Tureckie fantazje: seks, przemoc i turystyka w XVIII wieku
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM68.2020.3.004Słowa kluczowe:
Frederick Calvert lord Baltimore, libertyni, Turcja, gwałt, harem, Grand Tour, Sophia WatsonAbstrakt
Memoirs of the Seraglio (1768) Sophii Watson były paszkwilem wymierzonym w Fredericka Calverta lorda Baltimore, który ukazał się w trakcie medialnej burzy wywołanej oskarżeniem tegoż o gwałt, wniesionym przez porwaną londyńską modystkę Sarah Woodcock. Watson, jedna z seksualnych niewolnic tego arystokratycznego milionera, ubrała swą historię w osmański sztafaż, przywołując ówczesne skojarzenia i wyobrażenia związane z osiemnastowieczną fascynacją Orientem i orientalnością. Relacje brytyjsko-tureckie były kształtowane przez wczesne uznanie i akceptację obecności dyplomatycznych wysłanników Londynu w Imperium Osmańskim, wymianę handlową – choć tę w XVIII w. charakteryzował zastój – i przez rosnące zainteresowanie kulturą turecką wywołane listami Mary Wortley Monatgu, żony byłego brytyjskiego ambasadora. Korespondencja ta, opublikowana po jej śmierci w 1762 r., przyniosła brytyjskiej wykształconej publiczności wiedzę o ‘kobiecej’ przestrzeni, czyli haremie, który rozpalał szczególną ciekawość i rodził pogłoski wśród podróżujących mężczyzn. Paszkwil Watson bazował na stereotypie męskiej dominacji i odwoływał się do jej własnych doświadczeń jako seksualnej niewolnicy w londyńskim domu Baltimore’a. Jako dziedzic kolonii Maryland i jeden z najbogatszych ówczesnych Anglików Baltimore był seks-turystą szczególnie zainteresowanym wszystkim co orientalne. Jego własne obserwacje z Turcji, zebrane w relacji opublikowanej w 1767 r., choć nie dostarczają informacji o jego zachowaniach w Istambule, zawierają posmak fascynacji haremem i dominującą pozycją mężczyzny stymulowanej jego stanem zdrowia i słabością do opium. Jego seksualne skłonności sytuują go wśród oświeceniowej, inspirowanej Orientem libertyńskiej społeczności.
Pobrania
Bibliografia
„British Magazine”. 1761, 2.
„Covent Garden Magazine”. 1775, 4.
„The Critical Review”. 1768, 25.
„Gentleman’s Magazine”. 1758, 28; 1762, 32; 1765, 35; 1766, 36; 1768, 38; 1769, 39; 1771, 41; 1772, 42.
„Lady’s Magazine”. 1774, 2; 1774, 5.
„London Magazine”. 1763, 32; 1764, 33; 1765, 34; 1768, 37.
„The Monthly Review”. 1768, 38.
„Oxford Magazine”. 1770, 4; 1772, 8.
„Scots Magazine”. 1768, 30.
„Town & Country Magazine”. 1769, 1; 1771, 3.
„Universal Magazine”. 1758, 23; 1759, 24; 1768, 42; 1768, 43; 1771, 48; 1771, 49.
Anderson M.S. 1954. Great Britain and the Russo-Turkish War of 1768–74, „The English Historical Review”, t. 69, nr 270, s. 39–58.
Appleton William. 1979. A Cycle of Cathay: The Chinese Vogue in England during the Seventeenth and Eighteenth Centuries, New York.
Aravamudan Srinivas. 1995. Lady Mary Wortley Montagu in the Hammam: Masquerade, Womanliness, and Levantinization, „ELH”, t. 62, nr 1, s. 69–104.
Aravamudan Srivinas. 1999. Tropicopolitans. Colonialism and Agency, 1688–1804, Durham–London.
Avcioğlu Nebahet. 2011. Turquerie and Politics of Representation, 1728–1876, London–New York.
Babaoğlu Balkiş Lale. 2010. Defining the Turk: Construction of Meaning in Operatic Orientalism, „International Review of the Aesthetics and Sociology of Music”, t. 41, nr 2, s. 185–193.
Bałczewski Marian. 2000. Gry i zabawy Turków osmańskich, Warszawa.
Barker Charles A. 1936. Property Rights in the Provincial System of Maryland: Property Revenues, „The Journal of Southern History”, t. 2, nr 2, s. 211–232.
