Testaments in Lübeck Law. Exemplified with the practice of Elbing from the 15th to the early 16th c.
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM68.2020.2.002Keywords:
Elbląg (Elbing), town, testaments, history, Middle AgesAbstract
The article presents the practice of making testaments in towns governed by the Lübeck Law, illustrated with the mediaeval Elbląg (Elbing). The research was based on 145 surviving testaments of burghers from the 15th–early 16th c., five of them from the New Town and the rest form the Old Town of Elbing. On the basis of those documents, the author describes the practice of making and authenticating last wills, including also their physical shape, the circumstances (time and place) and the official form. The analysis has revealed that testaments made in Elbing usually followed the same two-part scheme. The first part concerned pious bequests (ad pias causas), while the second — be-quests to distant relatives and friends. The article also discusses the issue of choosing testament executors and witnesses. The analysis has shown that the 145 known last will from Elbing mention 327 executors in total. In 1/5 of them at least one of the executors was an alderman. Only some of the aldermen of that period were witnesses, some of them many times. 45 aldermen were noted only once as wit-nesses, 20 were noted twice and 10 — three times. The same persons acted as witnesses for many years, holding various offices in the municipality. Those observations may be influenced by the particular body of documents that have survived. The analysis indicates that the making and executing of last wills in Elbing in the researched period was largely controlled by the municipal council. The practice, including the custom of writing last wills by clerks, developed over time, resulting in similar forms and arrangements of contents, which in turn led to a certain conventionalization of dispositions. This, however, did not fully erase the individual character of testators’ dispositions.
Downloads
References
AP Gdańsk [Archiwum Państwowe w Gdańsku], AME [Akta miasta Elbląga], dokumenty: 368/I, 47, 61, 67, 78, 89, 97, 99, 101, 114, 120, 124, 130, 133, 135, 136, 137, 140, 141; 368/II, 70, 71, 80, 81, 87, 107, 108, 118, 119, 122; 368/III, 26, 58, 60, 63.
AP Gdańsk [Archiwum Państwowe w Gdańsku], AME [Akta miasta Elbląga], „Rękopisy elbląskie”: 492/250, s. 637–638; 492/251, s. 251–252, 375–378, 395–396; 492/467, s. 108–109, 111, 194, 314, 515; 492/802, s. 171.
AP Gdańsk [Archiwum Państwowe w Gdańsku], AMG [Akta miasta Gdańska], dokumenty i listy do 1525 r.: 300,D/65, nr 43, 44, 68, 69, 83, 89, 154, 157, 174, 177, 181, 182, 184, 189, 190, 191, 197, 207, 210, 217, 219, 228, 241, 247, 283, 287, 288, 291; 300,D/66 nr 4–6, 32, 34, 48, 55, 74, 108, 133, 148, 174, 176.
AP Toruń [Archiwum Państwowe w Toruniu], AMT [Akta miasta Torunia], Katalog I, nr 355, 585a, nr 2335, nr 2351.
Alte Lübische Recht. 1839. Das Alte Lübische Recht, red. J.F. Hach, Lübeck.
Czaja Roman. 1992. Socjotopografia miasta Elbląga w średniowieczu, Toruń.
Czaja Roman. 2010. Urzędnicy miejscy Elbląga do 1524 roku, Elbląg.
Ebel Wilhelm. 1954. Bürgerliches Rechtsleben zur Hansezeit in Lübecker Ratsurteilen, Quellen-sammlung zur Kulturgeschichte, 4, Göttingen.
Ebel Wilhelm. 1971. Lübisches Recht, Bd. 1, Lübeck.Fink Georg. 1937. Lübeck und Elbing, „Elbinger Jahrbuch”, R. 14/1, s. 29–44.
Hahn Kadri-Rutt. 2015. Revaler Testamente im 15. und 16. Jahrhundert, „Schriften der Baltischen Historischen Kommision”, Bd. 19, Berlin.
Himmelreich Peter. 1881. Elbinger Chronik, [w:] Die Preussische Geschichtsschreiber des XVI. und XVII. Jahrhunderts, red. M. Toeppen, Bd. IV, 2, Leipzig.
Kubicki Rafał. 2006. Testamenty elbląskie z XIV– początków XVI w. — charakterystyka wraz z listą testatorów w układzie chronologicznym, „Rocznik Elbląski”, t. 20, s. 204–208.
Kubicki Rafał. 2010. Pielgrzymki w testamentach mieszczan elbląskich w XV– początkach XVI wieku, [w:] Z dziejów średniowiecza. Pamięci profesora Jana Powierskiego (1940–1999), red. W. Długokęcki, Gdańsk, s. 179–188.
Lusiardi Ralf. 2000. Stiftung und städtische Gesellschaft. Religiöse und soziale Aspekte des Stiftungs-verhaltens im spätmittelalterlichen Stralsund, Berlin.
Meyer Gunnar. 2010. “Besitzende Bürger” und “elende Sieche”. Lübecks Gesellschaft im Spiegel ihrer Testamente 1400–1449, Veröffentlichungen zur Geschichte der Hansestadt Lübeck, Reihe B, Bd. 48, Lübeck.
Michelsen Andreas Ludwig Jacob. 1839. Der ehemalige Oberhof zu Lübeck und seine Rechtssprüche, Altona.
Modrzyński Paweł Mateusz. 2017. Prawo lubeckie w miastach pruskich (XIII–XVI w.). Stan badań, źródła i perspektywy badawcze, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego”, nr 20, s. 413–425.
Nawrolska Grażyna. 2004. Dokąd pielgrzymowali elblążanie w średniowieczu? Znaki pielgrzymie świadectwem pobożnych wędrówek, [w:] Archaeologia et historia urbana, red. R. Czaja, G. Nawrolska, M. Rębkowski, J. Tandecki, Elbląg, s. 517–527.
Noodt Birgitt. 2000. Religion und Familie in der Hansestadt Lübeck anhand der Bürgertestamente des 14. Jahrhunderts, Veröffentlichungen zur Geschichte der Hansestadt Lübeck, Reihe B, Bd. 33, Lübeck.
Rozenkranz Edwin. 1991. Prawo lubeckie w Elblągu od XIII do XVI wieku, „Rocznik Gdański”, t. 51, z. 1, s. 5–35.
Samsonowicz Henryk. 1960. Badania nad kapitałem mieszczańskim Gdańska w II poł. XV wieku, Warszawa.
Schildhauer Johannes. 1991. “Ad pias causas” Vermächtnisse an die Kirche und an die Armen — auf der Grundlage der Stralsunder Bürgertestamente (Anfang des 14. Jahrhunderts bis zur Reformation), [w:] Czas, przestrzeń, praca w dawnych miastach. Studia ofiarowane Henrykowi Samsonowiczowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, red. A. Wyrobisz, M. Tymowski, Warszawa, s. 291–301.
Schildhauer Johannes. 1992. Hanseatischer Alltag. Untersuchungen auf der Grundlage Stralsunder Bürgertestamente vom Anfang des 14. bis zum Ausgang des 16. Jahrhunderts, Weimar.