Wyroby kamionkowe z Ćmielowa na wystawach przemysłowych w XIX wieku
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM67.2019.2.006Słowa kluczowe:
Ćmielów, kamionka, Kazimierz Cybulski, wystawa, Muzeum Narodowe w KrakowieAbstrakt
Ćmielów kojarzony jest obecnie głównie z produkcją porcelany, natomiast w XIX w. w manufakturze wytwarzano również inne wyroby ceramiczne. Szczególną popularnością cieszyła się kamionka, znajdująca się w ofercie wytwórni już w latach dwudziestych XIX w. Apogeum jej produkcji przypadło na lata siedemdziesiąte i początek lat osiemdziesiątych XIX w. W Ćmielowie produkowano przede wszystkim rozmaite naczynia kuchenne i gospodarcze kryte szkliwem ziemnym o czekoladowej barwie, z którym kontrastowała biel wnętrza. W ofercie fabryki były również bardziej dekoracyjne przedmioty, np. ceramiczne taborety Wyroby kamionkowe zdobywały liczne nagrody na wystawach krajowych i zagranicznych, a na łamach prasy chwalono ich dobrą jakość i walory użytkowe. Kamionki ćmielowskie nie wzbudzały dotychczas większego zainteresowania badaczy, niewiele też takich wyrobów przechowywanych jest w kolekcjach muzealnych i prywatnych. Muzeum Narodowe w Krakowie posiada w swych zbiorach największą w Polsce kolekcję takich wyrobów (ok. 90 sztuk). Większość z nich została przekazana w darze przez Kazimierza Cybulskiego, właściciela fabryki w Ćmielowie, do Muzeum Techniczno-Przemysłowego w Krakowie w 1881 r. W artykule wymieniono dziewiętnastowieczne wystawy, podczas których prezentowano ćmielowskie naczynia kamionkowe, a także artykuły i wzmianki prasowe dotyczące tych wyrobów. Wiadomości na temat tego ważnego w XIX w. działu produkcji stanowią cenne uzupełnienie historii fabryki.
Pobrania
Bibliografia
ANK [Archiwum Narodowe w Krakowie], MPA [Muzeum Przemysłu Artystycznego], Spis aktów za r. 1881 Muzeum Techniczno-Przemysłowe Miejskie w Krakowie, sygn. MPA 13.
Księga ekspedycyjna Muzeum Techniczno-Przemysłowego (r. 1868–1885), sygn. MPA 13.
Księga eksponatów przekazanych do Muzeum jako dary w latach 1870–1887, sygn. MPA 173.
Banzemer Jan. 1881. Wystawa przemysłowa (w pałacu Brühlowskim), „Tygodnik Illustrowany”, nr 281 (2/14.05.), s. 315–316.
Bartyś Julian. 1979. Produkcja naczyń i zastaw stołowych, [w:] Historia kultury materialnej Polski w zarysie, t. VI: od 1870 do 1918 roku, red. B. Baranowski, J. Bartyś, T. Sobczak, Wrocław, s. 216–219.
Bober-Tubaj Anna. 2014. Zarys historii kamionki bolesławieckiej w XVIII i XIX w., [w:] Bolesławiecka ceramika artystyczna w XVIII i XIX w. Wybrane typy dekoracji w zbiorach polskich, czeskich i niemieckich, Bolesławiec–Jelenia Góra, s. 11–21.
Catalogue de la section russe. 1878. Catalogue de la section russe à l’Exposition Universelle de Paris, Paris.
Ćmielów i fabryka. 1886. Ćmielów i fabryka Ćmielowska (Dokończenie), „Gazeta Radomska”, nr 3 (28.12.1885/09.01.1886), s. 2.
Fabryka Naczyń. 1846. Fabryka Naczyń Fajansowych i Kamiennych, „Kurjer Warszawski”, nr 122 (10.05.), s. 587.
Fabryka w Ćmielowie. 1885. Fabryka w Ćmielowie, „Biesiada Literacka”, 1885, nr 17 (12/24.04), s. 263–266.
Feliks Anna. 2009. Taborety ceramiczne w zbiorach polskich. Zarys historii i mody mebli oranżeryjnych, ogrodowych i dekoracyjnych, [w:] Sztuka Chin, red. J. Wasilewska, Warszawa.
Główny Skład. 1863. Główny Skład Porcelany, Fajansu i Naczyń Kamiennych, z Fabryki Krajowej w Ćmielowie, „Kurjer Warszawski”, 1863, nr 237 (5/17.10.), s. 1179.