Batsaki Yota. 2006. Clarissa: or, Rake Versus Usurer, „Representations”, t. 93, nr 1, s. 22–48.
Bevilaqua Alexander, Pfeifer Helen. 2013. Turquerie: Culture in Motion 1650–1750, „Past & Present”, 221, s. 75–118.
Binhammer Katherine. 2007. Knowing Love: The Epistemology of „Clarissa”, „ELH”, t. 74, nr 4, s. 859–879.
Black Jeremy. 2003. Italy and the Grand Tour, New Haven–London.
Bloom Rori. 2010. “Un Sopha rose brodê d’argent”: Crébillon fils and the Rococo, „The Eighteenth Century”, t. 51, nr 1–2, s. 87–102.
Boer Inge E. 1995–1996. Despotism from Under the Veil: Masculine and Feminine Readings of the Despot and the Harem, „Cultural Critique”, t. 32, s. 43–73.
Boswell. 1953. Boswell on a Grand Tour: Germany and Switzerland 1764, wyd. F.A. Pottle, W. Heinemann, London.
Breskin Isabel. 2001. “On the Periphery of a Greater World”: John Singleton Copley’s “Turquerie” Portraits, „Winterthur Portfolio”, t. 36, nr 2–3, s. 97–123.
Bridges Elizabeth. 2014. Maria Teresa, “The Turk”, and Habsburg Nostalgia, „Journal of Austrian Studies”, t. 47, nr 2, s. 17–36.
Bull Duncan. 2008. Princess, Countess, Lover or Wife? Liotard’s “Lady on a Sofa”, „The Burlington Magazine”, t. 150, nr 1266, s. 592–602.
Bulut Mehmet. 2008. The Ottoman Approach to the Western Europeans in the Levant during the Early Modern period, „Middle Eastern Studies”, t. 44, nr 2, s. 259–274.
Burden Michael. 2009. Imaging Mandane: Character, Costume, Monument, „Music in Art”, t. 34, nr 1–2, s. 107–126.
Casanova Giovanni Giacomo. 2005. Pamiętniki, przeł., wyboru dokonał i wstępem opatrzył T. Evert, Kraków.
Ҫirakman Asil. 2001. From Tyranny to Despotism: the Enlightenment’s Unenlightened Image of the Turks, „International Journal of Middle East Studies”, t. 33, nr 1, s. 49–68.
Cruickshank Dan. 2009. London’s Sinful Secret: The bawdy History and Very Public Passions of London’s Georgian Age, New York.
Cucuel Georges. 1913. Notes sur la Comédie Italienne de 1717 a 1789, „Sammelbände der Internationalen Musikgesellschaft”, t. 15, nr 1, s. 154–166.
Czeppe Maria. 2004. Na tropach „Błędnego Rycerza”: Poselstwo Marcina Stankiewicza do Turcji w latach 1763–1765, „Kwartalnik Historyczny”, R. CXI, nr 3, s. 89–101.
Davis Ralph 1967. Aleppo and Devonshire Square: English Traders in the Levant in the Eighteenth Century, London.
Dobrowolski Paweł T. 2015. (P)oszukiwanie tożsamości: cztery studia o angielskim Oświeceniu, Warszawa.
Dursteller Eric R. 2014. Bad bread and the “Outrageous Drunkenness of the Turks”: Food and Identity in the Accounts of Early Modern European Travelers to the Ottoman Empire, „Journal of World History”, t. 25, nr 2–3, s. 203–228.
Edelstein Laurie. 1998. An Accusation Easily to be Made? Rape and Malicious Prosecution in Eighteenth-Century England, „The American Journal of Legal History”, t. 42, nr 4, s. 351–390.
Elmarsafy Ziad. 2001. Submission, Seduction and State Propaganda in Favart’s Soliman II, ou Les trois sultanes, „French Forum”, t. 26, nr 3, s. 13–26.
European Paintings. 1981. European Paintings of the 18th Century, wyd. M.A. Morris, London.
Farr Jason S. 2016. Libertine Sexuality and Queer-Crip Embodiment in Eighteenth Century Britain, „Journal for Early Modern Cultural Studies”, t. 16, nr 4, s. 96–118.
Finnegan Rachel. 2006a. The Library of William Ponsonby, 2nd Earl of Bessborough, 1704–93, „Hermathena”, nr 181, s. 149–187.
Finnegan Rachel. 2006b. The Divan Club, 1744–1746, „Electronic Journal of Oriental Studies”, t. IX, nr 9, s. 1–87.
