Naczynia gliniane z XVII-XVIII wieku z badań zespołu podworskiego w Niegowie pod Wyszkowem. Przyczynek do poziomu życia szlacheckiej prowincji

Maciej Trzeciecki

Opublikowane: 2017-01-01

Tom 65 Nr 2 (2017)

Naczynia gliniane z XVII-XVIII wieku z badań zespołu podworskiego w Niegowie pod Wyszkowem. Przyczynek do poziomu życia szlacheckiej prowincji

Maciej Trzeciecki

Abstrakt

W trakcie badań ratowniczych prowadzonych w 2005 r. na stanowisku nr 13 w Niegowie pod Wyszkowem odsłonięto pozostałości zaplecza gospodarczego dworu szlacheckiego, które funkcjonowało między połową XVII a połową XVIII w. Podczas badań pozyskano 23 989 fragmentów naczyń glinianych. W zbiorze dominują wyroby siwe i ceglaste, a pod względem funkcjonalnym – naczynia kuchenne, przede wszystkim garnki. Zwraca uwagę obecność niewielkiego odsetka wyrobów brunatnych, wykonanych w tradycji wczesnośredniowiecznej. Naczynia zaliczone do trzech wymienionych grup wykonane zostały z łatwo dostępnych glin żelazistych i można przyjąć ich miejscowe pochodzenie. Przeważają wyroby formowane za pomocą techniki ślizgowo-taśmowej, wśród naczyń ceglastych bardzo niewielki jest odsetek wyrobów szkliwionych. Najczęściej spotykane formy – smukłe baniaste garnki i dzbany z wyodrębnioną cylindryczną szyjką – występują powszechnie także na innych stanowiskach datowanych na XVII i XVIII w. z terenu Mazowsza i Podlasia. Zwraca uwagę standaryzacja repertuaru form, niewielki odsetek wyrobów zdobionych i pewne ubóstwo wątków zdobniczych, pomijając wzory wykonywane techniką polerowania obecne na naczyniach siwych, które wydają się być cechą charakterystyczną dla stylistyki warsztatu pracującego na potrzeby zaplecza dworu w Niegowie. Kolejną cechą wyróżniającą są stylizowane motywy roślinne i zwierzęce malowane na kołnierzach talerzy ceglastych. Ceramikę importowaną reprezentują szkliwione garnki białe, talerze półmajolikowe i półfajansowe oraz nieliczne naczynia kamionkowe. Analiza porównawcza pozwala stwierdzić, że w zbiorze naczyń glinianych z Niegowa odzwierciedla się zarówno położenie miejscowości na pograniczu Mazowsza i Podlasia, jak i charakter samego stanowiska – zaplecza gospodarczego stosunkowo zamożnej rezydencji szlacheckiej. Charakter stylistyki naczyń z Niegowa wskazuje, że dwór zaopatrywany był przez warsztat działający w majątku lub w jednej z przynależnych doń wsi, który pokrywał zapotrzebowanie na naczynia kuchenne i większość przeznaczonych na stół.

Słowa kluczowe:

naczynia gliniane, okres nowożytny, Mazowsze

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Trzeciecki, M. (2017). Naczynia gliniane z XVII-XVIII wieku z badań zespołu podworskiego w Niegowie pod Wyszkowem. Przyczynek do poziomu życia szlacheckiej prowincji. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 65(2), 169–187. Pobrano z https://journals.iaepan.pl/khkm/article/view/952

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Auch M., Trzeciecki M. 2015. Ceramika późnośredniowieczna i wczesnonowożytna. W: M. Bis, W. Bis (red.), Tykocin – zamek nad Narwią (XV-XVIII w.). Badania archeologiczne w latach 1961-1963 i 1999-2007: 179-237. Instytut Archeologii i Etnologii PAN. Warszawa.
Google Scholar

Bis M. 2014. Późnośredniowieczne i wczesnonowożytne naczynia białe z Solca nad Wisłą. Instytut Archeologii i Etnologii PAN. Warszawa.
Google Scholar

