Główne nurty badań nad przestrzenią miasta średniowiecznego

Halina Manikowska; Anna Pomierny-Wąsińska

Opublikowane: 2015-01-01

Tom 63 Nr 2 (2015)

Główne nurty badań nad przestrzenią miasta średniowiecznego

Halina Manikowska , Anna Pomierny-Wąsińska

Abstrakt

THE MAJOR LINES OF RESEARCH ON MEDIAEVAL TOWN SPACE

The article reflects on the paradigm of research on urban space and history introduced in the 1980s, which views space as a process and a product of the human being and human groups, independent of the geographical dimension. This paradigm is founded on concepts of cultural geography on the one hand and on the history of mentality and Henri Lefebvre’s conceptualization of space on the other. Applying it to historical studies requires revising views on borders between spaces; treating space as dynamic, constantly changing its significance and dependent on human activity; concentrating on issues of perceiving, living in, experiencing and imagining space; relating everyday life and ritual practices to the perception of space; considering the space of gender; qualifying space with new epithets thanks to which it can acquire new meanings (literary, imaginary, utopian space); opening to the multidimensionality and multifunctionality of the notion of space; and departing from the topographic dimension. A crucial factor in making space an autonomous topic in the history of towns in the perspective of cultural studies was research on urban rituals. The article points to the contexts of new theories in studies on space, by which the authors mean the 20thcentury philosophical reflection and historiographic tradition of research on urban space. As to the philosophical reflection, they focus on the views of neo-Kantians: Martin Heidegger, Michel de Certeau and Henri Lefebvre. In the discussion of the historiographic tradition, on the other hand, they stress the issues which were noticed as early as in the 19th century and which converge with the topics highlighted by the so-called spatial turn. The authors postulate working out a new paradigm, close to but not identical with the one discussed in the article, for the purpose of research on Polish towns (especially as regards the Middle Ages, due to the scarcity of sources), which would facilitate studying space as a human product not only in unrepresentative large towns and make up for the limitations of the question-naire method, which is conditioned by the scarcity of sources.

Słowa kluczowe:

średniowiecze, miasta średniowieczne, przestrzeń miejska

Inne teksty tego samego autora

Halina Manikowska, W poszukiwaniu źródła „totalnego”. Najważniejsze kierunki badańnad testamentami ludności miejskiej w XIII–XVIII w. , Kwartalnik Historii Kultury Materialnej: Tom 68 Nr 1 (2020)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Manikowska, H., & Pomierny-Wąsińska, A. (2015). Główne nurty badań nad przestrzenią miasta średniowiecznego. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 63(2), 189–199. Pobrano z https://journals.iaepan.pl/khkm/article/view/840

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Arnold K. 1997. Bilder und Texte. Stadtbeschreibung und Städtelob bei Hartmann Schedel, [w:] Acta Conventus Neo-Latini Hafniensis: proceedings of the eighth International Congress of Neo-Latin Studies, Copenhagen, 12 August to 17 August 1991, red. R. Schnur, Medieval & Renaissance Texts & Studies, vol. 120, Arizona.
Google Scholar

Atkinson N. 2013. The Republic of Sound: Listening to Florence at the Threshold of the Renaissance, „I Tatti Studies in the Italian Renaissance”, 16, nr 1–2.
Google Scholar

Bek L. 1997. The Changing Architectonic Aspectof the Ideal City in the Early Renaissance, [w:] [w:] Acta Conventus Neo-Latini Hafniensis: proceedings of the eighth International Congress of Neo-Latin Studies, Copenhagen, 12 August to 17 August 1991, red. R. Schnur, Medieval & Renaissance Texts & Studies, vol. 120, Arizona.
Google Scholar

Cassidy-Welch M. 2010. Space and Place in Medieval Contexts, „Parergon”, 27, No 2.
Google Scholar

Cassirer E. 1977. Esej o człowieku: wstęp do filozofii kultury, tłum. A. Staniewska, Warszawa.
Google Scholar

Claval P. 1981. La logique des villes. Essai d’urbanologie, Géographie économique et sociale, t. 15, Paris.
Google Scholar

Crouzet-Pavan E. 1992. „Sopra le acque salse”.Espaces, pouvoirs et société à Venise à la fin du Moyen Âge, Rome.
Google Scholar

