Gis w badaniach powierzchniowych stanowisk górniczych na przykładzie kopalni krzemienia czekoladowego w Orońsku (gm. Orońsko, pow. szydłowiecki, woj. mazowieckie)

Authors

  • Katarzyna Kerneder-Gubała
  • Nazarij Buławka
  • Sylwia Buławka
  • Michał Szubski

Keywords:

GIS, krzemień czekoladowy, epoka kamienia, Orońsko

Abstract

Autorzy prezentują możliwości metod badań i analiz wykonanych z zastosowaniem narzędzi GIS, wykorzystanych na potrzeby prac powierzchniowych przeprowadzonych na terenie stanowisk związanych z pozyskiwaniem i przetwórstwem krzemienia czekoladowego w najbardziej na północny zachód wysuniętej części jego złóż, na terenie gminy Orońsko. Informacje pozyskano z danych archiwalnych, kartograficznych (map topograficznych, geologicznych, hydrograficznych) i teledetekcyjnych (LIDAR, zdjęcia lotnicze, zdjęcia satelitarne), jak i weryfikacyjnych badań powierzchniowych, które zostały zestawione w darmowym programie QGIS wersja 2.16.2. Oprogramowanie GIS umożliwiło zintegrowanie wielopłaszczyznowych danych i zwiększyło wydajność prac polowych i gabinetowych

Downloads

Download data is not yet available.

