Abstrakt
This article is the second part of the discussion on Ludwik Fleck, the author of The genesis and
development a scientifict fact. In this paper I discuss several research areas mentioned in the previous
article, such as common knowledge and the theory of perception. I believe they can only be properly
understood by using the Fleck’s concept of individual as well as the meaning.
According to Fleck, a member of modern society lives in several thought collectives. Each individual
participates in the collective of common knowledge, which is formed by simplified scientific knowl-
edge and the circulation of thoughts. On its way from the scientific journal to the school handbook the
subjective author’s view is being changed into proven scientific fact. Before someone becomes an expert
and a member of esoteric circle of particular field or domain, he or she is just a laic, who goes to school
and learns from the handbooks.
MICHAŁ RYDLEWSKI88
Fleck, several decades before Norwood Hanson, pointed out the relation between scientific discover-
ies and the perception showing that the observation is related to the theory. Fleck’s theory of perception
is similar to that of Ludwig Wittgenstein, then used by Hanson. Fleck argued that without the knowledge
it’s impossible to perceive, you can look at something, but you don’t see it. It seems like the perception
is the matter of mentality and the knowledge is being provided by the thought collective. The novelty
of Fleck’s theory was the role of metaphors in the creation of perceived figures. There is no observations
uninfluenced by the thinking, according to Fleck, it also applies to the common sense
Bibliografia
Barnes Barry, Bloor David 1993, Relatywizm, racjonalizm a socjologia wiedzy, [w:] Mocny program socjologii wiedzy, red. tychże, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa, s. 1–38
Berger Peter L., Luckmann Thomas 1983, Społeczne tworzenie rzeczywistości, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa
Bilikiewicz Tadeusz 2007, Odpowiedź na replikę Ludwika Flecka, [w:] Style myślowe i fakty. Artykuły i świadectwa, red. S. Werner, C. Zittel, F. Schmaltz, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa, s. 287–289
Buchowski Michał, Burszta Wojciech J. 1992, O założeniach interpretacji antropologicznej, Metodologia Humanistyki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 15–31
Chwistek Leon 2004, Tragedia werbalnej metafizyki, [w:] Leon Chwistek. Wybór pism estetycznych, red. T. Kostyrko, Klasycy Estetyki Polskiej, Wydawnictwo Universitas, Kraków, s. 195–219
Czaja Dariusz 2005, Anatomia duszy. Figury wyobraźni i gry językowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Czarnocka Małgorzata 2007, O zależności nauki od kultury, [w:] Wiedza a kultura, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa, s. 82–107
Dąmbska Izydora 2007, Czy intersubiektywne podobieństwo wrażeń zmysłowych jest niezbędnym założeniem nauk przyrodniczych?, [w:] Style myślowe i fakty. Artykuły i świadectwa, red. S. Werner, C. Zittel, F. Schmaltz, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa, s. 251–258
Fish Stanley 2002, Interpretacja, retoryka, polityka. Zbiór esejów, red. A. Szahaj, Wydawnictwo Universitas, Kraków
Fleck Ludwik 1986, Powstanie i rozwój faktu naukowego. Wprowadzenie do nauki o stylu myślowym i kolektywie myślowym, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin
Fleck Ludwik 2007, Nauka a środowisko, [w:] Style myślowe i fakty. Artykuły i świadectwa, red. S. Werner, C. Zittel, F. Schmaltz, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa, s. 264–271
Fleck Ludwik 2007, Odpowiedź na uwagi Tadeusza Bilikiewicza, [w:] Style myślowe i fakty. Artykuły i świadectwa, red. S. Werner, C. Zittel, F. Schmaltz, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa, s. 281–286
