https://doi.org/10.23858/KHKM68.2020.2.002
W artykule przedstawiono praktykę sporządzania testamentów w mieście na prawie lubeckim na przykładzie średniowiecznego Elbląga. Podstawę źródłową niniejszych rozważań stanowiło 145 zachowanych do dziś testamentów mieszkańców miasta z XV – początku XVI w. Za wyjątkiem pięciu z Nowego Miasta Elbląga, wszystkie pozostałe sporządzono w Starym Mieście Elblągu. Na podstawie uwzględnionych dokumentów przedstawiono stosowane wówczas praktyki w zakresie ich spisywania i uwierzytelniania. Omówiono też ich formę zewnętrzną oraz okoliczności, czas i miejsce, w jakich następowało sporządzenie aktu ostatniej woli. Przedstawiono także ich formularz. W wyniku analizy zachowanych aktów stwierdzono, że w Elblągu stosowano zazwyczaj stały układ ich treści, złożony przeważnie z dwóch zasadniczych części. W pierwszej umieszczano zapisy na cele pobożne (ad pias causas), w drugiej zaś dyspozycje dotyczące podziału majątku wśród dalszych krewnych i znajomych testatora. W niniejszym tekście podjęto także problem sposobu doboru wykonawców ostatniej woli i świadków spisywania testamentów. Ustalono, że w 145 znanych testamentach z Elbląga ustanowiono łącznie 327 egzekutorów. W jednej piątej wszystkich dokumentów to rajcę wskazano jako przynajmniej jedną z osób do pełnienia tej funkcji. Tylko część spośród ówczesnych rajców występowała jako świadkowie sporządzania testamentów, a niektórzy z nich wielokrotnie. 45 rajców odnotowano tylko jeden raz w roli świadka dokumentu, 20 innych osób powoływano dwukrotnie, a 10 pozostałych – trzykrotnie. Ci sami rajcy przyjmowali rolę świadków przez wiele lat. Osoby te pełniły w tym czasie rozmaite funkcje w mieście. Być może obserwacje te są rezultatem określonego stanu zachowania dokumentów. Z przeprowadzonych analiz wynika, że sporządzanie testamentów i wykonywanie woli testatorów w Elblągu w badanym okresie podlegało znacznej kontroli rady miejskiej. Stosowanie zapewne stopniowo wypracowanych zwyczajów, w tym spisywanie dokumentów przez pisarzy, skutkowało ich dość podobną formą zewnętrzną i układem treści. Nadawało to zawartym w nich dyspozycjom pewnej konwencjonalności. Nie oznacza jednak, że zatarło to zupełnie indywidualny charakter rozporządzeń dyktowanych przez poszczególnych mieszczan.
Pobierz pliki
Zasady cytowania
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Język Polski
English