References

Achino K. F., Barcelo J. A., Angle M. 2016, Predicting the accumulative consequences of abandonment processes. Intra-site analysis of lakeside settlements, [w:] CAA2015. Keep the revolution going. Proceedings of the 43rd annual conference on computer applications and quantitative methods in archaeology, 2, S. Campana, R. Scopigno, G. Carpentiero, M. Cirillo red., Oxford, s. 723-731
Aquino R., Faraoni M., Morabito L., Pizziolo G., Sarti L. 2016, Living in a palaeoriverbed: intra-site analysis of two prehistoric sites in the Florentine alluvial plain, [w:] CAA2015. Keep the revolution going. Proceedings of the 43rd annual conference on computer applications and quantitative methods in archaeology, 2, S. Campana, R. Scopigno, G. Carpentiero, M. Cirillo red., Oxford, s. 761-772
Banaszek Ł., Rączkowski W. 2015, Potencjał danych ALS w badaniach archeologicznych, [w:] Podręcznik dla uczestników szkoleń z wykorzystania produktów LiDAR, wydanie 2, P. Wężyk red., Warszawa, s. 192-200
Barbaro C., Malinverni E. S., Tassetti A. N., La Marca Ch. 2015, The archaeological excavation of the early Neolithic site of Portonovo as a case study for testing a 3D documentation pipeline, [w:] CAA2014. 21st century archaeology. Concepts, methods and tools. Proceedings of the 42nd annual conference on computer applications and quantitative methods in archaeology, F. Giligny, F. Djindjian, L. Costa, P. Moscati, S. Robert red., Oxford, s. 593-602
Barber M., Field D., Topping P. 1999, The Neolithic flint mines of England, Swindon
Barcelo J. A., Achino K. F., Morell Rovira B., Alliese F., Gibaja Bao J. F. 2016, Discovering prehistoric ritual norms. A machine learning approach, [w:] CAA2015. Keep the revolution going. Proceedings of the 43rd annual conference on computer applications and quantitative methods in archaeology, 2, S. Campana, R. Scopigno, G. Carpentiero, M. Cirillo red., Oxford, s. 837-845
Barcicki M. 1990, Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski, 1:50 000, Arkusz Wierzbica, Warszawa
Benito-Calvo A., Tarrino A., Lobo P. J., Junguitu I., Larreina D. 2010, Geomorphology and prehistoric flint mining evidence in the Sierra de Araico (Basque-Cantabrian Basin), Burgos-Alava, Spain, “Journal of Maps”, 6/1, s. 584-590, doi:10.4113/jom.2010.1147
Bennet R. 2014, Airborne laser scanning for archaeological prospection, [w:] 3D recording and modelling in archaeology and cultural heritage. Theory and best practices. F. Remondino, S. Campana red., BAR International Series, Oxford, s. 27-38
Bernat S. 2002, Antropogeniczne przemiany rzeźby okolic Wierzbicy, „Przegląd Geograficzny”, 74/1, s. 61-82
Bernat S. 2004, Harmonia w krajobrazie Przedgórza Iłżeckiego (okolice Orońska), [w:] Perspektywy rozwoju regionu w świetle badań krajobrazowych. Problemy Ekologii Krajobrazu PAEK, M. Strzyż red., Kielce, s. 297-303
Bocquet-Appel J.-P., Moussa R., Dubouloz J. 2015, Multi-agent modelling of the Neolithic LBK, [w:] CAA2014. 21st century archaeology. Concepts, methods and tools. Proceedings of the 42nd annual conference on computer applications and quantitative methods in archaeology, F. Giligny, F. Djindjian, L. Costa, P. Moscati, S. Robert red., Oxford, s. 611-622
Borkowski W. 2000, Zastosowanie metod radarowej i sejsmicznej w lokalizacji podziemnych wyrobisk górniczych na podstawie wyników prac prowadzonych w Krzemionkach Opatowskich, [w:] Metody badań archeologicznych stanowisk produkcyjnych - górnictwo krzemienia, W. Borkowski red., Warszawa, s. 238-257
Borkowski W., Migal W., Sałaciński S., Zalewski M. 2000, Możliwości analiz stanowisk związanych z wydobyciem i przetwórstwem surowców krzemiennych, [w:] Metody badań archeologicznych stanowisk produkcyjnych - górnictwo krzemienia, W. Borkowski red., Warszawa, s. 9-18
Boubaki N., Saintenoy A., Kowalczyk S., Mieszkowski R., Welc F., Budziszewski J., Tucholka P. 2012, Ground penetrating radar prospection over a gallery network resulting from Neolithic flint mine (Borownia, Poland), [w:] 14th International conference on ground penetrating radar (GPR), s. 610-615, IEEE. doi: 10.1109/ICGPR.2012.6254936
