaniu Krakowskiego Zespołu do Badań Autostrad
Purowski T. 2012. Technologia wyrobu przedmiotów szklanych z wczesnej epoki żelaza odkrytych w międzyrzeczu Odry i Wisły, Warszawa, maszynopis przechowywany w Archiwum i Pracowni Digitalizacji Danych Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie
Purowski T. 2012. Wyroby szklane w kulturze łużyckiej w międzyrzeczu Noteci i środkowej Odry. Studium archeologiczno- technologiczne, Warszawa
Purowski T., Dzierżanowski P., Bulska E., Wagner B., Nowak A. 2012. A study of glass beads from the Hallstatt C-D from southwestern Poland: Implications for glass technology and provenance, „Archaeometry”, 54, 1, s. 144–166
Robinson C., Baczyńska B., Polańska M. 2004. The origins of faience in Poland, „ Sprawozdania Archeologiczne”, t. 56, s. 79–154
Shortland A. J. 2002. The use and origin of antimonate colorants in early Egyptian glass, „Archaeometry”, 44, 4, s. 517–530
Stawiarska T. 1974. Paciorki szklane z okresu wpływów rzymskich występujące w kulturze zachodniobałtyjskiej, „Archeologia Polski”, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź (od 1990 r. Warszawa), t. 19, z. 1, s. 177–233
Stawiarska T. 1984. Szkła z okresu wpływów rzymskich z północnej Polski. Studium technologiczne, Bibliotheca Antiqua, t. 19, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź
Stawiarska T. 1985. Paciorki szklane z obszaru Polski północnej w okresie wpływów rzymskich, Wrocław–Warszawa– Kraków–Gdańsk–Łódź
Stawiarska T. 2007, Paciorki „fajansowe” okresu rzymskiego z terenu Polski. Wstępne badania technologiczne, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. 55, nr 3–4, s. 261–275
Stolpiak B. 1993. Prehistoric beads in North-West Poland, Annales du 12e Congrès de l’Association Internationale pour l’Histoire du Verre, Amsterdam, s. 11–20
Ščapova J. L. (Szczapowa J. L.) 1973. Zasady interpretacji analiz składu szkła zabytkowego, „Archeologia Polski”, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź (od 1990 r. Warszawa), t. 18, z. 1, s. 15–72
Ščapova J. L. (Szczapowa J. L.) 1983. Očerki istorii drevnego steklodeliâ, Moskva
Ščapova J. L. (Szczapowa J. L.) 1990. Comments on chemical technology, [w:] Research on glass of the Lusatian and Pomeranian cultures in Poland, T. Malinowski red., Archeologia interregionalis, z. 12, Słupsk, s. 87–106
Towle A. C. 2002. A scientific and archaeological investigation of prehistoric glasses from Italy, http://etheses.nottingham. ac.uk/1741/1/269710_Andy_Towle.pdf
Towle A., Henderson J. 2007. The glass bead game: Archaeometric evidence for the existence of an Etruscan glass industry, „Etruscan Studies. Journal of the Etruscan Foundation”, t. 10, nr 1, s. 47–66
Towle A., Henderson J., Bellintani P., Gambacurta G. 2001. Frattesina and Adria: report of scientific analyses of early glass from the Veneto, „Padusa”, 37 (n.s.), s. 7–68
Turner W. E. S. 1956. Studies of ancient glass and glassmaking processes, cz. IV, The chemical composition of ancient glasses, „Journal of the Society of Glass Technology”, 40, s. 162T–186T
Turner W. E. S. 1956. Studies of ancient glass and glassmaking processes, cz. V, Raw materials and melting processes, „Journal of the Society of Glass Technology”, 40, s. 277T–300T
Venclova N. 1990. Glass of the Late Bronze to Early La Tene periods in Central Europe: archaeological and chemical evidence, [w:] Research on glass of the Lusatian and Pomeranian cultures in Poland, T. Malinowski red., Archeologia interregionalis, z. 12, Słupsk, s. 107–141
Venclova N. 1990. Prehistoric glass in Bohemia, Praha
Venclova N., Hulínský V., Henderson J., Chenery S., Šulová L., Hložek J. 2011. Late Bronze Age mixed-alkali glasses from Bohemia, „Archeologické rozhledy”, 53, s. 559–585
Wiklak H. 1959. Patrzyków, pow. Pajęczno, „Z otchłani wieków”, R. 25, z. 2, s. 139–140
