Główne nurty badań nad przestrzenią miasta średniowiecznego
Słowa kluczowe:
średniowiecze, miasta średniowieczne, przestrzeń miejskaAbstrakt
THE MAJOR LINES OF RESEARCH ON MEDIAEVAL TOWN SPACE
The article reflects on the paradigm of research on urban space and history introduced in the 1980s, which views space as a process and a product of the human being and human groups, independent of the geographical dimension. This paradigm is founded on concepts of cultural geography on the one hand and on the history of mentality and Henri Lefebvre’s conceptualization of space on the other. Applying it to historical studies requires revising views on borders between spaces; treating space as dynamic, constantly changing its significance and dependent on human activity; concentrating on issues of perceiving, living in, experiencing and imagining space; relating everyday life and ritual practices to the perception of space; considering the space of gender; qualifying space with new epithets thanks to which it can acquire new meanings (literary, imaginary, utopian space); opening to the multidimensionality and multifunctionality of the notion of space; and departing from the topographic dimension. A crucial factor in making space an autonomous topic in the history of towns in the perspective of cultural studies was research on urban rituals. The article points to the contexts of new theories in studies on space, by which the authors mean the 20thcentury philosophical reflection and historiographic tradition of research on urban space. As to the philosophical reflection, they focus on the views of neo-Kantians: Martin Heidegger, Michel de Certeau and Henri Lefebvre. In the discussion of the historiographic tradition, on the other hand, they stress the issues which were noticed as early as in the 19th century and which converge with the topics highlighted by the so-called spatial turn. The authors postulate working out a new paradigm, close to but not identical with the one discussed in the article, for the purpose of research on Polish towns (especially as regards the Middle Ages, due to the scarcity of sources), which would facilitate studying space as a human product not only in unrepresentative large towns and make up for the limitations of the question-naire method, which is conditioned by the scarcity of sources.
Pobrania
Bibliografia
Arnold K. 1997. Bilder und Texte. Stadtbeschreibung und Städtelob bei Hartmann Schedel, [w:] Acta Conventus Neo-Latini Hafniensis: proceedings of the eighth International Congress of Neo-Latin Studies, Copenhagen, 12 August to 17 August 1991, red. R. Schnur, Medieval & Renaissance Texts & Studies, vol. 120, Arizona.
Atkinson N. 2013. The Republic of Sound: Listening to Florence at the Threshold of the Renaissance, „I Tatti Studies in the Italian Renaissance”, 16, nr 1–2.
Bek L. 1997. The Changing Architectonic Aspectof the Ideal City in the Early Renaissance, [w:] [w:] Acta Conventus Neo-Latini Hafniensis: proceedings of the eighth International Congress of Neo-Latin Studies, Copenhagen, 12 August to 17 August 1991, red. R. Schnur, Medieval & Renaissance Texts & Studies, vol. 120, Arizona.
Cassidy-Welch M. 2010. Space and Place in Medieval Contexts, „Parergon”, 27, No 2.
Cassirer E. 1977. Esej o człowieku: wstęp do filozofii kultury, tłum. A. Staniewska, Warszawa.
Claval P. 1981. La logique des villes. Essai d’urbanologie, Géographie économique et sociale, t. 15, Paris.
Crouzet-Pavan E. 1992. „Sopra le acque salse”.Espaces, pouvoirs et société à Venise à la fin du Moyen Âge, Rome.
Czaja R. 1992. Socjotopografia miasta Elbląga w średniowieczu, Toruń.
Didier F. 1986. Heidegger et le problème de l’espace, Paris.
Eckstein N. 1995. The District of the Green Dragon: Neighbourhood Life and Social Change in Renaissance Florence, Florence.
Foucault M. 1994. Des espaces autres (conférence au Cercle d’études architecturales, 14 mars 1967), [w:] tenże, Dits et écrits: 1954–1988, t. IV: (1980–1988), Paris.
Friedman D. 1992. Palaces and the Street in Late-Medieval and Renaissance Italy, [w:] Urban Landscapes: International Perspectives, red. J.W.R. Whitehand, P.J. Larkham, London–New York.
Geremek B. 1972. Ludzie marginesu w średniowiecznym Paryżu. XIV–XV wiek, Wrocław 1971; tenże, Życie codzienne w Paryżu Franciszka Villona, Warszawa.
Geremek B. 1997. Poczucie przestrzeni i świadomość geograficzna, [w:] Kultura Polski średniowiecznej XIV–XV w., Warszawa.
Gieysztor A. 1978. Spektakl i liturgia — polska koronacja królewska, [w:] Kultura elitarna a kultura masowa w Polsce późnego średniowiecza, red. B. Geremek, Wrocław.
Gilchrist R. 1994. Gender and Material Culture: The Archeology of Religious Women, London.
Goliński M. 1997. Socjotopografia późnośredniowiecznego Wrocławia (przestrzeń — podatnicy — rzemiosło), Wrocław.
Goliński M. 2000-2003. Wokół socjotopografii późnośredniowiecznej Świdnicy, cz. 1–2, Wrocław.
Guriewicz A. 1976. Kategorie kultury średniowiecznej, tłum. J. Dancygier, Warszawa.
Hanawalt B.A., Kobialka M. 2000. Introduction, [w:] Medieval Practices of Space, red. B.A. Hanawalt, M. Kobialka, Minneapolis–London.