Braasch O. 1999, Z innego punktu widzenia: prospekcja lotnicza w archeologii, [w:] Metodyka ratowniczych badań archeologicznych, Z. Kobyliński red., Warszawa, s. 41-100
Brandl M., Hauzenberger C., Martinez M. M., Filzmoser P., Werra D. H. 2016, The application of the multi-layered chert sourcing approach (MLA) for the characterisation and differentiation of ‘chocolate silicites’ from the Holy Cross Mountains, South-Central Poland, “Archaeologia Austriaca”, 100, s. 119-150
Bruhn K.- Ch., Engel T., Kohr T., Gronenborn D. 2015, Integrating complex archaeological datasets from the Neolithic in a web-based GIS, [w:] CAA2014. 21st century archaeology. Concepts, methods and tools. Proceedings of the 42nd annual conference on computer applications and quantitative methods in archaeology, F. Giligny, F. Djindjian, L. Costa, P. Moscati, S. Robert red., Oxford, s. 341-348
Budziszewski J. 2008, Stan badań nad występowaniem i pradziejową eksploatacją krzemieni czekoladowych, [w:] Krzemień czekoladowy w pradziejach. Materiały z konferencji w Orońsku, 08-10.10.2003, Studia nad gospodarką surowcami krzemiennymi w pradziejach, 7, W. Borkowski, J. Libera, B. Sałacińska, S. Sałaciński red., Warszawa, s. 33-106
Budziszewski J., Wysocki J. 2012, Nowe możliwości detekcji materialnych śladów historii terenów leśnych - lotnicze skanowanie laserowe (LiDAR), Archaeologica Hereditas, 1, s. 117-125
Campańa I., Benito-Calvo A., Perez-Gonzalez A., Ortega A., de Castro J. M., Carbonell E. 2016, Using 3D models to analyse stratigraphic and sedimentological contexts in archaeo-palaeo-anthropological Pleistocene sites (Gran Dolina Site, Sierra de Atapuerca), [w:] CAA2015. Keep the revolution going. Proceedings of the 43rd annual conference on computer applications and quantitative methods in archaeology, 2, S. Campana, R. Scopigno, G. Carpentiero, M. Cirillo red., Oxford, s. 337-345
Capecchi A., De Silva M., Martini F., Sarti L. 2016, GIS applications and spatial analysis for the survey of the prehistoric Northern Apennine context: The case study of the Mugello in Tuscany, [w:] CAA2015. Keep the revolution going. Proceedings of the 43rd annual conference on computer applications and quantitative methods in archaeology, 2, S. Campana, R. Scopigno, G. Carpentiero, M. Cirillo red., Oxford, s. 517-531
Conelly J., Lake M. 2006, Geographic information system in archaeology, New York
Conrad O., Bechtel B., Bock M., Dietrich H., Fischer E., Gerlitz L., Wehberg J., Wichmann V., Böhner J. 2015. System for automated geoscientific analyses (SAGA) v. 2.1.4. “Geoscientific Model Development”, 8/7, s. 1991-2007
Crutchley S., Crow P. 2010, The light fantastic. Using airborne LIDAR in archaeological survey, Swindon
De Silva M., Pizziolo G., Lo Vetro D., De Troia V., Machetti P., Ortisi E. F., Martini F. 2016, Ritual use of Romito Cave during the late Upper Palaeolithic: An integrated approach for spatial reconstruction, [w:] CAA2015. Keep the revolution going. Proceedings of the 43rd annual conference on computer applications and quantitative methods in archaeology, 2, S. Campana, R. Scopigno, G. Carpentiero, M. Cirillo red., Oxford, s. 685-697
Doneus M., Briese C h. 2011, Ariborne laser scanning in forested areas - potential and limitations of an archaeological prospection technique, [w:] Proceedings of the 11th EAC heritage management symposium, Reykjavik, Iceland, 25-27 March 2010, D. Cowley red., Brussel, s. 59-76
Dulinicz M., Kobyliński Z. 1990, Archeologiczne mapy osadnicze i ich przydatność do komputerowej analizy przestrzennej, „Archeologia Polski”, 35/2, s. 241-266
Fotheringham S. A., Brunsdon C., Charlton M. 2000, Quantitative geography: Perspectives on spatial data analysis, London