Wiklak H. 1963. Początki kultury łużyckiej w Polsce środkowej, Łódź
Żurowski J. 1922. Skarb bronzowy z Żydowa, „Wiadomości Archeologiczne”, t. 7, s. 78–91
Anioła M., Nowaczyk K., Nowaczyk L., Zarzycka A. 2012. Cmentarzysko ludności kultury łużyckiej z epoki brązu na stanowiskach Chrzanów 4 oraz Domasław 10–12, gm. Kobierzyce, woj. dolnośląskie, [w:] Raport 2007–2008, s. 445–461
Angelini I., Artioli G., Bellintani P., Diella V., Gemmi M.,Polla A., Rossi A. 2004. Chemical analyses of Bronze Age glasses from Frattesina di Rovigo, Northern Italy, „Journal of Archaeological Science”, b.m.w. 31, s. 1175–1184
Archeologiczna autostrada. Wykopaliska przy wielkich inwestycjach drogowych pod Krakowem /Archeological motorway. Excavations carried out during great road investment near Kraków, Kraków 2011
Arletti R., Maiorano C., Ferrari D., Vezzalini G., Quartieri S. 2010. The first archaeometric data on polychrome Iron Age glass from sites located in northern Italy, „Journal of Archaeological Science”, b.m.w., 37, s. 703–712
Behrends R.-H. 1993. Hallstattgraber aus dem Taubertal, „Archaologische Nachrichten aus Baden”, z. 50, s. 94–95
Blajer W. 2001. Skarby przedmiotów metalowych z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na ziemiach polskich, Kraków
Blajer W., Przybyła M. S. 2006. Die Notgrabungen an der Fundstelle 5 in Lipnik, Kr. Przeworsk in den Jahren 1999–2003 (2.–6. Grabungssaison), „Recherches Archeologiques de 1999–2003”, s. 66–79
Braun C. 1983. Analysen von Glasern aus der Hallstattzeit mit einem Exkurs uber romische Fensterglaser, [w:] Glasperlen der vorromischen Eisenzeit I, Marburger Studien zur Vor- und Fruhgeschichte, t. 5, Mainz am Rhein, s. 129–178
Brill R.H. 1992. Chemical analysis of some glasses from Frattesina, „Journal of Glass Studies”, 34, s. 11–22
Brill R.H. 1999. Chemical analyses of early glasses, t. 2, Tables of analyses, New York
Dąbrowski J. 2004. Altere Bronzezeit in Polen. Starsza epoka brązu w Polsce, Warszawa
Dekówna M. 1980.Szkło w Europie wczesnośredniowiecznej, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk
Dekówna M. 1992. Produkcja i obróbka szkła (do XV wieku), [w:] Z dziejów techniki w dawnej Polsce, B. Orłowski red., Warszawa, s. 379–410
Dekówna M. 1996. Szkło okienne z fortu rzymskiego w Galligaer w południowej Walii, Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia, 26, Archeologia szkła, 7, Toruń, s. 7–68
Dekówna M. 2000. Zagadkowe szkło z Cösitz, Kr. Köthen, „Archaeologia Historica Polona”, t. 8, s. 183–204
Dekówna M. 2005. Rozwój metod badania znalezisk szkła w Polsce, Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia,29, Archeologia szkła, 9, Toruń, s. 3–40
Dekówna M. 2007. Wczesnośredniowieczne ozdoby szklane ze zbiorów Państwowego Muzeum Archeologicznego, na tle ogólnej problematyki rozwoju szklarstwa, [w:] Skarby wieków średnich, W. Brzeziński red., Warszawa, s. 52–87
Dekówna M. 2011. Frühmittelalterlicher Glasschmuck vor dem Hintergrund der Entwicklung der Glasverarbeitung, [w:] Schätze des Mittelalters. Schmuck aus dem Staatlichen Archäologischen Museum Warschau, Bőnen, s. 40–61
Dekówna M., Szymański A. 1971. Badanie technik produkcji wczesnośredniowiecznych paciorków szklanych metodami petrograficznymi, „Slavia Antiqua”, t. 18, s. 283–309
Dobrzańska - Szydłowska E., Gedl M. 1962. Cmentarzysko kultury łużyckiej w Łabędach-Przyszowce, pow. Gliwice, Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Archeologia, z. 1, Bytom
Domańska J. 1969. Badania ratownicze w Zachowicach, pow. Wrocław, „Silesia Antiqua”, t. 11, s. 131–167
Durczewski D., Olczak J. 1966. Uwagi o technologii i pochodzeniu paciorków szklanych z grodziska kultury łużyckiej w Szmuszewie, pow. Wągrowiec, „Fontes Archaeologici Posnanienses”, t. 17, s. 55–64
Filarska B. 1952. Szkła starożytne. Katalog naczyń, Warszawa
