Karpowicze i bankier Tepper. Przyczynek do losów warszawskiej inteligencji u schyłku XVIII i w XIX w.

Abstrakt

Z bankructwem banku Teppera, z którym rozpoczął się wielki kryzys finansowy Rzeczypospolitej końca XVIII stulecia, związane są losy rodziny Karpowiczów. Wiadomości na ten temat pochodzą z zachowanej „Genealogii”, opisującej losy rodziny Karpowiczów i spokrewnionych z nimi Tarczyńskich. Donaty Karpowicz, herbu Korab (1770 - ok. 1820), praktykujący w Szczuczynie Mazowieckim lekarz, odziedziczył po rodzicach 300.000 talarów pruskich. Ulokował je w banku „najpotężniejszego bankiera Północy”, Piotra Fergussona Teppera. Jego bankructwo w 1793 r. zapoczątkowało wielki kryzys gospodarczy kraju i wpłynęło na losy wielu rodzin; jedną z nich byli Karpowicze. Trudne życie trzech synów Donatego i jednej córki związane było głównie z Warszawą i wpisuje się w dzieje pokolenia, na którego młodości odcisnęło się piętno powstania listopadowego. Dwaj starsi synowie – Kacper (1802-1879) i Kazimierz (1803-1876), kontynuowali lekarskie tradycje rodzinne, najmłodszy – Augustyn (1815-1894) był rządowym kancelistą. Mogą być oni zaliczeni do przedstawicieli kształtującej się inteligencji. Aby ukończyć studia na Uniwersytecie Warszawskim, starsi bracia imali się różnych zajęć, opiekowali się też Augustynem, który został sierotą w wieku 5 lat. Obaj Karpowicze wzięli udział w powstaniu listopadowym, Kacper jako „sztabslekarz” II kampanii pozycyjnej artylerii, Kazimierz zaś jako lekarz niższego stopnia (w rzeczywistości był farmaceutą). Augustyn po ukończeniu warszawskiej Szkoły Pijarów na ul. Długiej rozpoczął karierę urzędniczą. „Genealogia” podaje szczegółowo jego całą 33-letnią „służbę”. Zatrudniony był m.in. w Kancelarii Rządu Gubernialnego warszawskiego (jako dyrektor) i w Deputacji Szlacheckiej. Opisane są też jego perypetie życiowe i kłopoty finansowe po 1861 r., gdy władze likwidowały szereg urzędów i degradowały Polaków. Do końca życia Augustyn wspominał niefortunną „inwestycję” swojego ojca u bankiera Teppera, nie mając wątpliwości, że losy jego i całej rodziny Karpowiczów mogłyby potoczyć się inaczej.