Frick J. A. 2016, Visualizing occupation features in homogenous sediments. Examples from the late Middle Palaeolithic of Grotte De La Verpilličre II, Burgundy, France, [w:] CAA2015. Keep the revolution going. Proceedings of the 43rd annual conference on computer applications and quantitative methods in archaeology, 2, S. Campana, R. Scopigno, G. Carpentiero, M. Cirillo red., Oxford, s. 699-713
Gaffney V. L., Stančič Z. 1991, GIS approaches to regional analysis : A case study of the Island of Hvar, Ljubljana
Gallotti R., Lembo G., Peretto C. 2012, Mapping three-dimensional density patterns for analyzing artefact (re)distribution trends in Palaeolithic sites, “Advances in Anthropology”, 2/2, s. 39-48
Giligny F. 2015, Intrasite spatial analysis applied to the Neolithic sites of the Paris Basin: From the archaeological feature to global analysis, [w:] CAA2014. 21st century archaeology. Concepts, methods and tools. Proceedings of the 42nd annual conference on computer applications and quantitative methods in archaeology, F. Giligny, F. Djindjian, L. Costa, P. Moscati, S. Robert red., Oxford, s. 497-507
Giligny F., Djindjian F., Costa L., Moscati P., Robert S. 2015, CAA2014. 21st century archaeology. Concepts, methods and tools. Proceedings of the 42nd annual conference on computer applications and quantitative methods in archaeology, Oxford
Gillings M., Weathley D. 2002, Spatial technology and archaeology: The archaeological application of GIS, London-New York
Ginter B. 1974, Wydobywanie, przetwórstwo i dystrybucja surowców i wyrobów krzemiennych w schyłkowym paleolicie północnej części Europy środkowej, „Przegląd Archeologiczny”, 22, s. 5-122
Goodchild M. F., Longlay Maguire D. J., Rhing D. W. 2008, GIS. Teoria i praktyka, Warszawa
Grafka O., Werra D. H., Siuda R. 2015, Analysis of organic compounds: Applications in archaeology and earth science, [w:] Proceedings of the 11th SKAM Lithic Workshop. The multifaceted biface. Bifacial technology in prehistory, 20th-22nd of October, 2014, Miskolc, Hungary, Liticum, s. 26-37
Herbich T. 2000, Zastosowanie metody elektrooporowej w badaniach kopalń krzemienia, [w:] Metody badań archeologicznych stanowisk produkcyjnych - górnictwo krzemienia, W. Borkowski red., Warszawa, s. 197-220
Holata L., Plazak J. 2013, Examinace procesu optimalizace „archeologicky korektních” způsobů vyhodnoceni dat z leteckého laserového skenováni zalesněné krajiny, [w:] Archeologie a letecké laserové skenování krajiny, M. Gojda, J. John red., Plzeñ, s. 49-79
Jakubczak M., Szubski M. 2015, Wykorzystanie numerycznych danych wysokościowych pozyskanych w ramach projektu ISOK w badaniach archeologicznych, [w:] GIS w gospodarowaniu przestrzenią. Wybrane przykłady, M. Ogryzek red., Warszawa, s. 167-187
Kammonen J., Sundell T. 2016, Principal component analysis of archaeological data, [w:] CAA2015. Keep the revolution going. Proceedings of the 43rd annual conference on computer applications and quantitative methods in archaeology, 2, S. Campana, R. Scopigno, G. Carpentiero, M. Cirillo red., Oxford, s. 81-85
Kobyliński Z. 1987, Podstawowe metody analizy punktowych układów przestrzennych, „Archeologia Polski”, 32/1, s. 21-53
Kobyliński Z. 1999, Siedemdziesiąt lat archeologii lotniczej w Polsce (1929-1999), „Światowit”, 52, s. 95-99
Kondracki J. 1978, Geografia fizyczna Polski, Warszawa
Krajowy Program Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami na lata 2014-2017, http://www.nid.pl/pl/Dla_specjalistow/Badania_i_dokumentacja/zabytkiarcheologiczne/instrukcje-wytyczne-zalecenia/2016.01.22_instrukcja%20AZP/Instrukcja_AZP_ NID_2016_ok.pdf
Kruczyński Z., Stojek E., Cisło-Lesicka U. 2014, Zadania GUGiK realizowane w ramach projektu ISOK, [w:] Podręcznik dla uczestników szkoleń z wykorzystania produktów LiDAR, P. Wężyk red., Warszawa, s. 22-58
Krukowski S. 1922, Pierwociny krzemieniarskie górnictwa, transportu i handlu w holocenie Polski, cz. II, „Wiadomości Archeologiczne”, 7/1, s. 34-57
Krukowski S. 1923, Sprawozdania z działalności Państwowego Konserwatora Zabytków Prahistorycznych na okręg kielecki na rok 1922, „Wiadomości Archeologiczne”, 8, s. 69-70