Frána J., Maštalka A. 1990. The neutron activation analysis, [w:] Research on glass of the Lusatian and Pomeranian cultures in Poland, T. Malinowski red., Archeologia interregionalis, z. 12, Słupsk, s. 37–85
Gediga B. 2007. Problemy obrazu kultury wczesnej epoki żelaza na Śląsku w świetle nowych badań terenowych, „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne”, t. 49, s. 123–146
Gediga B. 2010. Śląsk – regionalna prowincja kultury halsztackiej, [w:] Rola głównych centrów kulturowych w kształtowaniu oblicza kulturowego Europy środkowej we wczesnych okresach epoki żelaza, B. Gediga, W. Piotrowski red., Biskupin–Wrocław, s. 187–218
Gediga B. 2011. Neue Forschungen zu den früheisenzeitlichen Kulturen in Südwestpolen, „Acta Archaeologica Carpathica”, t. 46, s. 83–116
Gediga B. 2012. Ratownicze badania wykopaliskowe na stanowiskach 10, 11, 12 w Domasławiu, gm. Kobierzyce na Dolnym Śląsku, w latach 2006–2008, [w:] Raport 2007–2008, t. 1, S. Kadrow red., Warszawa. s. 411–420
Gedl M. 1973. Cmentarzysko halsztackie w Kietrzu, pow. Głubczyce, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk
Gedl M. 1975. Kultura przedłużycka, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk
Gedl M. 1989. Groby z młodszego okresu epoki brązu na cmentarzysku w Kietrzu, Kraków
Gedl M. 2002. Wielkie cmentarzysko grupy górnośląsko-małopolskiej w Zbrojewsku, pow. Kłobuck, [w:] Wielkie cmentarzyska z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza, M. Gedl red., Warszawa, s. 247–275
Gratuze B., Billaud Y. 2003. La circulation des perles en verre dans le Bassin Méditerraneen, de l’Âge du Bronze moyen jusqu’au Hallstatt, [w:] Échanges et commerce du verre dans le monde antique. Actes du colloque de l’Association Française pour l’Archéologie du Verre, Aix-en-Provence et Marseille 7–9 juin 2001, D. Foy, M.-D. Nenna red., Monographies instrumentum, 24, Montagnac, s. 11–15
Greiner-Wronowa E. 2004. Korozja szkieł zabytkowych, Prace Komisji Nauk Ceramicznych. Polski Biuletyn Ceramiczny. Ceramika, t. 85, Kraków
Hartmann G., Kappel I., Grote K., Arndt B. 1997. Chemistry and technology of prehistoric glass from Lower Saxony and Hesse, „Journal of Archaeological Science”, b.m.w. t. 24, nr 6, s. 547–559
Henderson J. 1988. Glass production and Bronze Age Europe, „Antiquity”, t. 62, s. 435–451
Henderson J. 1989. The scientific analysis of ancient glass and its archaeological interpretation, [w:] Scientific analysis in archaeology and its interpretation, J. Henderson red., Oxford, s. 30–62
Henderson J. 2000. The science and archaeology of materials, London–New York
Henderson J. 2013. Ancient glass: an interdisciplinary exploration, New York
Hufnagel F. 1941. Die früheisenzeitlichen Gräberfelder von Groβ Strehlitz-Adamowitz und Tschammer-Ellguth im Kreise Groβ Strehlitz, „Altschlesien”, t. 10, s. 54–105
Ignatiadou D., Dotsika E., Kouras A., Maniatis Y. 2005. Nitrum chalestricum: the natron of Macedonia, Annales du 16e Congrès de l’Association Internationalepour l’Histoire du Verre, Nottingham, s. 65–67
Józefowska A., Łaciak D. 2012. Cmentarzysko ludności kultury łużyckiej z wczesnej epoki żelaza na stanowisku Domasław 10–12, gm. Kobierzyce, [w:] Raport 2007–2008, t. 1, S. Kadrow red., Warszawa. s. 463–482
Józefowska A., Nowaczyk L. 2009. Cmentarzysko ludności kultury łużyckiej z wczesnej epoki żelaza na stanowisku Domasław 10/11/12, pow. wrocławski, „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne”, t. 51, s. 159–173
Koch L. C.2011. Früheisenzeitliches Glas und Glasfunde Mittelitaliens. Eine Übersicht von der Villanovazeit bis zum Orientalizzante und eine Analyse der Glasperlen als Grabbeigabe des Gräberfeldes Quattro Fontanili in Veji, Bochumer Forschungen zur ur- und frühgeschichtlichen Archäologie, Rahden
Krzyżaniak L. 1963. Cmentarzysko ludności kultury łużyckiej w Biernatkach, pow. Śrem, „Fontes Archaeologici Posnanienses”, t. 14, s. 45–111