Foster Shirley. 2004. Colonialism and Gender in the East: Representations of the Harem in the Writings of Women Travellers, „The Yearbook of English Studies”, t. 34, s. 6–17.
Garcin Jean-Claude. 2016. Femmes des “Mille et une nuits”, „Arabica”, t. 63, fasc. 3/4, s. 261–293.
Glorieux Guillaume. 2006. Extraits des catalogues des ventes londoniennes 1724–1800, „The British Art Journal”, t. 7, nr 2, s. 56–69.
Göcek Fatma M. 1987. East Encounters West: France and the Ottoman Empire in the Eighteenth Century, New York.
Gounaris Basil C. 2016. The Alexei Obrescoff Case: the levantine backstage of British Mediation in the Russo-Turkish War (1768–74), „The International History Review”, t. 38, nr 4, s. 675–693.
Grosrichard Alain. 1979. La structure du sérail: la fiction du despotisme asiatique dans l’Occident classique, Seuil, Paris.
Grundy Isobel. 1999. Lady Mary Wortley Montagu: Comet of the Enlightenment, Oxford.
Guiet René. 1923. An English Imitator of Favart: Isaac Bickerstaffe, „Modern Language Notes”, t. 38, nr 1, s. 54–56.
Hinton Laura. 1999. The Heroine’s Subjection: Clarissa, Sadomasochism, and Natural Law, „Eighteenth-Century Studies”, t. 32, nr 3, s. 293–308.
Inal Onur. 2011. Women’s Fashions in Transition: Ottoman Borderlands and Anglo-Ottoman Exchange of Costumes, „Journal of World History”, t. 22, nr 2, s. 243–272.
Isom-Verhaaren Christine. 2006. Royal French Women in the Ottoman Sultan’s Harem: The Political uses of Fabricated Accounts from the Sixteenth to the Twenty-First Century, „Journal of World History”, t. 17, nr 2, s. 159–196.
Jasienski Adam. 2014. A Savage Magnificence: Ottomanizing Fashion and the Politics of Display in Early Modern Central-East Europe, „Muquarnas”, t. 31, s. 173–205.
Kelly Jason M. 2006. Riots, Revelries, and Rumor: Libertinism and Masculine Association in Enlightenment London, „Journal of British Studies”, t. 45, nr 4, s. 759–795.
Kelly Jason M. 2010. The Society of Dilettanti: Archaeology and Identity in the British Enlightenment, New Haven.
Kietzman Mary Jo. 1998. Montagu’s Turkish Embassy Letters and Cultural Dislocation, „Studies in English Literature 1500–1900”, t. 38, nr 3, s. 537–551.
Kołodziejczyk Dariusz. 2014. Turcy i islam w Europie: intruzi czy współgospodarze?, [w:] Cywilizacja Europejska. Różnorodność i podziały, red. M. Koźminski, Kraków, s. 113–126.
Laidlaw Christine. 2010. The British in the Levant: Trade and Perceptions of the Ottoman Empire in the Eighteenth Century, New York.
Lamb Susan. 2009. Bringing Travel Home to England: Tourism, Gender and Imaginative Literature in the Eighteenth Century, Newark.
Lamberg Maximilian von. 1776. Mémorial d’un Mondain, nouvelle edition [...] T. 1, Londres (właściwie Paryż).
Lauren Barbara. 1978. Clarissa and the Newgate Calendar (1768): A Perspective on the Novel Twenty Years Later, „Modern Language Studies”, t. 8, nr 3, s. 5–11.
Lawrence Karen R. 1994. Penelope Voyages: Women and Travel in the British Literary Tradition, Ithaca.
Lee Joy Kyunghae. 1995. The Commodification of Virtue: Chastity and the Virginal Body in Richardson’s ‘Clarissa’, „The Eighteenth Century”, t. 36, nr 1, s. 38–54.
Letter. 1766. A Letter from Edward Wortley Montagu Esq., FRS. to William Watson FRS Containing an Account of His Journey from Cairo, in Egypt to the Written Mountains, in the Desert of Sinai, „Philosophical Transactions” (1683–1775), t. 56.
Lew Joseph W. 1991. Lady Mary’s Portable Seraglio, „Eighteenth-Century Studies”, t. 24, nr 4, s. 432–450.
Lowe Lisa. 1990. Reareadings in Orientalism: Oriental Inventions and Inventions of the Orient in Montesquieu’s “Lettres persanes”, „Cultural Critique”, t. 15, s. 115–143.
