Realizacje idei „miasta-ogrodu” w międzywojennej Polsce na przykładzie Podkowy Leśnej oraz Kolonii Letniej Żarki

Abstrakt

W artykule przedstawiono dwie międzywojenne parcelacje realizowane w oparciu o koncepcję „miasta-ogrodu”, w wyniku których powstały podwarszawska Podkowa Leśna oraz położona w ówczesnym województwie kieleckim, Kolonia Letnia Żarki. W części wprowadzającej przybliżono ideę Ebenezera Howarda, która stała się ważnym punktem odniesienia dla omówienia tych realizacji. Przedmiotem analizy były następujące kwestie: okoliczności towarzyszące powstawaniu miejscowości, rozwiązania formalno – prawno – organizacyjne przyjęte w fazie realizacji projektów, planowany kształt przestrzenny osad, tempo sprzedaży działek i zasiedlania miejscowości, stopień infrastrukturalnego zaawansowania do wybuchu drugiej wojny światowej, oraz skala ujawnionej aktywności ich mieszkańców. W zakończeniu wskazano podobieństwa i różnice rozpatrywanych realizacji „miast-ogrodów”, a także sformułowano ogólniejsze wnioski odnośnie do możliwości, szans i wyzwań wdrażania takich projektów w międzywojennej Polsce. Podkreślono, iż zdecydowana większość z nich, z powodu niesprzyjających uwarunkowań ekonomicznych, nieodpowiedzialnego podejścia parcelujących, oraz spekulacji ziemią skazana była na niepowodzenie. Na tym tle pozytywnie wyróżniały się dwa analizowane przedsięwzięcia. Podkowa Leśna zawdzięczała utrzymanie swojego charakteru głównie dzięki inwestycjom poczynionym w pierwszych latach (realizowanym przez spółkę „Miasto-Ogród”), zaś Kolonia dzięki stałemu zaangażowaniu i inicjatywie Karola Raczyńskiego, właściciela parcelowanego majątku. W każdym z „miast-ogrodów” doszło do ukonstytuowania się stowarzyszenia mieszkańców, które przejawiały troskę o dalszy, zgodny z planistyczną wizją, rozwój swoich miejscowości.