Fleck Ludwik 2007, Zagadnienie teorii poznawania, [w:] Style myślowe i fakty. Artykuły i świadectwa, red. S. Werner, C. Zittel, F. Schmaltz, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa, s. 215–251
Fleck Ludwik 2007, W sprawie artykułu p. Izydory Dąmbskiej w Przeglądzie Filozoficznym, [w:] Style myślowe i fakty. Artykuły i świadectwa, red. S. Werner, C. Zittel, F. Schmaltz, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa, s. 258–264
Fleck Ludwik 2007, Patrzeć, widzieć, wiedzieć, [w:] Style myślowe i fakty. Artykuły i świadectwa, red. S. Werner, C. Zittel, F. Schmaltz, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, War- szawa, s. 163–185
Fleck Ludwik 2007, O kryzysie „rzeczywistości”, [w:] Style myślowe i fakty. Artykuły i świadectwa, red. S. Werner, C. Zittel, F. Schmaltz, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa, s. 55–67
Fleck Ludwik 2007, O obserwacji naukowej i postrzeganiu w ogóle, [w:] Style myślowe i fakty. Artykuły i świadectwa, red. S. Werner, C. Zittel, F. Schmaltz, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjo- logii PAN, Warszawa, s. 113–133
Fojt Tomasz 1998, Metaphor in science, Acta Universistatis Nicolai Copernici. Humanities and Social Sciences, Volume 320, English Studies 8, s. 107–139
Fojt Tomasz 2009, The construction of scientific knowledge through metaphor, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń
Geertz Clifford 2003, Zastane światło. Antropologiczne refleksje na tematy filozoficzne, Wydawnictwo Universitas, Kraków
Geertz Clifford 2005, Myśl potoczna jako system kulturowy, [w:] Wiedza lokalna. Dalsze eseje z zakresu antropologii interpretatywnej, Wydawnictwo Universitas, Kraków, s. 81–101
Geertz Clifford 2005, Wprowadzenie, [w:] Wiedza lokalna. Dalsze eseje z zakresu antropologii interpretatywnej, Wydawnictwo Universitas, Kraków, s. 13–27. Gurczyńska-Sady Katarzyna 2010, Kant, Fleck, Wittgenstein o antycypacji, Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria, z. 2, s. 45–63
Hanson Norwood R. 1969, Perception and discovery. An introduction to scientific inquiry, Freeman, Cooper & Company, San Francisco
Harwood Jonathan 1986, Ludwik Fleck and the Sociology of Knowledge, Social Studies of Science, Volume 16, s. 173–187
Hołówka Teresa 1986, Myślenie potoczne. Heterogeniczność zdrowego rozsądku, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa
Kategoria... 1991, Kategoria potoczności: źródła filozoficzne i zastosowania teoretyczne, red. A. Jawłowska, Instytut Kultury, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa
Kmita Jerzy 2001, Wprowadzenie, [w:] Czy metamorfoza magiczna rekompensuje brak symbolu?, red. tegoż, Pisma Filozoficzne, tom LXXVIII, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM, Poznań, s. 7–14
Kooijmans Luuc 2010, Niebezpieczna wiedza. Wizje i lęki w czasach Jana Swammerdama, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa
Kostyrko Teresa 2004, Leon Chwistek jako filozof sztuki i uczestnik życia artystycznego, [w:] Leon Chwistek. Wybór pism estetycznych, red. T. Kostyrko, Klasycy Estetyki Polskiej, Wydawnictwo Universitas, Kraków, s. IX–LXI
Kowalski Andrzej Piotr 1994, Metamorfozy jako przejaw najstarszej magicznie praktykowanej formy myślenia, [w:] Szkice z filozofii kultury, red. A. Pałubicka, Wydawnictwo Naukowe IF UAM, Poznań, s. 11–24
Kowalski Andrzej Piotr 1999, Symbol w kulturze archaicznej, Pisma Filozoficzne, Instytut Filozofii UAM, Poznań
Kowalski Andrzej Piotr 2001, Myślenie przedfilozoficzne. Studia z zakresu filozofii kultury i historii idei, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań
Kowalski Andrzej Piotr 2001, O wyobrażeniu metamorfozy i o doświadczeniu magicznym w kulturze wczesno- tradycyjnej, [w:] Czy metamorfoza magiczna rekompensuje brak symbolu?, red. J. Kmita, Pisma Filozoficzne, tom 78, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM, Poznań, s. 19–95
