Butelki kamionkowe znalezione na terenie Apteki Królewskiej w Warszawie

Abstrakt

Omawiany zbiór butelek kamionkowych pochodzi z badań archeologiczno-architektonicznych przeprowadzonych na terenie placu Zamkowego w Warszawie, na przełomie lat 70. i 80. XX wieku. W trakcie badań odsłonięto relikty zabudowy Placu Zamkowego, w tym piwnice Apteki Królewskiej. Wydobyto również około 5000 zabytków ruchomych, w tym 135 fragmentów butli kamionkowych oraz 20 całych lub prawie kompletnych egzemplarzy. W celach klasyfikacyjnych podzieliłam je na 4 grupy różniące się cechami morfologicznymi, a następnie przyporządkowałam je do poszczególnych typów wyodrębnionych przez B. Brinkmanna. Butelki zaliczone do dwóch pierwszych grup (zwłaszcza pierwszej) charakteryzują się dużymi rozmiarami. Naczynia te mają baniaste, nieco jajowate kształty, z lekko wyodrębnionymi bokami. W pierwszej grupie również charakterystyczne są masywne, gwintowane wewnątrz szyjki, do których pasują kamionkowe korki, również znalezione na terenie apteki. Obie grupy zaliczono do typu J wg B. Brinkmanna. Dwie kolejne grupy butelek odpowiadają typowi D wg B. Brinkmanna. Część z nich była przeznaczona na wody z Selters, pozostałe na wody z czeskiego miasta Bilina. W badanym zbiorze znajdowała się również fragmentarycznie zachowana butelka kamionkowa, na której widnieją wyciskane znaki, z których większość można uznać za symbole alchemiczne. Przypuszczalnie w naczyniu tym przechowywano sól kamienną, z uwagi na formę pojemnika najprawdopodobniej w postaci roztworu wodnego. Większość badanych wyrobów była związana ze spożyciem wód mineralnych na terenie Warszawy na przełomie XVIII i XIX wieku. Znaleziska te potwierdzają dwa rodzaje wód dostarczanych wówczas na warszawski rynek – selcerskiej (z terenu Westerwaldu) oraz bilińskiej (z terenu dzisiejszych Czech). Dystrybucją takich wód w Warszawie zajmowały się początkowo apteki, a przynajmniej od końca XVIII w. wyspecjalizowane składy, nowo powstające lub już istniejące, których działalność rozszerzano. Zbiór butelek kamionkowych znalezionych na terenie Apteki Królewskiej pozwolił zasygnalizować problem importu wód leczniczych na teren Warszawy u schyłku nowożytności.