International Exhibition. 1876. International Exhibition 1876 Official Catalogue Complete in one volume, Philadelphia.
International Exhibition. 1878. International Exhibition 1876, Reports and Awards, red. F.A. Walker, Philadelphia.
Katalog wystawy. 1885. Katalog wystawy Rolniczo-Przemysłowej, Warszawa, t. IV.
Kołodziejowa Bolesława, Stadnicki Zbigniew. 1986. Ćmielów, Kraków.
Katalog wystawy przemysłowej. 1881. Katalog wystawy przemysłowej urządzonej staraniem komitetu Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w pałacu Brühlowskim otwartej 26. IV 1881 roku przedmiotów przeznaczonych na Wystawę Moskiewską, Warszawa.
Kowecka Elżbieta. 1968. Wytwórnie i produkcja ceramiki szlachetnej w regionie sandomiersko-kieleckim w XIX wieku, Warszawa.
Krajewski Franciszek. 1870. Przemysł Królestwa na Wszechrosyjskiej Przemysłowej Wystawie Cesarstwa w Petersburgu roku 1870, Warszawa.
„Kurjer Warszawski”. 1868. „Kurjer Warszawski”, nr 24 (19/31.01.), s. 4–5.
Lista nagród. 1885. Lista nagród, „Kurjer Warszawski”, nr 191 (01/13.07.), s. 2–3.
Lista nagród. 1888. Lista nagród, „Gazeta Polska”, nr 287 (06/18.12.), s. 2.
Moniewski Jerzy. 1997a. Alojzy Szmelowski kupiec warszawski i jego inicjatywy przemysłowe w Barczącej i Ćmielowie, Radom.
Moniewski Jerzy. 1997b. Fabryka fajansu w Ćmielowie za dyrekcji Adolfa Fryderyka Vatkego 1808–1837, Radom.
Moniewski Jerzy. 2008. XIX-wieczne fabryki fajansu i kamionki na obrzeżu Gór Świętokrzyskich, Radom.
Nagrody. 1885. Nagrody w dziale przemysłu chemiczno-fabrycznego, „Kurjer Warszawski”, 1885, nr 178 (18/30.06.), s. 2–3.
Nagrody na Wystawie. 1878. Nagrody na Wystawie Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, „Gazeta Przemysłowo-Rzemieślnicza”, nr 48, s. 207.
Nagrodzeni. 1888. Nagrodzeni, „Kurjer Warszawski” (dodatek poranny), nr 350 (06/18.12.), s. 2–3.
Nekanda. 1878. Nekanda, Listy z wystawy paryzkiej, „Kłosy”, nr 692 (21.09/3.10), s. 211–212.
Ogłoszenie Fabryki. 1846. Ogłoszenie Fabryki Naczyń Fajansowych i Kamiennych w Czmielowie, „Kurier Warszawski”, nr 122 (10.05.), s. 587.
Opis wystawy wyrobów. 1860. Opis wystawy wyrobów rękodzielniczych i płodów rolniczych odbytej w Warszawie 1857 r., Warszawa.
Osobliwości. 1993. Osobliwości Dalekiego Wschodu w historycznej kolekcji Wilanowa, Warszawa.
Otwarcie wystawy. 1888. K.W., Otwarcie wystawy, „Kurjer Warszawski”, 1888, nr 306 (23.10./4.11.), s. 1.
Polska na Wystawie. 1873. Polska na Wystawie Powszechnej w Wiedniu 1873 roku. Listy Agatona Gillera, t. 1, Lwów.
Przed otwarciem. 1888. Przed otwarciem wystawy, „Gazeta Polska”, nr 250 (22.10./3.11.), s. 2.
Przed wystawą. 1888. Przed wystawą, „Kurjer Warszawski”, nr 301 (18/30.10.), s. 3.
Przemysł, sztuka. 2015. Przemysł, sztuka, polityka. Wystawy gospodarcze na ziemiach polskich i z Polską związanych ok. 1850–1914, [katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Poznaniu], red. W. Garbaczewski, Poznań.
Przewodnik wystawy wyrobów. 1857. Przewodnik wystawy wyrobów rękodzielniczych i płodów rolniczych w Warszawie, Warszawa.
Spis płodów. 1841. Spis płodów krajowego i rossyjskiego przemysłu na wystawie publicznej w Warszawie roku 1841, Warszawa.
Śniegulska-Gomuła Magdalena. 2015. Od manufaktury magnackiej do przemysłu. Ceramika ćmielowska w zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach, Kielce.
