The realization of the idea of “garden cities” in inter-war Poland. Exemplified with Podkowa Leśna and Kolonia Letnia Żarki
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM68.2020.4.007Keywords:
garden city, Ebenezer Howard, parcelling, inter-war Poland, Karol Raczyński, Żarki, Podkowa LeśnaAbstract
The article presents two cases of parcellation in inter-war Poland based on the idea of the garden city, which resulted in the establishment of Podkowa Leśna near Warsaw and of Kolonia Letnia Żarki in the then Kielce voivodship. The introductory part outlines Ebenezer Howard’s idea, which is an important point of reference for the two case studies. The analysis concerns the following issues: the circumstances of establishing the settlement, the formal, legal and organizational steps taken during the realization of the designs, the spatial arrangement of the settlements, the tempo of selling the plots and of new inhabitants’ settling, the development of infrastructure before World War II and the evidenced involvement of the inhabitants. The final part points to similarities and differences between the two cases described, and draws some general conclusions about the opportunities, chances and challenges involved in such projects in inter-war Poland. It is highlighted that most of them were doomed to failure due to adverse economic conditions, land speculation and the irresponsible approach of those that parcelled out their land for sale. The two projects analysed stood out against such a background. Podkowa Leśna managed to keep its character mainly thanks to investments made in its early years (realized by the “Miasto-Ogród” company), while Kolonia - to the constant involvement and initiative of Karol Raczyński, the owner of the parcelled estate. In each of the two “garden cities” there was a association of the inhabitants, which took care of the settlement’s development in line with the initial vision.
Downloads
References
AP Częstochowa [Archiwum Państwowe w Częstochowie], AGŻ [Akta gminy Żarki, 125], sygn. 248.
ASRM [Archiwum Sądu Rejonowego w Myszkowie], KW [księga wieczysta] Żarki 32.
AP Katowice [Archiwum Państwowe w Katowicach], SPZ [Starostwo Powiatowe w Zawierciu], sygn. 1196.
AP Kielce [Archiwum Państwowe w Kielcach], OUZ [Okręgowy Urząd Ziemski], sygn. 4317, 2286.
AP Kielce [Archiwum Państwowe w Kielcach], UW [Urząd Wojewódzki Kielecki I], OBiPP [Oddział Bezpieczeństwa i Porządku Publicznego — Referat Stowarzyszeń], sygn. 3777.
Muzeum [Muzeum Regionalne im. Zygmunta Krasińskiego w Złotym Potoku], Kopiał [Kopiał Głównego Zarządu Dóbr w Złotym Potoku]. 1930–1933 [za lata 1930–1933]; 1933–1934 [za lata 1933–1934].
Muzeum [Muzeum Regionalne im. Zygmunta Krasińskiego w Złotym Potoku], Księga Główna Rachunkowa [KGR]. 1932–1933 [za lata 1932–1933].
Begg Paul. 2010. Kuba Rozpruwacz. Historia kompletna, Warszawa.
Czyżewski Adam. 2001. Trzewia Lewiatana. Antropologiczna interpretacja utopii miasta-ogrodu, Kraków.
Czyżewski Adam. 2009. Trzewia Lewiatana. Miasta-ogrody i narodziny przedmieścia kulturalnego, Kraków.
Davies Norman. 2004. Europa. Rozprawa historyka z historią, Kraków.
Grzeszczuk-Brendel Hanna. 2012. Miasto do mieszkania. Zagadnienia reformy mieszkaniowej na przełomie XIX i XX wieku i jej wprowadzanie w Poznaniu w pierwszej połowie XX wieku, Poznań.
Leśniak-Rychlak Dorota. 2015. Nigdy nie należy być zbytnim optymistą, [w:] Howard E., Miasta-ogrody jutra, przeł. M. Trykozko, Warszawa, s. 7–24.
Łoza Stanisław. 1954. Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa.
Malczewska-Pawelec Dorota. 2017. Idea uzdrowiska wśród sosen. Żarki hrabiostwa Raczyńskich, [w:] Wybrane elementy historii uzdrowisk polskich i niemieckich do 1945 r., red. B. Płonka-Syroka, A. Syroka, Wrocław, s. 209–230.
Miasta-Ogrody. 1912. Miasta-Ogrody, „Architekt”, R. XIII, z. 8, s. 82–83.
Michałowska Krystyna. 2002. Początki Podkowy, [w:] Wspomnienia Podkowian, Podkowa Leśna, s. 19–23.
Pustuła Zbigniew. 1972. Lilpop Stanisław (1817–1866), https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/stanislaw-lilpop (dostęp 04.05.2020).
Regulski Janusz. 1980. Blaski i cienie długiego życia, Warszawa.
Roszkowski Wojciech. 1986. Raczyński Karol Roger (1878–1946), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXIX/4, z. 123, s. 644.
Rozporządzenie. 1926. Rozporządzenie Ministra Reform Rolnych z dnia 7 grudnia 1926 r. do ustawy o wykonaniu reformy rolnej, wydane w porozumieniu z Ministrami: Rolnictwa i Dóbr Państwowych, Skarbu oraz Sprawiedliwości, „Dziennik Ustaw”, 1927, nr 8, poz. 66.
Rozporządzenie. 1927. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 stycznia 1927 r. o ustaleniu na rok 1927 wykazu imiennego nieruchomości ziemskich, podlegających wykupowi przymusowemu, „Dziennik Ustaw”, z 9 stycznia, poz. 13.
Różański Stanisław. 1934. Nowe osiedla w Polsce, „Dom Osiedle Mieszkanie”, R. VI, nr 7/8, s. 2–5.
Smolarkiewicz Władysław. 1938. Parafia św. Mikołaja B-pa i Kościół p.w. Św. Ap. Piotra i Pawła w Przybynowie (k/Żarek). Diecezji Częstochowskiej, Częstochowa.
Sokołowska-Moskwiak Joanna. 2011. „Idea miasta-ogrodu” na przykładach osiedli miast górnośląskich, Gliwice.
Toeplitz Teodor. 1929. Przygotowanie terenów pod kolonizację podmiejską, „Osiedle Mieszkanie Dom”, nr 1, s. 12–14.
Ustawa. 1925. Ustawa z dnia 28 grudnia 1925 r. o wykonaniu reformy rolnej, „Dziennik Ustaw”, 1926, nr 1, poz. 1.
Wróblewski Bogdan. 1995. Podkowa Leśna. Miasto-ogród do 1939 roku, Podkowa Leśna.
OAPL [Obywatelskie Archiwum Podkowy Leśnej], ZATPMOPL [Zespół Archiwum działalności Towarzystwa Przyjaciół Miasta-Ogrodu Podkowa Leśna], sygn. 13, http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/docmetadata?id=67121&from=publication (dostęp 04.05.2020).
http://www.inmemoriam.architektsarp.pl/pokaz/waclaw_krzyzanowski,15184 (dostęp 04.05.2020).
http://www.inmemoriam.architektsarp.pl/pokaz/wojciech_onitzch,4976 (dostęp 04.05.2020).