Osiemnastowieczne regestry wypraw panieńskich dla szlachcianek wstępujących do klasztoru. Zarys problematyki

Anna Penkała

Published: 2018-01-01

Vol. 66 No. 3 (2018)

Eighteenth-century trousseau inventories of noblewomen joining a convent. An outline of research topics

Anna Penkała

Abstract

The article discusses the issue of the dowry and trousseau with which in noble families parents or legal guardians were obliged to provide unmarried girls. The practice of providing unmarried women with a range of items that would be serviceable in their new life also concerned those that joined a convent. This topic has not been widely addressed by researchers so far, probably due to the limited number and dispersion of the sources allowing for a thorough analysis. Joining a convent was based on a contract in which the two parties undertook clearly specified commitments; one of them was that the woman’s family was obliged to endow her with a specified sum of a dowry. The transfer of a dowry was usually a precondition of accepting a woman into a convent. The trousseau was a separate matter; unlike prenuptial agreements, contracts with convents very rarely covered this issue since the ideals of religious life demanded renouncing individual property. Even though there are many mentions of dowries and trousseaus given to girls joining convents, full trousseau inventories are uncommon. Most documents mention laconically that a girl was provided with everything that was necessary, with the number and value of items becoming the “honour of nobility”. Therefore, examples of inventories listing all the items are particularly valuable. The groups of movables recurring in inventories indicate what was considered particularly serviceable. Those categories included: various garments, furnishings, simple everyday objects, and also candles, prayer books and rosaries. The article also touches upon the issue of the cost of the taking-of-the-veil ceremony. The article is based on family documents and deeds registered in the municipal books of the Cracow Voivodship in the 18th c.

Keywords:

convent, eghteenth century, nobility, monastery

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Penkała, A. (2018). Eighteenth-century trousseau inventories of noblewomen joining a convent. An outline of research topics. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 66(3), 319–332. Retrieved from https://journals.iaepan.pl/khkm/article/view/1019

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Abraham Władysław. 1909. Forma zawarcia zaręczyn i małżeństwa w najnowszym ustawodawstwie kościelnym, Lwów
Google Scholar

Abraham Władysław. 1922. Dziewosłęb. Studium z dziejów pierwotnego prawa małżeńskiego w Polsce, Lwów
Google Scholar

Abraham Władysław. 1925. Zawarcie małżeństwa w pierwotnym prawie polskim, Lwów
Google Scholar

Adamus Jan. 1959. O prawie dziedziczenia nieruchomości przez kobiety w najdawniejszym prawie polskim, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, t. 11, nr 1, s. 125–144
Google Scholar

Bandtkie Jan Wincenty. 1815. Rzecz o czwartym groszu siostrom i pozostałości ojczystej przez braci udzielanym, „Pamiętnik Warszawski”, t. 2, s. 3–40
Google Scholar

Bogucka Maria. 2009. Klasztor żeński w społeczeństwie doby baroku. Z życia codziennego benedyktynek poznańskich w świetle ich własnych kronik (XVII–XVIII w.), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, t. LVII, nr 2, s. 183–191
Google Scholar

Borkowska Małgorzata. 1978. Liczebność i skład osobowy klasztorów benedyktynek kongregacji chełmińskiej, „Nasza Przeszłość”, nr 49, s. 245–269
Google Scholar

Borkowska Małgorzata. 1996. Życie codzienne polskich klasztorów żeńskich w XVII–XVIII wieku, Warszawa
Google Scholar

Borkowska Małgorzata. 2002. Panny siostry w świecie sarmackim, Warszawa
Google Scholar

Brzeska Agnieszka. 2008. Inwentarze wypraw ślubnych kobiet z rodu Jagiellonów jako źródło do poznania wyposażenia wnętrz dworskich, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LVI, nr 1, s. 3–18
Google Scholar

Dubas-Urwanowicz Ewa. 2003. Magnackie małżeństwa mieszane w Wielkim Księstwie Litewskim w XVI–XVII w., [w:] Władza i prestiż. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku, red. J. Urwanowicz, E. Dubas-Urwanowicz, P. Guzowski, Białystok, s. 561–586
Google Scholar

Dubas-Urwanowicz Ewa. 2015. O prawie w świecie kobiet-szlachcianek w Rzeczypospolitej w XVI–XVII wieku, [w:] Kobieta i mężczyzna, jedna przestrzeń–dwa światy, red. B. Popiołek, A. Chłosta-Sikorska, M. Gadocha, Kraków, s. 57–71
Google Scholar

Dumanowski Jarosław. 2003. Inwentarze wielmożnych i urodzonych. Konsumpcja szlachty wielkopolskiej w XVIII w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LI, nr 2, s. 261–276
Google Scholar

Follprecht Kamila. 2014. Zmiany własności nieruchomości w Krakowie związane z kasatami klasztorów przełomu XVIII i XIX wieku, „Hereditas Monasteriorum”, vol. 5, s. 27–41
Google Scholar

Gałaj Renata. 1998. Życie codzienne szlachty polskiej w okresie sarmatyzmu, Szczecin
Google Scholar

Gutkowska-Rychlewska Maria. 1968. Historia ubiorów, Wrocław
Google Scholar

Kajdańska Aleksandra, Kajdański Edward. 2007. Jedwab. Szlakami dżonek i karawan, Warszawa
Google Scholar

Kajzer Leszek. 1988. Posag wojewodzianki kujawskiej z połowy XVII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R XXXVI, nr 1, s. 61–76
Google Scholar