Czaja R. 1992. Socjotopografia miasta Elbląga w średniowieczu, Toruń.
Google Scholar

Didier F. 1986. Heidegger et le problème de l’espace, Paris.
Google Scholar

Eckstein N. 1995. The District of the Green Dragon: Neighbourhood Life and Social Change in Renaissance Florence, Florence.
Google Scholar

Foucault M. 1994. Des espaces autres (conférence au Cercle d’études architecturales, 14 mars 1967), [w:] tenże, Dits et écrits: 1954–1988, t. IV: (1980–1988), Paris.
Google Scholar

Friedman D. 1992. Palaces and the Street in Late-Medieval and Renaissance Italy, [w:] Urban Landscapes: International Perspectives, red. J.W.R. Whitehand, P.J. Larkham, London–New York.
Google Scholar

Geremek B. 1972. Ludzie marginesu w średniowiecznym Paryżu. XIV–XV wiek, Wrocław 1971; tenże, Życie codzienne w Paryżu Franciszka Villona, Warszawa.
Google Scholar

Geremek B. 1997. Poczucie przestrzeni i świadomość geograficzna, [w:] Kultura Polski średniowiecznej XIV–XV w., Warszawa.
Google Scholar

Gieysztor A. 1978. Spektakl i liturgia — polska koronacja królewska, [w:] Kultura elitarna a kultura masowa w Polsce późnego średniowiecza, red. B. Geremek, Wrocław.
Google Scholar

Gilchrist R. 1994. Gender and Material Culture: The Archeology of Religious Women, London.
Google Scholar

Goliński M. 1997. Socjotopografia późnośredniowiecznego Wrocławia (przestrzeń — podatnicy — rzemiosło), Wrocław.
Google Scholar

Goliński M. 2000-2003. Wokół socjotopografii późnośredniowiecznej Świdnicy, cz. 1–2, Wrocław.
Google Scholar

Guriewicz A. 1976. Kategorie kultury średniowiecznej, tłum. J. Dancygier, Warszawa.
Google Scholar

Hanawalt B.A., Kobialka M. 2000. Introduction, [w:] Medieval Practices of Space, red. B.A. Hanawalt, M. Kobialka, Minneapolis–London.
Google Scholar

Harvey D. 1969. Explanation in Geography, New York.
Google Scholar

Heidegger M. 1991. Sztuka i przestrzeń, tłum. C. Woźniak, „Principia” 3.
Google Scholar

Howell M.C. 2000. The Spaces of Late Medieval Urbanity, [w:] Shapping Urban Identity in Late Medieval Europe, red. M. Boone, P. Stabel, Leuven.
Google Scholar

Iogna-Prat D. 2006. La Maison Dieu. Une histoire monumentale de l’Église au Moyen Âge (v. 800–v. 1200), Paris.
Google Scholar

Kent D.V. ,Kent F.W. 1982. Neighbours and Neighbourhood in RenaissanceFlorence: The District of the Red Lion in the Fifteenth Century, New York.
Google Scholar

Klapisch--Zuber Ch. 1976. Parenti, amici e vicini: il territorio urbano d’una famiglia mercantile nel XV secolo, „Quaderni Storici”, 33.
Google Scholar

Krawiec A. 2012. Zwrot przestrzenny, [w:] Vademecum historyka mediewisty, red. J. Nikodem, D.A. Sikorski, Warszawa.
Google Scholar

Lefebvre H. 1974. La production de l’espace, Paris.
Google Scholar

Maisel W. 1982. Archeologia prawna Polski, Warszawa.
Google Scholar

Malpas J. 2006. Heidegger’s Topology, Cambridge, Mass.
Google Scholar

Malpas J., Zöller G. 2012. Reading Kant Topographically: from Critical Philosophy to Empirical Geo-graphy, [w:] Kantian Metaphysics: New Essays on Space and Time, red. A.W. Moore, G. Bird, R. Baiasu, Con-temporary Basingstoke, New York.
Google Scholar

Manikowska H. 2008. Geografia sakralna miasta, [w:] Animarum cultura. Studia nad kulturą religijną na ziemiach polskich w średniowieczu, t. I, red. H. Manikowska, W. Brojer, Colloquia Mediaevalia Varsoviensia, t. IV, Warszawa.
Google Scholar