Kowalski Andrzej Piotr 2008, Kulturoznawcza genealogia kategorii materialności rzeczy, [w:] Rzeczy i ludzie. Humanistyka wobec problemu materialności, red. J. Kowalewski, W. Piasek, M. Śliwa, Colloquia Humaniorum, Olsztyn, s. 15–26
Kowalski Piotr 2000, Theatrum świata całego i poćciwy gospodarz. O wizji świata pewnego siedemnastowiecznego pisarza ziemiańskiego, Anthropos, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Latour Bruno 2010, Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do Teorii Aktora-Sieci, Wydawnictwo Universitas, Kraków
Levy-Bruhl Lucien 1992, Czynności umysłowe w społeczeństwach pierwotnych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
Malewska-Szałygin Anna 2002, Wiedza potoczna o sprawach publicznych. Rozmowy o władzy lokalnej w wybranej gminie mazurskiej w latach 1994–1995, Wydawnictwo DiG, Warszawa
Mokrzycki Edmund 1984, Kryzys i schizma: antyscjentystyczne tendencje w socjologii współczesnej, tom 1, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa
Mokrzycki Edmund 1984, Kryzys i schizma: antyscjentystyczne tendencje w socjologii współczesnej, tom 2, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa
Namer Emil 1985, Sprawa Galileusza, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa
Niżnik Józef 2007, Kulturowy wymiar wiedzy, [w:] Wiedza a kultura, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa, s. 74–82
Pałubicka Anna 1985, O trzech historycznych odmianach waloryzacji światopoglądowej, Studia Metodologiczne, nr 24, s. 51–76
Pałubicka Anna 2006, Myślenie w perspektywie poręczności a pojęciowa konstrukcja świata, Wydawnictwo Epigram, Bydgoszcz
Rydlewski Michał 2005, Nauki o kulturze to nauki podstawowe. Wywiad z prof. dr hab. Andrzejem Szahajem, Etnografia Polska, t. 49, z. 1–2, s. 5–15
Rydlewski Michał 2009, W stronę teorii i historii kultury. Spojrzenie na teorię stylów myślowych Ludwika Flecka, Etnografia Polska, t. 53, z. 1–2, s. 113–132
Rydlewski Michał 2010, Kultura a relatywizm w perspektywie kontrowersji wokół teoriopoznawczych idei Ludwika Flecka. Kilka uwag polemicznych do tekstu Bogdana Dziobkowskiego pod tytułem ‘Realizm wewnętrzny a relatywizm’, Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria, z. 2, s. 81–103
Rydlewski Michał 2010, Samoświadomość a gładkość funkcjonowania w kulturze, [w:] Szaleństwo w kul- turze, red. M. Kasprowicz, M. Kopyciński, S. Drelich, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń, s. 67–75
Sady Wojciech 2000, Fleck. O społecznej naturze poznania, Filozofia Polska XX wieku, Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa
Shapin Steven 1993, Pompa i okoliczności: literacka technika Roberta Boyle’ a, [w:] Mocny program socjologii wiedzy, red. B. Barnes, D. Bloor, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa, s. 332–371
Shapin Steven 2000, Rewolucja naukowa, Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa
Sojak Radosław 2001, [recenzja] Wojciech Sady, Fleck. O społecznej naturze poznania, Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria, nr 3, s. 365–373
Sojak Radosław 2004, Paradoks antropologiczny. Socjologia wiedzy jako perspektywa ogólnej teorii społeczeństwa, Monografie FNP, Wrocław
Todorov Tzvetan 1996, Podbój Ameryki. Problem innego, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa
van Rijn-van Tongeren Geraldine W. 1997, Metaphors in medical texts, Ultrecht Studies in Language and Communication, Rodopi Bv Editions, Amsterdam-Atlanta
Woźniak Tomasz 2000, Propaganda scjentystyczna. Funkcje społeczne przekazów popularnonaukowych, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa
Zabieglik Stefan 1987, Krzywe zwierciadło filozofii, czyli dzieje pojęcia zdrowego rozsądku, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa
Zybertowicz Andrzej 1995, Przemoc i poznanie. Studium z nie-klasycznej socjologii wiedzy, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2010 Etnografia Polska