Masters Bruce. 1987. Trading Diasporas and ‘Nations”: the Genesis of National Identities in Ottoman Aleppo, „The International History Review”, t. 9, nr 3, s. 345–367.
McJannet Linda. 2006. The Sultan Speaks: Dialogue in English Plays and Histories about Ottoman Turks, New York.
McJannet Linda. 2011. Purchas His Pruning: Refashioning the Ottomans in Seventeenth-Century Travel narratives, „Huntingdon Library Quarterly”, t. 74, nr 2, s. 219–242.
Marandot François. 2003. The Formative Years of Jean-Etienne Liotard, „The Burlington Magazine”, 145/1201, s. 297–300.
Mayer Eve R. 1974. Turquerie and Eighteenth-Century Music, „Eighteenth-Century Studies”, t. 7, nr 4, s. 474–488.
Mayer Tara. 2012. Cultural Cross-Dressing: Posing and Performance in Orientalist Portraits, „Journal of the Royal Asiatic Society”, third ser., t. 22, nr 2, s. 281–298.
Memoirs. 1768. Memoirs of the Seraglio of the Bashaw of Merryland by a Discarded Sultana, the 2nd edn., London.
Meriwether Rae Ann. 2013. Transculturation and Politics in the Works of Lady Mary Wortley Montagu, „Studies in English Literature 1500–1900”, t. 53, nr 3, s. 623–641.
Moguel François-Charles. 1978. Une sociétéde culture en Grande-Bretagne au XVIIIe siècle: La Société des Dilettanti (1734–1800), „Revue Historique”, t. 259, fasc. 2 (526), s. 389–414.
Observations. 1768. Observations on the Religion, Laws, Government and Manners of the Turks, London.
O’ Brien Karen. 2009. Women and Enlightenment in Eighteenth-Century Britain, Cambridge.
O’Connor Cynthia. 1999. The Pleasing Hours. James Caulfield, First earl of Charlemont, 1728–99, Cork.
Panyuta Svetlana. 2015. Les Mille et Une Nuits et la Deuxieme Vague des Contes de Fées à la Mode au XVIIIe siècle: Le Cas de l’Abbé Voisenon, „Francofonia”, nr 69, s. 73–82.
Penzac Daniel. 1992. International and Domestic Maritime Trade in the Ottoman Empire during the 18th Century, „Journal of Middle East Studies”, t. 24, nr 2, s. 189–206.
Perrin Jean-François. 2004. Les transformations des conte-cadre de Mille et une nuits dans le conte orientalisant français du début du XVIIIe siècle, „Revue d’Histoire littéraire de la France”, R. 104, nr 1, s. 45–58.
Pierce Leslie P. 1993. The Imperial Harem: Women and Sovreignty in the Ottoman Empire, Oxford.
Pointon Marcia. 2004. The Lives of Kitty Fisher, „British Journal for Eighteenth-Century Studies”, t. 27, s. 77–97.
Pratt Mary Louise. 2008. Imperial Eyes: Travel Writing and Transculturation, wyd. 2, New York.
Rear Marjorie. 2015. William Barker. Member of The Right Worshipful Levant Company 1731–1825. A life in Smyrna, www.levantineheritage.com/pdf/Biography-of-William-Barker-Levant-Company-Merchant-Marjorie-Rear.pdf (dostęp 08.12.2019).
Redford Bruce. 2008. Dilettanti: the Antic and the Antique in Eighteenth-Century England, Los Angeles.
Redford Bruce. 2013. Grecian taste and Neapolitan Spirit: Grand Tour Portraits of the Society of Dilettanti, „Studies in the History of Art”, 79, s. 177–188.
Redford Bruce. 2001. “Seria Ludo”: George Knapton’s portraits of the Society of Dilettanti, „The British Art. Journal”, t. 3, nr 1, s. 56–68.
Roxolana. 2010. Roxolana in European Literature, History and Culture, wyd. G.I. Yermolenko, Burlington.
Shugg Wallace. 1988. The Baron and the Milliner: Lord Baltimore’s Rape Trial as Mirror of Class tensions in Mid-Georgian London, „Maryland Historical Magazine”, t. 83, s. 310–330.
Simon Robin. 2001. Reynolds and the double-entendre: the Society of Dilettanti portraits, „The British Art. Journal”, t. 3, nr 1, s. 69–77.
Simpson Anthony E. 1986. The “Blackmail Myth” and the Prosecution for Rape and Its Attempts in 18th Century London: the Creation of a Legal Tradition, „Journal of Criminal Law and Criminology”, t. 77, nr 1, s. 101–150.