Kowalkowski Jacek. 1993. Posag Anny Myślęckiej, żony Fabiana Kowalkowskiego w świetle układu poślubnego z 1593 roku, „Genealogia. Studia i materiały historyczne”, t. 3, s. 95–106
Google Scholar

Kuchta Joanna. 2007. Instytucja małżeństwa w świetle intercyz przedślubnych w okresie staropolskim, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis”. Folia 43: Studia Historica, t. 6, s. 65–75
Google Scholar

Liedke Marzena. 2008. Strategie małżeńskie magnaterii w Wielkim Księstwie Litewskim w dobie wczesnonowożytnej. Problemy badawcze, [w:] Rodzina i gospodarstwo domowe na ziemiach polskich w XV–XX wieku. Struktury demograficzne, społeczne i gospodarcze, red. C. Kuklo, Warszawa, s. 59–74
Google Scholar

Lubczyński Mariusz. 2001. Zawieranie małżeństw przez szlachtę w świetle intercyz przedślubnych oblatowanych w krakowskich księgach grodzkich w latach 1680–1730, [w:] Wesela, chrzciny, pogrzeby. Kultura życia i śmierci, red. H. Suchojad, Warszawa, s. 137–155
Google Scholar

Nejman Elżbieta Halina. 2013. Cztery pokolenia rodu Złotnickich w Zduńskiej Woli, Zduńska Wola
Google Scholar

Penkała Anna. 2016. „Panieńskie ochędóstwo”. Kwestie posagowe i wienne w małżeństwach szlachty województwa krakowskiego w czasach saskich, Kraków
Google Scholar

Penkała Anna. 2017. Przeciw prawu, tradycji i obyczajowi. Sprawy procesowe szlacheckich małżeństw w księgach sądów grodzkich z terenu województwa krakowskiego w czasach saskich, Kraków
Google Scholar

Pielas Jacek. 2000. Zabezpieczenie praw majątkowych Annie Stanisławskiej w intercyzie przedślubnej z 1669 roku, „Almanach Historyczny”, t. 2, s. 209–217
Google Scholar

Popiołek Bożena. 2005. Manelek dwie i pereł sznurów cztery. O szlacheckich inwentarzach posagowych i pośmiertnych z XVIII wieku, Annales Academie Pedagogicae Cracoviensis, Studia Historica IV, s. 166–173
Google Scholar

Popiołek Bożena. 2013. Magdalena z Tarłów Lubomirska (zm. 1728), wojewodzina krakowska. Próba biografii, „Krakowskie Studia Małopolskie”, nr 18, s. 423–435
Google Scholar

Pośpiech Andrzej. 1966. Rzeczy stare w pośmiertnych szlacheckich inwentarzach ruchomości z XVII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. XIV, nr 4, s. 377–385
Google Scholar

Przeszkodziński Antoni. 1851. Zasady praw dawnych polskich o spadkach, Warszawa
Google Scholar

Rafacz Józef. 1925. Dawny proces polski, Warszawa
Google Scholar

Skrzetuski Andrzej, Skrzetuski Marek. 2012. Małopolska gałąź Skrzetuskich herbu Jastrzębiec, „Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego” nr 4, s. 303–310
Google Scholar

Stopka Krzysztof. 2000. Ormianie w Polsce dawnej i dzisiejszej, Kraków
Google Scholar

Sulej Katarzyna. 2011. Mariaże magnackie w XVI–XVIII wieku na podstawie intercyz przedślubnych, [w:] Społeczeństwo staropolskie. Seria nowa, t. 3: Społeczeństwo a rodzina, red. I. Dacka-Górzyńska, A. Karpiński, Warszawa, s. 63–98
Google Scholar

Szylar Anna. 2010. Troska o zdrowie kobiet w klasztorach w XVIII wieku w świetle zachowanych źródeł zakonnych, „Nowiny Lekarskie”, z. 2, s. 108–118
Google Scholar

Szyposz Jadwiga. 1981. Odzież szlachty w świetle inwentarzy ruchomości zawartych w aktach grodzkich i ziemskich województwa krakowskiego z lat 1645–1670, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. XXIX, nr 3, s. 349–364
Google Scholar

Turnau Irena. 1985. Systematyzacja form organizacji produkcji europejskiego włókiennictwa odzieżowego w okresie od XIII do XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. XXXIII, nr 3, s. 185–198
Google Scholar

Wijaczka Jacek. 2011. Spis wyprawy ślubnej kasztelanki poznańskiej Anny Mycielskiej z 1744 roku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LIX, nr 2, s. 225–234
Google Scholar

Ziejka Franciszek. 2008. Ocalić dla potomnych narodowe pamiątki... O społecznym ruchu odnowy zabytków w Krakowie w XIX wieku, „Nauka”, nr 2, s. 29–46
Google Scholar

Zielińska Teresa. 1992. Kosztowności jako składnik wyposażenia kobiet w XVII i XVIII wieku, [w:] Miasto — Region — Społeczeństwo. Studia ofiarowane Profesorowi Andrzejowi Wyrobiszowi w sześćdziesiątą rocznicę Jego urodzin, red. E. Dubas-Urwanowicz, J. Urwanowicz, Białystok, s. 295–304
Google Scholar

Żerek-Kleszcz Hanna. 2002. Perły kasztelanki. Inwentarz majątkowy Zofii z Poniatowskich,[w:] Niebem i sercem okryta. Studia historyczne dedykowane dr Jolancie Malinowskiej, red.M. Malinowski, Toruń, s. 303–326
Google Scholar