Krukowski S. 1935, Notatnik z badań, rękopis w zbiorach Państwowego Muzeum Archeologicznego
Krukowski S. 1939-1948, Paleolit, [w:] Encyklopedia polska PAU, 4/1: Prehistoria ziem polskich, Kraków, s. 1-117
Leopold M., Völkel J. 2004, Neolithic flint mines in Arnhofen, Southern Germany: A groundpenetrating radar survey, “Archaeological Prospection”, 11/2, s. 57-64, doi:10.1002/arp.222
Maślanka M., Wężyk P. 2014, Podstawowe informacje o projekcie ISOK, [w:] Podręcznik dla uczestników szkoleń z wykorzystania produktów LiDAR, P. Wężyk red., Warszawa, s. 12-21
Mazet S., Marcign C., Aubry B., Comte I., Boulinguiez P. 2015, 12000 years of human occupation, 3 meters deep stratigraphy, 12 hectares… A Geographical Information System (GIS) for the preventive archaeology operation at Alizay (Normandie, France), [w:] CAA2014. 21st century archaeology. Concepts, methods and tools. Proceedings of the 42nd annual conference on computer applications and quantitative methods in archaeology, F. Giligny, F. Djindjian, L. Costa, P. Moscati, S. Robert red., Oxford, s. 299-304
Misiewicz K. 2000, Zastosowanie rozpoznania geofizycznego metodami magnetyczną i elektromagnetyczną w badaniach stanowisk kopalnianych, [w:] Metody badań archeologicznych stanowisk produkcyjnych - górnictwo krzemienia, W. Borkowski red., Warszawa, s. 221-236
Opitz R. 2017, Airborne laser scanning in archaeology: Maturing methods and democratizing applications, [w:] Digital methods and remote sensing in archaeology. Archaeology in the age of sensing, M. Forte, S. Campana red., Oxford, s. 35-50
Ortisi F. E., Lo Vetro D., Pizziolo G., De Silva M., Striuli C., Fabbri P.F., Martini F. 2016, A new Palaeolithic burial from Grotta del Romito (Calabria, Italy). A digital restitution, [w:] CAA2015. Keep the revolution going. Proceedings of the 43rd annual conference on computer applications and quantitative methods in archaeology, 2, S. Campana, R. Scopigno, G. Carpentiero, M. Cirillo red., Oxford, s. 715-721
Pietrzak M., Siwek J. 2000, Wykorzystanie map historycznych, przetworzonych przy użyciu GIS do oceny zmian użytkowania ziemi na Pogórzu Wiśnickim, [w:] Przemiany środowiska na Pogórzu Karpackim, W. Chełmicki red., Kraków, s. 21-30
Samsonowicz J. 1923, O złożach krzemieni w utworach jurajskich północno-wschodniego zbocza Gór Świętokrzyskich, „Wiadomości Archeologiczne”, 8/1-2, s. 17-24
Schild R. 1971, Lokalizacja prahistorycznych punktów eksploatacji krzemienia czekoladowego na północno-wschodnim obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich, „Folia Quaternaria”, 39, s. 1-61
Schild R. 1980, Orońsko, [w:] 5000 Jahre Feuersteinbergbau, Die Suche nach dem Stahl der Steinzeit: Katalog der Feuerstein/Hornstein Bergwerke, G. Weisgerber, R. Slotta, J. Weiner red., Bochum, s. 579
Schild R., Królik H., Marczak M. 1985, Kopalnia krzemienia czekoladowego w Tomaszowie, Wrocław
Schmaltz E., Märker M., Rosner H.-J., Kandel A. W. 2015, The integration of landscape processes in archaeological site prediction in the Mugello Basin (Tuscany/Italy), [w:] CAA2014. 21st century archaeology. Concepts, methods and tools. Proceedings of the 42nd annual conference on computer applications and quantitative methods in archaeology, F. Giligny, F. Djindjian, L. Costa, P. Moscati, S. Robert red., Oxford, s. 451-458
Silverman B. W. 1986, Density estimation for statistics and data analysis, Monographs on Statistics & Applied Probability, 26, New York
Sławik Ł., Zapłata R. 2011, LiDAR w archeologii - zagadnienia wstępne, [w:] Digitalizacja dziedzictwa archeologicznego. Wybrane zagadnienia. R. Zapłata red., Lublin-Warszawa, s. 207-239
Sobkowiak-Tabaka I., Jasiewicz J. 2015, Analiza środowiskowych uwarunkowań lokalizacji osadnictwa ze starszej i środkowej epoki kamienia na Pojezierzu Lubuskim. Zastosowanie drzew klasyfikacyjno-regresyjnych, “Folia Praehistorica Posnaniensia”, 20, s. 473-495