Simpson Anthony E. 2004. Popular Perceptions of Rape as a Capital Crime in Eighteenth Century England: the Press and the Trial of Francis Charteris in Old Bailey, February 1730, „Law and History Review”, t. 22, nr 1, s. 27–70.
Skaggs David Curtis. 1968. Maryland’s Impulse Toward Social Revolution, 1750–1776, „The Journal of American History”, t. 54, nr 4, s. 771–786.
Smentek Kristel. 2010. Looking East: Jean-Etienne Liotard, the Turkish Painter, „Ars Orientalis”, t. 39, s.84–112.
Stein Perrin. 1994. Madame de Pompadour and the Harem Imagery at Bellevue, „Gazette de Beaux-Arts”, nr 123, s. 29–45.
Stein Perrin. 1996. Amédée Van Loo’s Costume turc: The French Sultana, „The Art. Bulletin”, t. 78, nr 3, s. 417–438.
Stilwell Jama. 2010. A New View of the Eighteenth Century “Abduction Opera”: Edification and Escape at the Parisian “Théâtres de la foire”, „Music & Letters”, t. 91, nr 1, s. 51–82.
Tour. 1767. A Tour to the East in the Years 1763 and 1764, with Remarks on the City of Constantinople and the Turks […] by lord Baltimore, London.
Trumbach Randolph. 1991. Sex, Gender, and Sexual Identity in Modern Culture: Male Sodomy and Female Prostitution in Enlightenment London, „Journal of the History of Sexuality”, t. 2, nr 2, s. 186–203,
Van Horn Jennifer. 2008. The Mask of Civilty: Portraits of Colonial Women and the Transatlantic Masquerade, „American Art”, t. 23, nr 3, s. 8–35.
Van Renen Denys. 2011. Montagu’s Letters from the Levant: Contesting Borders of European Selfhood, „Journal for Early Modern Cultural Studies”, t. 11, nr 2, s. 1–34.
Vatin Nicolas, Veinstein Gilles. 2003. Le Sérail ébranlé: Essai sur les morts, depositions et avenements des sultans ottomans (XVIe–XIXe siècle), Paris.
Weitzman Arthur J. 2002. Voyeurism and Aesthetics in the Turkish Bath: Lady Mary’s School of Female Beauty, „Comparative Literature Studies”, t. 39, nr 4, s. 347–359.
Walker Garthine. 2013. Rape, Acquittal and Culpability in Popular Crime Reports in England c. 1670–c. 1750, „Past & Present”, nr 220, s. 115–142.
Weed David. 1997. Fitting Fanny: Cleland’s “Memoires” and the Politics of Male Pleasure, „Novel: A Forum on Fiction”, t. 31, nr 1, s. 7–20.
Welch Ellen R. 2013. The Specter of the Turk in Early Modern French Court Entertainments, „L’Esprit Créateur”, t. 53, nr 4, s. 84–97.
Willan Tony Stuart. 1955. Some Aspects of English trade with the Levant in the Sixteenth Century, „The English Historical Review”, t. 70, nr 276, s. 399–410.
Winner Anthony. 1972. Richardson’s Lovelace: Character and Prediction, „Texas Studies in Literature and Language”, t. 14, nr 1, s. 53–75.
Wolff Larry. 2016. The Singing Turk. Ottoman Power and Operatic Emotions on the European Stage from the Siege of Vienna to the Age of Napoleon, Stanford CA.
Wood Alfred C. 1925. The English Embassy at Constantinople, 1660–1762, „The English Historical Review”, 40/160, s. 533–561.
Wood Alfred C. 1935. A History of the Levant Company, Oxford.
Żerańska-Kominek Sławomira. 2016. Musicians in the Ottoman Costume Album from the Collection of Stanisław II August Poniatowski, Poland’s Last King, „Music in Art”, t. 41, nr 1–2, s. 189–202.
The Trial of Frederick Calvert, https://quod.lib.umich.edu/e/evans/N08537.00001.001/1:2?rgn=div1; view=fulltext (dostęp 08.08.2019).
https://eng.travelogues.gr/collection.php?view=280 (dostęp 02.10.2020).
https://www.royalacademy.org.uk/art-artists/name/francis-smith (dostęp 02.01.2020).
https://www.rct.uk/collection/917142/the-audience-with-the-grand-vizier(dostęp 02.01.2020).
