Mechanizmy poboru podatków nadzwyczajnych na początku XVI w. na przykładzie kaliskich rejestrów poborowych
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM70.2022.1.001Słowa kluczowe:
skarbowość, rejestry poborowe, źródłoznawstwo, wczesna nowożytność, JagiellonowieAbstrakt
Artykuł jest poświęcony mechanizmom poboru podatków nadzwyczajnych na początku XVI w. na przykładzie kaliskich rejestrów poborowych z lat 1507–1510. Dzięki źródłoznawczym analizom dostępnych materiałów udało się rozpoznać i opisać wiele elementów związanych z zapleczem organizacyjnym towarzyszącym poborowi świadczeń finansowych. Mowa nie tylko o próbach przedstawienia kolejnych etapów redagowania
rejestrów poborowych, ale także o działalności kancelarii poborców podatkowych, kwestii faktycznego przeprowadzania poborów w określonym terminie, przestrzennym aspekcie ich wybierania i charakterystyce grup społecznych odpowiedzialnych za dostarczenie pieniędzy poborcom. Tekst tworzy dobre pole do dalszej dyskusji nad dziejami systemu skarbowego w Polsce wczesnonowożytnej.
Pobrania
Bibliografia
Bartoszewicz Agnieszka. 2017. Mowa, gest, pismo. Relacje między kulturą żywego słowa a kulturą pisma w świetle zapisek z ksiąg sądowych późnośredniowiecznych miast polskich, „Kwartalnik Historyczny”, R. 124, z. 2, s. 209–235.
Borek Arkadiusz. 2017. Granice jednostek administracji kościelnej. A. diecezja gnieźnieńska i włocławska, [w:] Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI w., t. 4: Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku, cz. II: Komentarz, red. K. Chłapowski, M. Słoń, Warszawa, s. 65–91.
Boroda Krzysztof. 2014. O przydatności rejestrów poborowych z XVI wieku w badaniach demograficznych, „Przeszłość Demograficzna Polski”, t. 33, s. 21–38.
Boroda Krzysztof. 2016. Geografia gospodarcza Królestwa Polskiego w XVI wieku, Białystok.
Boroda Krzysztof, Guzowski Piotr. 2016. From King’s Finance to Public Finance — Different Strategies of Fighting Financial Crisis in the Kingdom of Poland under Jagiellonian Rule (1386–1572), [w:] Le Crisi Finanziarie. Gestione, implicazioni sociali e conseguenze nell’eta
preindustriale. The Financial Crises. Their Management, Their Social Implications and Their Consequences in Pre-Industrial Times, Firenze, s. 451–470.
Gieysztorowa Irena, Żaboklicka Anna. 1955. Rejestry poborowe Mazowsza z XVI wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. 3, z. 2, s. 338–355.
Ginter Karol. 2008. Udział szlachty polskiej w pospolitym ruszeniu w XIV i XV wieku. Aspekty prawne i stan faktyczny, Kraków.
Gochna Michał. 2014. Elektroniczna edycja rejestrów poborowych województwa kaliskiego z drugiej połowy XVI w., „Studia Geohistorica”, nr 2, s. 143–150.
Gochna Michał, Związek Tomasz. 2019. Spatio-temporal aspects of the extraordinary tax collecting system in Greater Poland (1492–1613), „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, t. 80, s. 65–111.
Górska Krystyna. 1957. Przyczynek do krytyki rejestrów poborowych z XVI wieku, „Studia Źródłoznawcze”, t. 1, s. 185–189.
Guzowski Piotr. 2007. Kalendarz gospodarczy i finansowy kmieci polskich na przełomie średniowiecza i czasów wczesnonowożytnych, [w:] Człowiek wobec miar i czasu w przeszłości, red. P. Guzowski, M. Liedke, Kraków, s. 36–49.
Kazusek Szymon. 2014. Sezonowość transportu lądowego i wodnego na ziemiach polskich w XVI–XVIII w. Wybrane aspekty analizy historyczno-statystycznej, [w:] „Mkną po szynach…”. Z dziejów transportu i komunikacji na ziemiach polskich na przestrzeni wieków, red. T. Głowiński,R. Klementowski, Wrocław, s. 25–47.
Kodeks. 1877. Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. 1, wyd. I. Zakrzewski, Poznań.
Lustracja. 1961. Lustracja poradlnego i rejestr łanów województw brzesko-kujawskiego i inowrocławskiego z roku 1489, wyd. J. Senkowski, „Teki Archiwalne”, t. 7, s. 69–214.