Harvey D. 1969. Explanation in Geography, New York.
Heidegger M. 1991. Sztuka i przestrzeń, tłum. C. Woźniak, „Principia” 3.
Howell M.C. 2000. The Spaces of Late Medieval Urbanity, [w:] Shapping Urban Identity in Late Medieval Europe, red. M. Boone, P. Stabel, Leuven.
Iogna-Prat D. 2006. La Maison Dieu. Une histoire monumentale de l’Église au Moyen Âge (v. 800–v. 1200), Paris.
Kent D.V. ,Kent F.W. 1982. Neighbours and Neighbourhood in RenaissanceFlorence: The District of the Red Lion in the Fifteenth Century, New York.
Klapisch--Zuber Ch. 1976. Parenti, amici e vicini: il territorio urbano d’una famiglia mercantile nel XV secolo, „Quaderni Storici”, 33.
Krawiec A. 2012. Zwrot przestrzenny, [w:] Vademecum historyka mediewisty, red. J. Nikodem, D.A. Sikorski, Warszawa.
Lefebvre H. 1974. La production de l’espace, Paris.
Maisel W. 1982. Archeologia prawna Polski, Warszawa.
Malpas J. 2006. Heidegger’s Topology, Cambridge, Mass.
Malpas J., Zöller G. 2012. Reading Kant Topographically: from Critical Philosophy to Empirical Geo-graphy, [w:] Kantian Metaphysics: New Essays on Space and Time, red. A.W. Moore, G. Bird, R. Baiasu, Con-temporary Basingstoke, New York.
Manikowska H. 2008. Geografia sakralna miasta, [w:] Animarum cultura. Studia nad kulturą religijną na ziemiach polskich w średniowieczu, t. I, red. H. Manikowska, W. Brojer, Colloquia Mediaevalia Varsoviensia, t. IV, Warszawa.
Massey D. 1994. Space, Place and Gender, Minneapolis.
Michałowski R. 1993. Princeps fundator.Studium z dziejów kultury politycznej w Polsce X–XIII wieku, Warszawa.
Mikulski K. 1999. Przestrzeń i społeczeństwo Torunia od końca XIV do początku XVIII wieku, Toruń.
Morelowski M. 1966. Początki świadomej myśli urbanistycznej w Polsce przed kolonizacją XIII w., [w:] Sztuka i historia. Księga pamiątkowa ku czci profesora Michała Walickiego, Warszawa.
Muir E. 1981. Civic Ritual in Renaissance Venice, Princeton.
Murray Schafer R. 1993. The Soundscape: Our Sonic Environment and the Tuning of the World, Rochester.
Olwig K. 2002. Landscape, Nature and the Body Politic: From Britain’s Renaissance to America’s New World, Madison.
Rosemberg M. 2000. Le marketing urbain en question. Production d’espace et de discours dans quatre projets de villes, Paris.
Rosemberg M. 2003. Contribution à une réflexion géographique sur les représentations et l’espace, „Géocarrefour”, t. 78, nr 1.
Rosenthal D. 2006. The Spaces of Plebeian Ritual and the Boundaries of Transgression, [w:] Re naissance Florence: A Social History, red. R.J. Crum, J.T. Paoletti, Cambridge.
Samsonowicz H. 1974. Pojęcie przestrzeni w mieście średniowiecznym, [w:] Problemy nauk pomocniczych historii, t. III, Katowice.
Skwierczyński K. 1996. Custodia civitatis. Sakralny system ochrony miasta w Polsce wczesnego średniowiecza na przykładzie siedzib biskupich, „Kwart. Hist.”, R. 103, nr 3.
Smail D.L. 1999. Imaginary Cartographies: Possession and Identity in Late Medieval Marseille, Ithaca.
Smail D.L. 2000. Imaginary Cartographies: Possession and Identity in Late Medieval Marseille, [w:] Medieval Practices of Space, Minneapolis–London.
Soja E.W. 1989. Postmodern Geographies: The Reassertion of Space in Critical Social Theory, London–New York.
Sowa U. 1991. Sieradz. Układ przestrzenny i społeczeństwo miasta w XV–XVI w., Warszawa–Sieradz.
Trexler R. 1980. Public Life in Renaissance Florence, New York.
Tyszka P. 2001. Obraz przestrzeni miejskiej Krakowa XIV–XV wieku w świadomości jego mieszkańców, Lublin.
Weddle S. 2001. Women’s Place in the Family and the Convent: A Reconsideration of Public and Private in Renaissance Florence, [w:] Gender and Architecture, „Journal of Architectural Education”, 55, z. 2.
Wiesiołowski J. 1982. Socjotopografia późnośredniowiecznego Poznania, Warszawa.
Zaremska H. 1978. Procesje Bożego Ciała w Krakowie w XIV–XVI w., [w:] Kultura elitarna a kultura masowa w Polsce późnego średniowiecza, red. B. Geremek, Wrocław.
Znaniecki F. 1991. Kulturalizm. Światopogląd realistyczny i światopogląd idealistyczny, Teza kulturalizmu, [w:] tenże, Pisma filozoficzne, t. II: Humanizm i poznanie, Rzeczywistość kulturowa i inne pisma filozoficzne, red. J. Wocial, Warszawa.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
