Archeologia wspólnotowa – przykład krajobrazu poobozowego w Lamsdorf (Łambinowice)

Dawid Kobiałka; Michał Pawleta; Kamil Karski

doi:10.23858/PA72.2024.3482

Autor

Dawid Kobiałka Instytut Archeologii, Uniwersytet Łódzki, ul. G. Narutowicza 65, 90-131 Łódź https://orcid.org/0000-0003-3806-4408
Michał Pawleta Wydział Archeologii, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, ul. Uniwersytetu Poznańskiego 7, 61-614 Poznań https://orcid.org/0000-0002-0466-1901
Kamil Karski Muzeum KL Plaszow, Rynek Główny 35, 31-011 Kraków https://orcid.org/0000-0002-4887-1310

DOI:

https://doi.org/10.23858/PA72.2024.3482

Słowa kluczowe:

community archaeology, heritage, memory

Abstrakt

Community archaeology is becoming an increasingly important way of conducting archaeological research in many countries all around the world. This article concerns the scientific project entitled “Science for Society, Society for Science at the Site of National Remembrance in Łambinowice” which is a place where various prisoners of war and resettlement camps functioned between 1870 and 1946. The main idea of the project was set in the interpretation framework of community archaeology that approaches the practice of the discipline as a form of social interaction between science and local communities. In the first part of the paper, the main assumptions, goals and research methods used during the first season of field research in 2022 at the Site of National Remembrance in Łambinowice are presented. The second part defines the very idea of community archaeology and its social potential. The application and benefits of making in practice the idea of community archaeology during interdisciplinary research at the Site of National Remembrance in Łambinowice comprises the final section of this text. Thus, this paper aims to present archaeology as a social practice inherently rooted in the present that can be successfully implemented with the active participation of local communities and volunteers.

Pobrania

Download data is not yet available.

Bibliografia

Agbe-Davies C. (2020). Community Engagement in Archaeology. W: C. Smith (red.), Encyclopedia of Global Archaeology. Second Edition (2579-2587). Cham: Springer. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-30018-0_281

Atalay S. (2012). Community-Based Archaeology: Research With, By, and for Indigenous and Local Communities. Berkeley: University of California Press.

Banks I., Koskinen-Koivisto E., Seitsonen O. (2017). Public Engagements with Lapland’s Dark Heritage: Community Archaeology in Finnish Lapland. Journal of Community Archaeology & Heritage, 5(2), 128-137, https://doi.org/10.1080/20518196.2017.1383672. DOI: https://doi.org/10.1080/20518196.2017.1383672

Belford P. (2014). Sustainability in Community Archaeology. AP: Online Journal in Public Archaeology, 1, 21-44, http://dx.doi.org/10.23914/ap.v4i2.58. DOI: https://doi.org/10.23914/ap.v4i2.58

Carr G., Mytum H. (red.). (2012). Cultural Heritage and Prisoners of War: Creativity behind Barbed Wire. New York: Routledge, https://doi.org/10.4324/9780203120620. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203120620

Ciasnocha R., Dzionek D. (2006). Obóz jeniecki w latach I wojny światowej. W: E. Nowak (red.), Obozy w Lamsdorf/Łambinowicach (1870-1946) (67-96). Opole: Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu.

Czerner A., Nieroba, E. (2017). Na styku historii i codzienności. Opole: Centralne Muzeum Jeńców Wojennych.

Edensor T. (2004). Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Ferguson T.J. (1996). Native Americans and the Practice of Archaeology. Annual Review of Anthropology, 25, 63-79. DOI: https://doi.org/10.1146/annurev.anthro.25.1.63

Grima R. (2016). But Isn’t All Archaeology ‘Public’ Archaeology? Public Archaeology, 15(1), 50-58, https://doi.org/10.1080/14655187.2016.1200350. DOI: https://doi.org/10.1080/14655187.2016.1200350

González-Ruibal A. (2018). Ethics of Archaeology. Annual Review of Anthropology, 47, 345-360, https://doi.org/10.1146/annurev-anthro-102317-045825. DOI: https://doi.org/10.1146/annurev-anthro-102317-045825

Halbwachs M. (1969). Społeczne ramy pamięci. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Kajda K., Kobiałka D. (2017). Archeologie współczesności jako odpowiedź na kryzys dyscypliny. Ochrona Zabytków, 2(271), 27-45.

Kajda K., Kobiałka D. (2021). Archeologia wspólnotowa jako sposób zrównoważonego podejścia do dziedzictwa – przykład projektu CARE. W: M. Pawleta, A. Marciniak (red.), Dziedzictwo kulturowe w kontekście wyzwań zrównoważonego rozwoju (219-236). Kraków: Universitas, Oddział Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu.

Kajda K., Kobiałka D., Marciniak A. (red.). (2022). Archeologia wspólnotowa – poznając przeszłość, nie zapominając o teraźniejszości. Kraków: Universitas.

