Towary w inwentarzach rzeczy mieszczan krakowskich na przełomie średniowiecza i nowożytności
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM67.2019.4.003Słowa kluczowe:
mieszczaństwo krakowskie, inwentarze rzeczy, towary, przełom średniowiecza i nowożytnościAbstrakt
Artykuł dotyczy przede wszystkim rzeczy przeznaczonych na sprzedaż, a spisanych w krakowskich inwentarzach mienia ruchomego. Można je podzielić na dwie główne grupy. Pierwszą były wyroby własne, będące efektem produkcji danego rzemieślnika, powstałe z surowców i materiałów lub półproduktów zakupywanych przez niego, a więc dla niego również będących towarami. Drugą grupę stanowiły wyroby cudze – gotowe produkty, znajdujące się w posiadaniu sprzedających je kramarzy bądź kupców. Taka próba uporządkowania rzeczy zaliczonych tu do towarów jest propozycją pokazania na wybranych przykładach inwentarzowego świata sprzedawanych i kupowanych produktów, także pod kątem poświęconej im pracy i jej efektów. Analiza rodzaju wytworów rzemieślniczych przeznaczonych na rynek umożliwia też określenie rozmiarów zajęć producentów. Wzmianki w wielu inwentarzach o rzeczach zgromadzonych w różnych pomieszczeniach krakowskich domów, a także w tamtejszych kramach śródrynkowych wskazują na hurtowe, bez wątpienia co najmniej kramarskie pozyskiwanie tych towarów w celu dalszej, detalicznej ich sprzedaży. O rozmiarach prowadzonej działalności handlowej najlepiej świadczy asortyment artykułów, a także (choć rzadko) ich wycena, czyli wartość podana w czasie ich inwentaryzowania. Dokładna analiza informacji o towarach różnych kategorii wraz z ustaleniem ich szacowanej wartości i/lub ceny rynkowej, a następnie każdorazowe sumowanie pozwala na ustalenie wysokość kwot inwestowanych w towar. W niniejszym artykule autorka przedstawia te zagadnienia na wybranych przykładach. Ma to umożliwić określenie, czym było krakowskie kramarstwo, a czym kupiectwo w mieście uznanym za duży ośrodek w słabo zurbanizowanej Europie środkowo-wschodniej przełomu średniowiecza i nowożytności. Bazą źródłową, która przed laty umożliwiła podjęcie takich studiów, było 314 inwentarzy rzeczy mieszczan krakowskich, zarówno pośmiertnych, jak i dóbr zasekwestrowanych z lat 1476-1525, odnalezionych w najstarszych zachowanych księgach wójtowskich Krakowa.
Pobrania
Bibliografia
ANKr. [Archiwum Narodowe w Krakowie], Akta miasta Krakowa, AC [Advocatialia Cracoviensia] sygn. 84, 85, 86, 87, 92, 96, 97, 98, 103, 114.
ANKr. [Archiwum Narodowe w Krakowie], Akta miasta Krakowa, LT 772 [Liber Testamentorum], sygn. 772.
KDMK. 1882. Liber omnium prouentuum Per Serenissimos Polonia Reges Ciuitati Cracouiensi graciose concessorum, Tum et aliorum restituum. Qui ex domibus, hortis, pratis ac generaliter alias quibuscunque locis in vel extra eandem Ciuitatem existentibus, singulis annis proueniunt. Anno Domini M: D: XLII: descriptus, wyd. F. Piekosiński, Monumenta Medii Aevii Historica, t. VII, Kraków.
Księgi przyjęć. 1913. Księgi przyjęć do prawa miejskiego w Krakowie 1392–1506. Libri iuris civilis Cracoviensis 1392–1506, wyd. K. Kaczmarczyk, Kraków.
Księgi przyjęć. 1993. Księgi przyjęć do prawa miejskiego w Krakowie 1507–1572. Libri iuris civilis Cracoviensis 1507–1572, wyd. A. Kiełbicka, Z. Wojas, Kraków.