Massey D. 1994. Space, Place and Gender, Minneapolis.
Google Scholar

Michałowski R. 1993. Princeps fundator.Studium z dziejów kultury politycznej w Polsce X–XIII wieku, Warszawa.
Google Scholar

Mikulski K. 1999. Przestrzeń i społeczeństwo Torunia od końca XIV do początku XVIII wieku, Toruń.
Google Scholar

Morelowski M. 1966. Początki świadomej myśli urbanistycznej w Polsce przed kolonizacją XIII w., [w:] Sztuka i historia. Księga pamiątkowa ku czci profesora Michała Walickiego, Warszawa.
Google Scholar

Muir E. 1981. Civic Ritual in Renaissance Venice, Princeton.
Google Scholar

Murray Schafer R. 1993. The Soundscape: Our Sonic Environment and the Tuning of the World, Rochester.
Google Scholar

Olwig K. 2002. Landscape, Nature and the Body Politic: From Britain’s Renaissance to America’s New World, Madison.
Google Scholar

Rosemberg M. 2000. Le marketing urbain en question. Production d’espace et de discours dans quatre projets de villes, Paris.
Google Scholar

Rosemberg M. 2003. Contribution à une réflexion géographique sur les représentations et l’espace, „Géocarrefour”, t. 78, nr 1.
Google Scholar

Rosenthal D. 2006. The Spaces of Plebeian Ritual and the Boundaries of Transgression, [w:] Re naissance Florence: A Social History, red. R.J. Crum, J.T. Paoletti, Cambridge.
Google Scholar

Samsonowicz H. 1974. Pojęcie przestrzeni w mieście średniowiecznym, [w:] Problemy nauk pomocniczych historii, t. III, Katowice.
Google Scholar

Skwierczyński K. 1996. Custodia civitatis. Sakralny system ochrony miasta w Polsce wczesnego średniowiecza na przykładzie siedzib biskupich, „Kwart. Hist.”, R. 103, nr 3.
Google Scholar

Smail D.L. 1999. Imaginary Cartographies: Possession and Identity in Late Medieval Marseille, Ithaca.
Google Scholar

Smail D.L. 2000. Imaginary Cartographies: Possession and Identity in Late Medieval Marseille, [w:] Medieval Practices of Space, Minneapolis–London.
Google Scholar

Soja E.W. 1989. Postmodern Geographies: The Reassertion of Space in Critical Social Theory, London–New York.
Google Scholar

Sowa U. 1991. Sieradz. Układ przestrzenny i społeczeństwo miasta w XV–XVI w., Warszawa–Sieradz.
Google Scholar

Trexler R. 1980. Public Life in Renaissance Florence, New York.
Google Scholar

Tyszka P. 2001. Obraz przestrzeni miejskiej Krakowa XIV–XV wieku w świadomości jego mieszkańców, Lublin.
Google Scholar

Weddle S. 2001. Women’s Place in the Family and the Convent: A Reconsideration of Public and Private in Renaissance Florence, [w:] Gender and Architecture, „Journal of Architectural Education”, 55, z. 2.
Google Scholar

Wiesiołowski J. 1982. Socjotopografia późnośredniowiecznego Poznania, Warszawa.
Google Scholar

Zaremska H. 1978. Procesje Bożego Ciała w Krakowie w XIV–XVI w., [w:] Kultura elitarna a kultura masowa w Polsce późnego średniowiecza, red. B. Geremek, Wrocław.
Google Scholar

Znaniecki F. 1991. Kulturalizm. Światopogląd realistyczny i światopogląd idealistyczny, Teza kulturalizmu, [w:] tenże, Pisma filozoficzne, t. II: Humanizm i poznanie, Rzeczywistość kulturowa i inne pisma filozoficzne, red. J. Wocial, Warszawa.
Google Scholar

Halina Manikowska

hmanik@supermedia.pl

Afiliacja:

Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk, Rynek Starego Miasta 29/31, 00-272 Warszawa, Poland

Anna Pomierny-Wąsińska

Afiliacja:

Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk, Rynek Starego Miasta 29/31, 00-272 Warszawa, Poland