Lustracje. 1999. Lustracje i inwentarze dóbr królewskich powiatu konińskiego z XVI–XVIII wieku, cz. 1: lata 1511–1559, wyd. P. Dembiński, A. Nowak, „Rocznik Koniński”, t. 13, s. 115–143.
Nawrocki Stanisław. 1959. Rejestr poborowy powiatu ostrzeszowskiego z 1441 r., „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza”, t. 5, z. 1, s. 221–224.
Pawiński Adolf. 1881. Skarbowość w Polsce i jej dzieje za Stefana Batorego 1576–1586, Warszawa.
Rábai Krisztina. 2020. Jagellonian Ledgers as Sources for Watermark Research and Paper History Studies: The First Papermills of East-Central Europe, „Średniowiecze Polskie i Powszechne”, t. 12 (16), s. 324–340.
Rábai Krisztina. 2021. The Usage and Acquisition of Paper in the Jagiellonian Courts, 1490–1507, [w:] The Paper Trade in Early Modern Europe. Practices, Materials, Networks. red. D. Bellingradt, A. Reynolds, Leiden–Boston, s. 218–243.
Registrum. 2015. Mezi periferií a centrem jagellonského světa. Registrum dvořanů knížete a krále Zikmunda I. Jagellonského z let 1493—1510, wyd. P. Kozák, K. Rábai, Opava.
Rejestry. 2015. Atlas historyczny Polski. Rejestry poborowe województwa kaliskiego w XVI w., Atlas Źródeł i Materiałów do Dziejów Dawnej Polski, nr 2, red. M. Słoń, www.atlasfontium.pl (dostęp 07.01.2020).
Roty. 1974. Wielkopolskie roty sądowe XIV–XV wieku, t. 4: Roty kaliskie, oprac. H. Kowalewicz, W. Kuraszkiewicz, Wrocław.
Rutkowski Jan. 1909. Skarbowość polska za Aleksandra Jagiellończyka, „Kwartalnik Historyczny”, t. 23, z. 1–2, s. 1–77.
Schlesisches Urkundenbuch. 1984. Schlesisches Urkundenbuch, t. 3, wyd. W. Irgang, Köln–Wien.
Schofield Roger. 2004. Taxation under the Early Tudors 1485–1547, Oxford.
Słoń Marek. 2017. Źródła pisane, [w:] Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI w., t. 4: Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku, cz. II: Komentarz, red. K. Chłapowski, M. Słoń, Warszawa, s. 20–28.
Sowina Urszula, Związek Tomasz, Panecki Tomasz. 2017. Kalisz w połowie XVI wieku, [w:] Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI w., t. 4: Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku, cz. II: Komentarz, red. K. Chłapowski, M. Słoń, Warszawa, s. 313–332.
Szady Bogumił. 2017. Granice jednostek administracji kościelnej. B. diecezja poznańska i wrocławska, [w:] Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI w., t. 4: Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku, cz. II: Komentarz, red. K. Chłapowski, M. Słoń, Warszawa, s. 92–121.
Szulc Tadeusz. 1988. Organizacja poboru podatków pokoszyckich do połowy XVI wieku, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, t. 40, z. 2, s. 62–83.
Szulc Tadeusz. 1993. Sposoby wynagradzania poborców podatkowych w Polsce od schyłku XIV do XVIII wieku, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica”, t. 56, s. 91–106.
Volumina. 1996. Volumina Constitutionum, t. 1, cz. 1, red. S. Grodziski, I. Dwornicka, W. Uruszczak, Warszawa.
Warda Katarzyna. 2017. Małomiasteczkowy locus scribendi w późnym średniowieczu. Przykład Radziejowa, [w:] Loca scribendi. Miejsca i środowiska tworzące kulturę pisma w dawnej Rzeczypospolitej XV–XVIII stulecia, red. A. Adamska, A. Bartoszewicz, M. Ptaszyński, Warszawa, s. 63–99.
Włodarski Bronisław. 2007. Chronologia polska, Warszawa.
Wyczański Andrzej. 1952. Z dziejów reform skarbowo-wojskowych za Zygmunta I: próby relucji pospolitego ruszenia, „Przegląd Historyczny”, t. 43, z. 2, s. 287–304.
Związek Tomasz 2013. Najstarszy rejestr poboru nadzwyczajnego i szosu z 1507 roku z terenów powiatu konińskiego, „Rocznik Koniński”, t. 18, s. 173–201.
Związek Tomasz. 2020. Spatial Development of the 1507–1510 Plague in Poland and Its Consequences. Kalisz District Case Study, „Journal of Environmental Geography”, t. 13, s. 1–12.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Kwartalnik Historii Kultury Materialnej
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
