Uroczystości funeralne w małopolskich miastach w świetle inwentarzy pośmiertnych (XVI–XVIII wiek)

Abstrakt

Inwentarze pośmiertne to oprócz testamentów ważne źródło do poznania zarówno przebiegu, jak i kosztów uroczystości funeralnych organizowanych w XVI-XVIII w. Księgi miejskie pochodzące z ponad 60 miast i miasteczek leżących w województwach krakowskim i sandomierskim zawierają łącznie 616 inwentarzy pośmiertnych, lecz tylko w niewielu z nich znajdują się informacje dotyczące organizacji pogrzebu i wydatków poniesionych na ten cel. Z wieku XVI pochodzi zaledwie 7 takich dokumentów (stanowiących 4% wszystkich spisów), z XVII w. – 40 (czyli 10% rejestrów), natomiast z XVIII w. – 11 (24% ogółu). Wymieniane w inwentarzach koszty dzieliły się na dwa rodzaje. Pierwsze wiązały się z osobą zmarłego, dotyczyły czuwania nad jego ciałem, zakupu trumny i uszycia specjalnego ubrania, przygotowania grobu i zakupu wosku na świece. Kolejne odnosiły się do przebiegu samego pogrzebu, zamówienia mszy świętych, zaproszenia księży i wikariuszy, zorganizowania uroczystej oprawy nabożeństwa i konduktu. Kwoty wydane przy tej okazji uzależnione były od zamożności zmarłego oraz możliwości finansowych jego rodziny. Wydatki pogrzebowe obejmowały również przygotowanie obiadu przeznaczonego dla krewnych zmarłego lub ubogich, a niekiedy też wręczenie tym ostatnim drobnej jałmużny. Wśród opłat związanych z tym posiłkiem uwzględniano: zakup produktów spożywczych, w tym chleba, mięsa, warzyw, przypraw oraz napojów (piwa i gorzałki), którymi raczyli się goście i osoby bezpośrednio zaangażowane w przygotowanie ciała zmarłego lub czuwające przy nim aż do chwili pogrzebu.