Stewart S. T., Banning E. B., Edwards S., Hitchings P. M. N., Bikoulis P. 2016, Predicting survey coverage through calibration: Sweep widths and survey in Cyprus and Jordan, [w:] CAA2015. Keep the revolution going. Proceedings of the 43rd annual conference on computer applications and quantitative methods in archaeology, 2, S. Campana, R. Scopigno, G. Carpentiero, M. Cirillo red., Oxford, s. 613-621
Sulgostowska Z. 2008, Szczególna pozycja krzemienia czekoladowego wśród społeczności między Odrą, Dźwiną i Dniestrem u schyłku paleolitu i w późnym mezolicie, [w:] Krzemień czekoladowy w pradziejach Materiały z konferencji w Orońsku, 08-10.10.2003, Studia nad gospodarką surowcami krzemiennymi w pradziejach, 7, W. Borkowski, J. Libera, B. Sałacińska, S. Sałaciński red., Warszawa, s. 151-170
Sunyer M. R. 2016, Deconstructing archaeological palimpsests: Applicability of GIS algorithms for the automated generation of cross sections, [w:] CAA2015. Keep the revolution going. Proceedings of the 43rd annual conference on computer applications and quantitative methods in archaeology, 2, S. Campana, R. Scopigno, G. Carpentiero, M. Cirillo red., Oxford, s. 407-414
Szubski M. 2016, Pradziejowe górnictwo krzemienia w zachodniej części Puszczy Knyszyńskiej, maszynopis pracy magisterskiej w archiwum UKSW w Warszawie
Tarriño A., Elorrieta I., García-Rojas M., Orue I., Sánchez A. 2014, Neolithic flint mines of Trevino (Basque-Cantabrian Basin, Western Pyrenees, Spain), “Journal of Lithic Studies”, 1/2, doi:10.2218/jls.v1i2.1098
Uleberg E., Matsumoto M. 2016, Dynamic distributions in macro and micro perspective, [w:] CAA2015. Keep the revolution going. Proceedings of the 43rd annual conference on computer applications and quantitative methods in archaeology, 2, S. Campana, R. Scopigno, G. Carpentiero, M. Cirillo red., Oxford, s. 309-317
Warmuzek M. 1991, Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski, 1:50 000, Arkusz Szydłowiec, Warszawa
Welc F., Mieszkowski R., Conyers L. B., Budziszewski J., Jedynak A. 2016, Reading of ground-penetrating radar (GPR) images of prehistoric flint mine; Case study from Krzemionki Opatowskie archaeological site in Central Poland, “Studia Quaternaria”, 33/2, doi:10.1515/squa-2016-0012
Wheatley D., Gillings M. 2002, Spatial technology and archaeology: A guide to the archaeological applications of GIS, London
Zanotti A., Moussa R., Dubouloz J., Bocquet-Appel J. - P. 2016, Exploring scenarios for the first farming expansion in the Balkans via an agent-based model, [w:] CAA2015. Keep the revolution going. Proceedings of the 43rd annual conference on computer applications and quantitative methods in archaeology, 2, S. Campana, R. Scopigno, G. Carpentiero, M. Cirillo red., Oxford, s. 837-845
Zapłata R. 2011, GIS . Systemy Informacji Geograficznej w archeologii . Ogólna charakterystyka wybranych zagadnień i rys historyczny (etap począ.tkowy), [w:] Digitalizacja Dziedzictwa Archeologicznego. Wybrane Zagadnienia, Lublin, http://wiedzaiedukacja.eu/wp-content/uploads/2012/02/Digitalizacja
Zapłata R. 2012, Dokumentacja w archeologii, [w:] Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska red., Poznań, s. 481-499, http://e-archaeology.org/wp-content/uploads/2016/06/Zapłata.pdf
Zapłata R., Zborowski M. 2013, GIS w archeologii - przykład prospekcji i inwentaryzacji dziedzictwa archeologiczno-przemysłowego, „Roczniki Geomatyki”, 11/4 (61), s. 103-112
Zawadzka-Pawlewska U. 2014, Analiza rozmieszczenia osadnictwa średniowiecznego względem cieków z wykorzystaniem darmowego oprogramowania GIS na przykładzie północnego Mazowsza, „Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Socio-Oeconomica”, 16, s. 239-253

Published

2017-01-01

How to Cite

Kerneder-Gubała, K., Buławka, N., Buławka, S., & Szubski, M. (2017). Gis w badaniach powierzchniowych stanowisk górniczych na przykładzie kopalni krzemienia czekoladowego w Orońsku (gm. Orońsko, pow. szydłowiecki, woj. mazowieckie). Archeologia Polski, 62, 7–37. Retrieved from https://journals.iaepan.pl/apol/article/view/222

Issue

Section

Methods and methodology