Karski K., Kobiałka D. (2021). Archaeology in the Shadow of Schindler’s List: Discovering the Materiality of Plaszow Camp. Journal of Contemporary Archaeology, 8(1), 89-111, https://doi.org/10.1558/jca.43381. DOI: https://doi.org/10.1558/jca.43381

Kisielewicz D., Niestrój H. (2006). Obóz dla jeńców francuskich (1870-1871). W: E. Nowak (red.), Obozy w Lamsdorf/Łambinowicach (1870-1946) (53-66). Opole: Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu.

Kobiałka D. 2019. Trench Art Between Memory and Oblivion: a Report from Poland (and Syria). Journal of Conflict Archaeology, 14(1), 4-24, https://doi.org/10.1080/15740773.2019.1632034. DOI: https://doi.org/10.1080/15740773.2019.1632034

Kobiałka D., Pawleta M., Karski K., Kostyrko M., Lokś A., Rezler-Wasielewska V., Stanek P., Czerner A., Góra E., Michalski M., Tomczak S., Kowalczyk Z., Ważyński S., Wroniecki P. (2023a). Camp Archaeology at the Site of National Remembrance in Łambinowice (formerly Lamsdorf), Poland. International Journal of Historical Archaeology, 27, 1035-1067, https://doi.org/10.1007/s10761-023-00700-y. DOI: https://doi.org/10.1007/s10761-023-00700-y

Kobiałka K., Karski K., Pawleta M., Lokś A., Góra E., Rezler-Wasielewska V., Kostyrko M., Nita D., Torłop P., Czerner A., Stanek P., Michalski M., Tomczak S., Wroniecki P., Ważyński S., Kowalczyk Z., Kasztelan R. (2023b). Artefakty są jedynie środkiem do informacji, jak kiedyś żyli ludzie. Projekt naukowy w Łambinowicach. Odkrywca, 5(292), 42-49.

Kostyrko M., Kobiałka D. (2020). Small and Large Heritage of the Great War: An Archaeology of a Prisoner of War Camp in Tuchola, Poland. Landscape Research, 45(5), 583-600, https://doi.org/10.1080/01426397.2020.1736533. DOI: https://doi.org/10.1080/01426397.2020.1736533

McDavid C. (2009). Back to the Futurist. Response to Dawdy. Archaeological Dialogues, 16(2), 163-169, https://doi.org/10.1017/S1380203809990109. DOI: https://doi.org/10.1017/S1380203809990109

McDavid C. (2020). Community Archaeology. W: C. Smith (red.), Encyclopaedia of Global Archaeology. Second Edition (2563-2571). New York: Springer. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-30018-0_1061

Marshall Y. (2002). What is Community Archaeology? World Archaeology, 34(2), 211-219, https://doi.org/10.1080/0043824022000007062. DOI: https://doi.org/10.1080/0043824022000007062

Moshenska G., Dhanjal S. (red.). (2011a). Community Archaeology: Themes, Methods and Practices. Oxford, Oakville: Oxbow Books, https://doi.org/10.2307/j.ctvh1dn3q. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctvh1dn3q

Moshenska G., Dhanjal S. (2011b). Introduction: Thinking About, Talking About, and Doing Community Archaeology. W: G. Moshenska, S. Dhanjal (red.), Community Archaeology: Themes, Methods and Practices (1-5). Oxford, Oakville: Oxbow Books, https://doi.org/10.2307/j.ctvh1dn3q.5. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctvh1dn3q.5

Myers A., Moshenska G. (red.). (2011). Archaeologies of Internment. New York: Springer. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-4419-9666-4

Mytum H. (2014). Internment and Prisoners of War in Historical Archaeology. W: C. Smith (red.), Encyclopedia of Global Archaeology (4006-4011), London-New York: Springer, https://doi.org/10.1007/978-1-4614-4166-3. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-4419-0465-2_1381

Mytum H., Carr G. (red.). (2013). Prisoners of War: Archaeology, Memory, and Heritage of 19th- and 20th-Century Mass Internment. New York: Springer, https://doi.org/10.1007/978-1-4614-4166-3. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-4614-4166-3

Nevell M., Redhead N. (red.). (2015). Archaeology for All: Community Archaeology. Salford: University of Salford, https://doi.org/10.1080/00794236.2017.1383588. DOI: https://doi.org/10.1080/00794236.2017.1383588

Nowak E. (2006a). Obóz Pracy w Łambinowicach. W: E. Nowak (red.), Obozy w Lamsdorf/Łambinowicach (1870-1946) (261-298). Opole: Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu.

Nowak E. (red). (2006b). Obozy w Lamsdorf/Łambinowicach (1870-1946). Opole: Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu.

Pawleta M. (2022a). Archeologia wspólnotowa jako przejaw społecznego zaangażowania dyscypliny w teraźniejszość. W: K. Kajda, D. Kobiałka, A. Marciniak (red.), Archeologia wspólnotowa – poznając przeszłość, nie zapominając o teraźniejszości (25-46). Kraków: Universitas.