Verhovcov L. 1870–1871. Notaty o wszechrosyjskiej wystawie przemysłowej 1870 roku, [w:] Wszechrosyjska wystawa przemysłowa w Petersburgu, (Vsjerossijskaja manufakturnaja vystavka), t. II, Petersburg, s. 1–23.
Wiadomości bieżące. 1881. Wiadomości bieżące krajowe, „Gazeta Warszawska”, nr 96 (20.04./2.05.), s. 1–2.
Wiślicki Adam. 1881. Opatowskie pod względem rolniczym i przemysłowym, [w:] Jana Jaworskiego kalendarz astronomiczno-gospodarski na rok zwyczajny 1881, s. 65–71.
Wiśniowski Sygurd. 1876. Z wystawy filadelfijskiej, „Tygodnik Illustrowany”, nr 46 (30.10./11.11.), s. 315–318.
Wyroby z gliny. 1872. Wyroby z gliny w Królestwie Polskiem, cz. 2, „Gazeta Przemysłowo-Rzemieślnicza”, nr 34 (12/24.08.), s. 268–269.
Wystawa. Grupa V. 1885. Wystawa. Grupa V, Przemysł chemiczno-fabryczny, „Wiek”, nr 150 (29.06./11.07), s. 3.
Wystawa płodów. 1828. Wystawa płodów krajowego przemysłu wystawionych na widok publiczny w salach głównego ratusza w Warszawie w miesiącu maju 1828 roku, Warszawa.
Wystawa Powszechna. 1873. Wystawa Powszechna Wiedeńska, „Kłosy”, nr 424 (2/14.08.), s. 110.
Wystawa Przemysłowa. 1882. Wystawa Przemysłowa 1882 r. w Moskwie, „Tygodnik Powszechny”, nr 42 (03./15.10.), s. 663.
Wystawa przemysłowo-rolnicza. 1886. J.L., Wystawa przemysłowo-rolnicza w Warszawie w r. 1885.
VII. Przemysł chemiczny (c.d.). IV. Wyroby szklane, fajansowe i porcelanowe, „Przegląd Techniczny”, R. IX, s. 207–208.
Wystawa rolniczo-przemysłowa. 1885a. Wystawa rolniczo-przemysłowa w Warszawie. Z dnia wczorajszego, „Gazeta Polska”, nr 138 (14/26.06.), s. 2.
Wystawa rolniczo-przemysłowa. 1885b. Wystawa rolniczo-przemysłowa w Warszawie. Z dnia wczorajszego, „Gazeta Polska”, nr 145 (24.06./06.07.), s. 2–3.
Wystawa w Muzeum. 1878a. Wystawa w Muzeum Przemysłu. Spis alfabetyczny wystawców i przedstawionych okazów, „Gazeta Przemysłowo-Rzemieślnicza”, nr 44 (23.10./04.11.), s. 183–189.
Wystawa w Muzeum. 1878b. Wystawa w Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, „Gazeta Przemysłowo-Rzemieślnicza”, nr 47 (11/23.11.), s. 201.
Wystawa w pałacu. 1881a. Wystawa w pałacu Brühlowskim, „Kurjer Warszawski”, nr 92 (14/26.04.), s. 2.
Wystawa w pałacu. 1881b. Wystawa w pałacu Brühlowskim, „Gazeta Polska”, nr 101 (25.04./07.05), s. 2–3.
Wystawa w Pałacu. 1881c. H.N., Wystawa w Pałacu Brühlowskim w Warszawie przedmiotów na Wystawę Moskiewską, „Kłosy”, nr 830 (14/26.05.), s. 322–324.
Wystawa wyrobów. 1857. Wystawa wyrobów rękodzielniczych i płodów rolniczych w Warszawie, „Gazeta Warszawska”, nr 179 (01/13.07.), s. 2–3.
Wystawa wyrobów. 1858. Wystawa wyrobów rękodzielniczych i płodów rolniczych w Warszawie, w maju i czerwcu 1857, [w:] Jana Jaworskiego Kalendarz astronomiczno-gospodarski na rok zwyczajny 1858, s. 177–180.
Z placu. 1885a. Z placu wystawy, „Kurjer Warszawski”, nr 161b (01/13.06), s. 2–3.
Z placu. 1885b. Z placu wystawy, „Wiek”, nr 121 (25.05./06.06.), s. 3.
Zawadzki Władysław. 1873a. Listy z wystawy wiedeńskiej (III), „Tygodnik Illustrowany”, nr 287 (16/28.06.), s. 335–338.