Lasak I. 2007. Glass beads from the cemetery in Miłosławice in Silesia. Possible interpretations, [w:] Long distance trade in the Bronze Age and Early Iron Age, J. Baron, I. Lasak red., Studia Archeologiczne, 40, Wrocław, s. 141–157
Lierke R. 2009. Die nicht-geblasenen antiken Glasgefässe. Ihre Herstellung von den Anfängen bis zu den Luxusgläsern der Römer / The non-blown ancient glass vessels. Their manufacturing from the beginning to the luxury glasses of the Romans, Offenbach
Matthäus H. 1983. Perlen mit Zickzackzier, [w:] Glasperlen der vorrömischen Eisenzeit I, Marburger Studien zur Vor- und Frühgeschichte, t. 5, Mainz am Rhein, s. 1–127
Michnik M. 2007. Imported objects at the cementery in Świbie, district of Gliwice, [w:] Long distance trade in the Bronze Age and Early Iron Age, J. Baron, I. Lasak red., Studia Archeologiczne, 40, Wrocław, s. 159–177
Neuninger H., Pittioni R. 1959. Woher stammen die blauen Glasperlen der Urnenfelderkultur?, „Archaeologia Austriaca”, t. 26, s. 52–66
Neumann B. 1925. Antike Gläser, ihre Zusammensetzung und Färbung, „Zeitschrift für angewandte Chemie”, R. 38, s. 776–780
Nikita K., Henderson J. 2006. Glass analyses from Mycenaean Thebes and Elateia: compositional evidence for a Mycenaean glass industry, „Journal of Glass Studies”, t. 48, s. 71–120
Nowak A., Wagner B., Bulska E., Purowski T. 2010. Szkło jako obiekt zainteresowania chemików analityków, cz. 3. Zastosowanie LA ICP MS w bezpośredniej analizie szklanych obiektów archeologicznych, „Analityka”, nr 1, rok 2010, s. 49–54
Nowotny W. 1959. Podstawy technologii szkła, część I, Warszawa
Nowotny W. 1969. Szkła barwne, wyd. II, Warszawa
Ostoja - Zagórski J., Strzałko J. 1982. Cmentarzysko halsztackie w Sobiejuchach, stan 2, woj. bydgoskie. Wstępne wyniki badań archeologiczno- antropologicznych, „Komunikaty Archeologiczne”, t. 3, s. 127–163
Pawliński M. 1986. Krzanowice, woj. Katowice, „Silesia Antiqua”, t. 28, s. 199–200
Principes de description des verres anciens depuis les temps les plus reculés jusqu’au XIIIe siècle de n.è., M. Dekówna, J. Olczak red., Warszawa–Toruń. 2002
Purowski T. 2007. Evidence of winding technique on glass beads discovered at the Lusatian Culture stronghold in Wicina, site 1, „Archaeologia Polona”, t. 45, s. 27–34
Purowski T. 2007. Przedmioty szklane odkryte na grodzie ludności kultury łużyckiej w Wicinie, stan. 1, Archeologia Środkowego Nadodrza, t. 5, Zielona Góra, s. 75–172
Purowski T. 2008. Badania techniki wyrobu paciorków szklanych okresu halsztackiego metodami petrograficznymi, „Archeologia Polski”, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź (od 1990 r. Warszawa).t. 53, z. 1, s. 7–24
Purowski T. 2010. Paciorki szklane zdobione linią zygzakowatą odkryte w międzyrzeczu Odry i Wisły na stanowiskach z wczesnej epoki żelaza, „Archeologia Polski”, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź (od 1990 r. Warszawa).t. 55, z. 1–2, s. 23–88
Purowski T. 2011. Bursztynowy rozdzielacz i szklane paciorki odkryte w obiektach kultury łużyckiej w Targowisku, woj. małopolskie, Warszawa, maszynopis w posiadaniu Krakowskiego Zespołu do Badań Autostrad
Purowski T. 2012. Paciorki szklane i bursztynowe z cmentarzyska kultury łużyckiej w Krakowie Bieżanowie, stan. 30, Warszawa, maszynopis w posiadaniu Krakowskiego Zespołu do Badań Autostrad
Purowski T. 2012. Technologia wyrobu przedmiotów szklanych z wczesnej epoki żelaza odkrytych w międzyrzeczu Odry i Wisły, Warszawa, maszynopis przechowywany w Archiwum i Pracowni Digitalizacji Danych Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie
Purowski T. 2012. Wyroby szklane w kulturze łużyckiej w międzyrzeczu Noteci i środkowej Odry. Studium archeologiczno- technologiczne, Warszawa