Erdmann W. et al. 2001. Rahmenterminologie zur Mittelalterlichen Keramik in Norddeutschland. W: Lüdtke H., Schietzel K. (red.), Handbuch zur mittelalterlichen Keramik in Nordeuropa 1-3: 947-1014. Wachholtz Verlag, Neumünster.
Google Scholar

Fryś-Pietraszkowa E. 1970. Z badań nad majoliką i półmajoliką ludową w Polsce. Polska Sztuka Ludowa 24 (2): 67-81.
Google Scholar

Fryś-Pietraszkowa E. 1994. Rozkwit i zmierzch ceramiki siwej. W: A. Gruszczyńska, A. Targońska (red.), Garncarstwo i kaflarstwo na ziemiach polskich od czasów średniowiecza do czasów współczesnych: 16-18. Muzeum Okręgowe, Rzeszów.
Google Scholar

Gajewska M. 1990. Garncarstwo nowożytne w Polsce. Stan i potrzeby badań. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego. Seria: Archeologia 36: 159-169.
Google Scholar

Galicka I., Sygietyńska H. (red.) 1969. Katalog zabytków sztuki w Polsce. Tom X: Województwo Warszawskie. Zeszyt 27: powiat wołomiński. Warszawa.
Google Scholar

Garas M., Karwowska H. 2013. Naczynia ceramiczne. W: H. Karwowska, A. Andrzejewski A. (red.), Założenie rezydencjonalne Sapiehów w Dubnie: 223-256. Białystok.
Google Scholar

Gierlach O.1966. Ceramika z wieków XVII i XVIII, Warszawskie Materiały Archeologiczne 1: 112-140.
Google Scholar

Janiszowski K. 1966. Ceramika XVI wieku, Warszawskie Materiały Archeologiczne 1: 50-111.
Google Scholar

Horschik J. 1978. Steinzeug. 15. bis 19. Jahrhundert. Von Burgel bis Muskau. Verlag der Kunst, Dresden.
Google Scholar

Krabath S. 2012. Die Entwicklung der Keramik im Freistaat Sachsen vom später Mittelalter bis in das 19. Jahrundert. Ein Überblick. W: S. Krabath et al. (red.) Keramik in Mitteldeutschland. Stand der Forschung und Perspektiven, Dresden: 35-172 [=Veröffentlichungen des Landesamtes für Archäologie 57].
Google Scholar

Lüdtke H., Schietzel K. (red.), 2001. Handbuch zur mittelalterlichen Keramik in Nordeuropa 1-3. Wachholtz Verlag, Neumünster.
Google Scholar

Marciniak-Kajzer A. 1994. Dwór obronny w Proboszczewicach koło Płocka. Acta Universitatis Lodziensis Folia Archaeologica 18: 25-58.
Google Scholar

Marcinkowski M. 2007. Elbląska ceramika typu Stettiner Ware – problemy badawcze (na podstawie wybranego zbioru). Archaeologia Historica Polona 16: 91-117.
Google Scholar

Marcinkowski M. 2009. Wytwórczość garncarska w Elblągu (na podstawie wybranego zbioru). Część 2 – okres nowożytny (XVI-XIX wiek). Pomorania Antiqua 22: 147-214.
Google Scholar

McCarthy M.R., Brooks C.M. 1988. Medieval Pottery in Britain AD 900-1600. Leicester University Press, Leicester.
Google Scholar

Meyza K. 1991. Pseudomajolika znaleziona na terenie Starego Miasta i Zamku Królewskiego. Kronika Zamkowa 23 (1): 118-122.
Google Scholar

Meyza K. 1996. Ceramika zdobiona XVI-XVIII w.: materiały do wystawy „Rzeczy codzienne z wykopalisk zamkowych i staromiejskich”. Muzeum Historyczne m. st. Warszawy, Warszawa.
Google Scholar

Möller G. 1999. Stettiner Ware – Anmerkung an Hand schriftlicher und archäologischer Quellen. Stralsunder Beiträge zur Archäologie, Geschichte, Kunst und Volkskunde in Vorpommern 2: 4-16.
Google Scholar

Morysiński T. 2005. Nowożytne naczynia gliniane z Komorowa, Ruśca i Strzeniówki, Monument. Studia i Materiały Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków 2: 375-414.
Google Scholar