Pawleta M. (2022b). Public Archaeology in Poland: Current State of Affairs and Future Directions. European Journal of Archaeology, 25(1), 103-118, https://doi.org/10.1017/eaa.2021.33. DOI: https://doi.org/10.1017/eaa.2021.33

Pawlik K., Rezler-Wasielewska V. (2006). Obóz dla imigrantów niemieckich (1921-1924). W: E. Nowak (red.), Obozy w Lamsdorf/Łambinowicach (1870-1946) (97-116). Opole: Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu.

Pearson M., Shanks M. (2001). Theatre/Archaeology. London: Routledge.

Pollack M. (2014). Skażone krajobrazy. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.

Rezler-Wasielewska V. (2017). Muzeum w miejscu pamięci. Opole: Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu.

Sawczuk J., Senft S. (2006). Obozy jenieckie w Lamsdorf w latach II wojny światowej. W: E. Nowak (red.), Obozy w Lamsdorf/Łambinowicach (1870-1946) (117-260). Opole: Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu.

Seitsonen O. (2021). Digging Hitler’s Arctic War: Archaeologies and Heritage of the Second World War Germany Military Presence in Finnish Lapland. Abington: Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9780367138219-3

Simpson F. (2008). Community Archaeology Under Scrutiny. Conservation and Management of Archaeological Sites, 10(1), 3-16, https://doi.org/10.1179/175355308X329955. DOI: https://doi.org/10.1179/175355208X404303

Simpson F.A. (2010). The Value of Community Archaeology – A Comparative Assessment Between the UK and US. Oxford: BAR, https://doi.org/10.30861/9781407306469. DOI: https://doi.org/10.30861/9781407306469

Simpson F., Williams H. (2008). Evaluating Community Archaeology in the UK. Public Archaeology, 7(2), 69-90, https://doi.org/10.1179/175355308X329955. DOI: https://doi.org/10.1179/175355308X329955

Smith L., Waterton E. (2011). Heritage, Communities and Archaeology. London, New York: Bloomsbury Academic.

Sturdy Colls C. (2015). Holocaust Archaeologies: Approaches and Future Directions. New York: Springer https://doi.org/10.1007/978-3-319-10641-0. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-10641-0

Tauginienė L., Butkevičienė E., Vohland K., Heinisch B., Daskolia M., Suškevičs M., Portela M., Balázs B., Prūse B. (2020). Citizen Science in the Social Sciences and Humanities: The Power of Interdisciplinarity. Palgrave Communications, 6, 1-11, https://doi.org/10.1057/s41599-020-0471-y. DOI: https://doi.org/10.1057/s41599-020-0471-y

Thomas, S. (2019). Doing Public Participatory Archaeology With “Difficult” Conflict Heritage: Experiences from Finnish Lapland and the Scottish Highlands. PCA: Post Classical Archaeologies, 9, 147-167.

Thomas S., Lea J. (red.). (2014). Public Participation in Archaeology. Woodbridge: The Boydell Press. DOI: https://doi.org/10.1515/9781782043010

Tilley Ch. (2004). Wykopaliska jako teatr. Przegląd Archeologiczny, 52, 5-13.

Tully G. (2007). Community Archaeology: General Methods and Standards of Practice. Public Archaeology, 8, 155-187, https://doi.org/10.1179/175355307X243645. DOI: https://doi.org/10.1179/175355307X243645

Watkins J. (2012). Public Archaeology and Indigenous Archaeology: intersections and divergences from a native American perspective. W: R. Skeates, C. McDavid, J. Carman (red.), The Oxford Handbook of Public Archaeology (659-672). Oxford: Oxford Academic. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199237821.001.0001. DOI: https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199237821.013.0034

Westmont V.C., Antelid A. (2018). The Place to Be: Community Archaeology as a Tool for Cultural Integration. Journal of Community Archaeology & Heritage, 5(4), 237-249, https://doi.org/10.1080/20518196.2018.1529550. DOI: https://doi.org/10.1080/20518196.2018.1529550

Westoby M.J., Brasington J., Glasser N.F., Hambrey M.J., Reynolds J.M. (2012). ‘Structure-from-Motion photogrammetry: A low-cost, effective tool for geoscience applications. Geomorphology, 179, 300-314, https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2012.08.021. DOI: https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2012.08.021

Wickiewicz A. (2016). Niewola w brytyjskim mundurze: Stalag VIII B (344) Lamsdorf. Opole: Centralne Muzeum Jeńców Wojennych.

Wollentz G. (2020). Landscapes of Difficult Heritage. Cham: Palgrave Macmillan. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-57125-2

Zalewska A. (2014). Prospołeczna, partycypacyjna i „wspólnotowa” archeologia bliskiej przeszłości jako sposób na nadawanie sensu trwaniu (ludzi i rzeczy) oraz jako antidotum na niedostatki wiedzy i trywializację przeszłości. Studia Humanistyczne AGH, 13(2), 19-39, http://dx.doi.org/10.7494/human.2014.13.2.19. DOI: https://doi.org/10.7494/human.2014.13.2.19

Zalewska A. (2021). Pro-Social and Socialized Archaeology (Public Archaeology) in Polish Style. W: J. Wojdon (red.), Public History in Poland (174-189). New York: Routledge.