Purowski T., Dzierżanowski P., Bulska E., Wagner B., Nowak A. 2012. A study of glass beads from the Hallstatt C-D from southwestern Poland: Implications for glass technology and provenance, „Archaeometry”, 54, 1, s. 144–166
Robinson C., Baczyńska B., Polańska M. 2004. The origins of faience in Poland, „ Sprawozdania Archeologiczne”, t. 56, s. 79–154
Shortland A. J. 2002. The use and origin of antimonate colorants in early Egyptian glass, „Archaeometry”, 44, 4, s. 517–530
Stawiarska T. 1974. Paciorki szklane z okresu wpływów rzymskich występujące w kulturze zachodniobałtyjskiej, „Archeologia Polski”, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź (od 1990 r. Warszawa), t. 19, z. 1, s. 177–233
Stawiarska T. 1984. Szkła z okresu wpływów rzymskich z północnej Polski. Studium technologiczne, Bibliotheca Antiqua, t. 19, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź
Stawiarska T. 1985. Paciorki szklane z obszaru Polski północnej w okresie wpływów rzymskich, Wrocław–Warszawa– Kraków–Gdańsk–Łódź
Stawiarska T. 2007, Paciorki „fajansowe” okresu rzymskiego z terenu Polski. Wstępne badania technologiczne, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. 55, nr 3–4, s. 261–275
Stolpiak B. 1993. Prehistoric beads in North-West Poland, Annales du 12e Congrès de l’Association Internationale pour l’Histoire du Verre, Amsterdam, s. 11–20
Ščapova J. L. (Szczapowa J. L.) 1973. Zasady interpretacji analiz składu szkła zabytkowego, „Archeologia Polski”, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź (od 1990 r. Warszawa), t. 18, z. 1, s. 15–72
Ščapova J. L. (Szczapowa J. L.) 1983. Očerki istorii drevnego steklodeliâ, Moskva
Ščapova J. L. (Szczapowa J. L.) 1990. Comments on chemical technology, [w:] Research on glass of the Lusatian and Pomeranian cultures in Poland, T. Malinowski red., Archeologia interregionalis, z. 12, Słupsk, s. 87–106
Towle A. C. 2002. A scientific and archaeological investigation of prehistoric glasses from Italy, http://etheses.nottingham. ac.uk/1741/1/269710_Andy_Towle.pdf
Towle A., Henderson J. 2007. The glass bead game: Archaeometric evidence for the existence of an Etruscan glass industry, „Etruscan Studies. Journal of the Etruscan Foundation”, t. 10, nr 1, s. 47–66
Towle A., Henderson J., Bellintani P., Gambacurta G. 2001. Frattesina and Adria: report of scientific analyses of early glass from the Veneto, „Padusa”, 37 (n.s.), s. 7–68
Turner W. E. S. 1956. Studies of ancient glass and glassmaking processes, cz. IV, The chemical composition of ancient glasses, „Journal of the Society of Glass Technology”, 40, s. 162T–186T
Turner W. E. S. 1956. Studies of ancient glass and glassmaking processes, cz. V, Raw materials and melting processes, „Journal of the Society of Glass Technology”, 40, s. 277T–300T
Venclova N. 1990. Glass of the Late Bronze to Early La Tene periods in Central Europe: archaeological and chemical evidence, [w:] Research on glass of the Lusatian and Pomeranian cultures in Poland, T. Malinowski red., Archeologia interregionalis, z. 12, Słupsk, s. 107–141
Venclova N. 1990. Prehistoric glass in Bohemia, Praha
Venclova N., Hulínský V., Henderson J., Chenery S., Šulová L., Hložek J. 2011. Late Bronze Age mixed-alkali glasses from Bohemia, „Archeologické rozhledy”, 53, s. 559–585
Wiklak H. 1959. Patrzyków, pow. Pajęczno, „Z otchłani wieków”, R. 25, z. 2, s. 139–140
Wiklak H. 1963. Początki kultury łużyckiej w Polsce środkowej, Łódź
Żurowski J. 1922. Skarb bronzowy z Żydowa, „Wiadomości Archeologiczne”, t. 7, s. 78–91
Pobrania
Opublikowane
2013-01-01
Jak cytować
Purowski, T. (2013). Wyroby ze szkła i „szklistego fajansu” odkryte na cmentarzysku kultur łużyckiej i regionalnej grupy kręgu halsztackiego w Domasławiu, pow.wrocławski. Archeologia Polski, 58(1-2), 23–87. Pobrano z https://journals.iaepan.pl/apol/article/view/167
Numer
Dział
Studia
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