Miniatury. 2000. Miniatury z Kodeksu Baltazara Behema w fotografii Janusza Podleckiego, z tekstem Marcina Fabiańskiego, Kraków.
Mobilia. 2017. Mobilia. Inwentarze mienia ruchomego mieszczan krakowskich do schyłku XV wieku / Mobilia. Inventare des beweglichen Vermögens der krakauer Bürger bis zum Ausgang des 15. Jahrhunderts, wyd. M. Starzyński, Kraków.
Nadolski Andrzej, Lewandowski Marcin. 1990. Broń strzelcza, [w:] Uzbrojenie w Polsce średnio-wiecznej 1350–1450, red. A. Nadolski, Łódź, s. 143–153.
Nowakowski Andrzej, Szymczak Jan. 1985. Rodzaje uzbrojenia ochronnego w Polsce w okresie monarchii stanowej w świetle źródeł pisanych, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. XXXIII, nr 1–2, s. 29–48.
Pelc Julian. 1935. Ceny w Krakowie w latach 1369–1600, Lwów.
Poppe Danuta. 1978. Przemysł skórzany, [w:] Historia Kultury Materialnej Polski w zarysie, t. II: od XIII do XV wieku, red. A. Rutkowska-Płachcińska, Wrocław, s. 131–149.
Poppe Danuta. 1978. Odzież, obuwie, ozdoby, [w:] Historia Kultury Materialnej Polski w zarysie, t. II: od XIII do XV wieku, red. A. Rutkowska-Płachcińska, Wrocław, s. 280–311. Rutkowska-Płachcińska Anna. 1988. Materialne warunki bytu ubogich w miastach późnośrednio-wiecznych na zachodzie Europy, Wrocław.
Rybarski Roman. 2015 (reedycja z 1928–1929). Handel i polityka handlowa Polski w XVI stuleciu, Oświęcim.
Słownik polszczyzny. 1971. Słownik polszczyzny XVI wieku, t. 5, Wrocław.
Sowina Urszula. 2006. Kilka uwag o późnośredniowiecznych inwentarzach rzeczy w najstarszych zachowanych krakowskich księgach wójtowskich, [w:] O rzeczach minionych. Scripta rerum historicarum Annae Rutkowska-Płachcińska oblata, red. M. Młynarska-Kaletynowa, J. Kruppé, Warszawa, s. 311–318.
Sowina Urszula. 2016. Ubiór mieszczanek krakowskich w świetle inwentarzy rzeczy z przełomu średniowiecza i nowożytności, [w:] Habitus facit hominem. Społeczne funkcje ubioru w średniowieczu i w epoce nowożytnej, red. E. Wółkiewicz, M. Saczyńska, M.R. Pauk, Warszawa, s. 163–177.
Sowina Urszula. 2018. Women’s economic activity in Polish Towns at the Turn of the Middle Ages and the Early Modern Time, [w:] Trabajar en la ciudad medieval europea, red. J.Á. Solórzano Telechea, A. Sousa Melo, Logroño, s. 471–486.
Sztetyłło Janusz. 1978. Rzemiosła metalowe wraz z uzbrojeniem, [w:] Historia Kultury Materialnej Polski w zarysie, t. II: od XIII do XV wieku, red. A. Rutkowska-Płachcińska, Wrocław, s. 73–108.
Turnau Irena. 1999. Słownik ubiorów. Tkaniny, wyroby pozatkackie, skóry, broń i klejnoty oraz bar-wy znane w Polsce od średniowiecza do początku XIX w.,Warszawa.
Turska Krystyna. 1987. Ubiór dworski w Polsce w dobie pierwszych Jagiellonów, Wrocław.
Walawender Antoni. 1932. Kronika klęsk elementarnych w Polsce i w krajach sąsiednich w latach 1450–1586. I. Zjawiska meteorologiczne i pomory (z wykresami), Lwów.
Wyrozumski Jerzy. 1972. Tkactwo małopolskie w późnym średniowieczu, Kraków.