Musianowicz K. 1975. Osady z wczesnego średniowiecza i średniowiecza w Brulinie-Koskach, pow. Ostrów Mazowiecka. Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne 3: 341-386.
Google Scholar

Oniszczuk-Rakowska A. 2002. Ceramika nowożytna z latryn przy ulicy Szklary 2-5 w Gdańsku. W: A. Gołembnik (red.), Dominikańskie Centrum św. Jacka w Gdańsku. Badania Archeologiczne 2: 207-272. Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa [=Światowit: Supplement Series P: Prehistory and Middle Ages 9].
Google Scholar

Oniszczuk-Rakowska A. 2013. Życie odbite w naczyniu. Konsumpcja luksusowa i codzienna w Gdańsku w XVII-XIX wieku na podstawie naczyń ceramicznych z terenu Centrum Dominikańskiego i kwartału ulic Długi Targ – Powroźnicza, Warszawa.
Google Scholar

Pawlak P. 2007. Ceramika naczyniowa. W: E. Pawlak, P. Pawlak (red.), Żerniki, gm. Kórnik, stan. 25. Osadnictwo pradziejowe, wieś średniowieczna i folwark nowożytny: 61-162. Wydawnictwo Poznańskie, Poznań [=Archeostrada. Studia i materiały z badań wykopaliskowych na autostradzie A2 – odcinek wielkopolski 1].
Google Scholar

Poklewska-Koziełł M. 2013. Ceramika naczyniowa. W: P. Pawlak (red.) Średniowieczny system obronny miasta Poznania. Odcinek północno-zachodni. Wyniki badań archeologicznych: 97-162. Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, Poznań.
Google Scholar

Rębkowski M. 1995. Średniowieczna ceramika miasta lokacyjnego w Kołobrzegu. Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Kołobrzeg.
Google Scholar

Sekuła M. 2004. Naczynia gliniane z początku XIX wieku z wykopalisk w piwnicy Pałacu pod Blachą w Warszawie. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 52 (4): 435-451.
Google Scholar

Słownik. 1886. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 7, Warszawa.
Google Scholar

Smoliński A., Trzeciecki M. 2006. Ratownicze badania wykopaliskowe na stanowisku 13 w Niegowie, gm. Zabrodzie, woj. mazowieckie. Maszynopis w archiwum Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Google Scholar

Starski M. 2013. Nowożytne naczynia ceramiczne z badań północnej pierzei placu Teatralnego w Warszawie [w:] W. Pela (red.) Badania archeologiczno-architektoniczne północnej pierzei placu Teatralnego w Warszawie w latach 1995-1997, Muzeum Historyczne m. st. Warszawy, Warszawa: 134-185 [=Archeologia Dawnej Warszawy 3].
Google Scholar

Stephan H. G. 1987. Die bemalte Irdenware der Renaissance in Mitteleuropa. Kunstverlag, München.
Google Scholar

Szetela-Zauchowa T. 1969. Ceramika z Miechocina. Polska Sztuka Ludowa 23 (2): 75-108.
Google Scholar

Szetela-Zauchowa T. 1994. Miechocin. Nowożytny ośrodek garncarski. W: A. Gruszczyńska, A. Targońska (red.), Garncarstwo i kaflarstwo na ziemiach polskich od czasów średniowiecza do czasów współczesnych: 45-72. Muzeum Okręgowe, Rzeszów.
Google Scholar

Świątkiewicz P. 1992. Murowany dwór „na kopcu” w Gaju Nowym, gm. Góra św. Małgorzaty, województwo płockie, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego. Seria: Archeologia 37-38: 265-302.
Google Scholar

Trzeciecki M. 2016. Ceramika płocka między XI a XIX wiekiem. Studium archeologiczne. Instytut Archeologii i Etnologii PAN. Warszawa.
Google Scholar

Trzeciecki M. [w druku]. Nowożytne naczynia kuchenne z badań na placu Zamkowym w Warszawie. W: Z. Polak (red.), Między miastem a dworem. Badania archeologiczne na placu Zamkowym w Warszawie w latach 1977-1983. Muzeum Warszawy, Warszawa [=Archeologia Dawnej Warszawy 4].
Google Scholar