Mechanizmy poboru podatków nadzwyczajnych na początku XVI w. na przykładzie kaliskich rejestrów poborowych

Tomasz Związek

doi:10.23858/KHKM70.2022.1.001

Opublikowane: 2022-06-23

Tom 70 Nr 1 (2022)

Mechanizmy poboru podatków nadzwyczajnych na początku XVI w. na przykładzie kaliskich rejestrów poborowych

Tomasz Związek

Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Dział: Studia i materiały

https://doi.org/10.23858/KHKM70.2022.1.001

Abstrakt

Artykuł jest poświęcony mechanizmom poboru podatków nadzwyczajnych na początku XVI w. na przykładzie kaliskich rejestrów poborowych z lat 1507–1510. Dzięki źródłoznawczym analizom dostępnych materiałów udało się rozpoznać i opisać wiele elementów związanych z zapleczem organizacyjnym towarzyszącym poborowi świadczeń finansowych. Mowa nie tylko o próbach przedstawienia kolejnych etapów redagowania
rejestrów poborowych, ale także o działalności kancelarii poborców podatkowych, kwestii faktycznego przeprowadzania poborów w określonym terminie, przestrzennym aspekcie ich wybierania i charakterystyce grup społecznych odpowiedzialnych za dostarczenie pieniędzy poborcom. Tekst tworzy dobre pole do dalszej dyskusji nad dziejami systemu skarbowego w Polsce wczesnonowożytnej.

Słowa kluczowe:

skarbowość, rejestry poborowe, źródłoznawstwo, wczesna nowożytność, Jagiellonowie

Inne teksty tego samego autora

Tomasz Związek, Mariusz Leńczuk, Urszula Zachara-Związek, Lustracja królewskich puszcz, lasów i borów na Mazowszu z 1566 roku , Kwartalnik Historii Kultury Materialnej: Tom 71 Nr 2 (2023):
Elżbieta Kowalczyk-Heyman, Tomasz Związek, Młyny wodne w województwie lubelskim (do schyłku XVI wieku), Piotr Plisiecki [recenzja] , Kwartalnik Historii Kultury Materialnej: Tom 65 Nr 3 (2017)
Tomasz Związek, Młynarstwo w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach w XIII–XV wieku (do 1454 r.), Rafał Kubicki, Gdańsk 2012 [recenzja] , Kwartalnik Historii Kultury Materialnej: Tom 62 Nr 2 (2014)

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Związek, T. (2022). Mechanizmy poboru podatków nadzwyczajnych na początku XVI w. na przykładzie kaliskich rejestrów poborowych. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 70(1), 3–33. https://doi.org/10.23858/KHKM70.2022.1.001

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bartoszewicz Agnieszka. 2017. Mowa, gest, pismo. Relacje między kulturą żywego słowa a kulturą pisma w świetle zapisek z ksiąg sądowych późnośredniowiecznych miast polskich, „Kwartalnik Historyczny”, R. 124, z. 2, s. 209–235.
Google Scholar

Borek Arkadiusz. 2017. Granice jednostek administracji kościelnej. A. diecezja gnieźnieńska i włocławska, [w:] Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI w., t. 4: Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku, cz. II: Komentarz, red. K. Chłapowski, M. Słoń, Warszawa, s. 65–91.
Google Scholar

Boroda Krzysztof. 2014. O przydatności rejestrów poborowych z XVI wieku w badaniach demograficznych, „Przeszłość Demograficzna Polski”, t. 33, s. 21–38.
Google Scholar

Boroda Krzysztof. 2016. Geografia gospodarcza Królestwa Polskiego w XVI wieku, Białystok.
Google Scholar

Boroda Krzysztof, Guzowski Piotr. 2016. From King’s Finance to Public Finance — Different Strategies of Fighting Financial Crisis in the Kingdom of Poland under Jagiellonian Rule (1386–1572), [w:] Le Crisi Finanziarie. Gestione, implicazioni sociali e conseguenze nell’eta
Google Scholar

preindustriale. The Financial Crises. Their Management, Their Social Implications and Their Consequences in Pre-Industrial Times, Firenze, s. 451–470.
Google Scholar

Gieysztorowa Irena, Żaboklicka Anna. 1955. Rejestry poborowe Mazowsza z XVI wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. 3, z. 2, s. 338–355.
Google Scholar

Ginter Karol. 2008. Udział szlachty polskiej w pospolitym ruszeniu w XIV i XV wieku. Aspekty prawne i stan faktyczny, Kraków.
Google Scholar

Gochna Michał. 2014. Elektroniczna edycja rejestrów poborowych województwa kaliskiego z drugiej połowy XVI w., „Studia Geohistorica”, nr 2, s. 143–150.
Google Scholar

Gochna Michał, Związek Tomasz. 2019. Spatio-temporal aspects of the extraordinary tax collecting system in Greater Poland (1492–1613), „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, t. 80, s. 65–111.
Google Scholar

Górska Krystyna. 1957. Przyczynek do krytyki rejestrów poborowych z XVI wieku, „Studia Źródłoznawcze”, t. 1, s. 185–189.
Google Scholar

Guzowski Piotr. 2007. Kalendarz gospodarczy i finansowy kmieci polskich na przełomie średniowiecza i czasów wczesnonowożytnych, [w:] Człowiek wobec miar i czasu w przeszłości, red. P. Guzowski, M. Liedke, Kraków, s. 36–49.
Google Scholar

Kazusek Szymon. 2014. Sezonowość transportu lądowego i wodnego na ziemiach polskich w XVI–XVIII w. Wybrane aspekty analizy historyczno-statystycznej, [w:] „Mkną po szynach…”. Z dziejów transportu i komunikacji na ziemiach polskich na przestrzeni wieków, red. T. Głowiński,R. Klementowski, Wrocław, s. 25–47.
Google Scholar

Kodeks. 1877. Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. 1, wyd. I. Zakrzewski, Poznań.
Google Scholar

Lustracja. 1961. Lustracja poradlnego i rejestr łanów województw brzesko-kujawskiego i inowrocławskiego z roku 1489, wyd. J. Senkowski, „Teki Archiwalne”, t. 7, s. 69–214.
Google Scholar

Lustracje. 1999. Lustracje i inwentarze dóbr królewskich powiatu konińskiego z XVI–XVIII wieku, cz. 1: lata 1511–1559, wyd. P. Dembiński, A. Nowak, „Rocznik Koniński”, t. 13, s. 115–143.
Google Scholar

Nawrocki Stanisław. 1959. Rejestr poborowy powiatu ostrzeszowskiego z 1441 r., „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza”, t. 5, z. 1, s. 221–224.
Google Scholar

Pawiński Adolf. 1881. Skarbowość w Polsce i jej dzieje za Stefana Batorego 1576–1586, Warszawa.
Google Scholar

Rábai Krisztina. 2020. Jagellonian Ledgers as Sources for Watermark Research and Paper History Studies: The First Papermills of East-Central Europe, „Średniowiecze Polskie i Powszechne”, t. 12 (16), s. 324–340.
Google Scholar

Rábai Krisztina. 2021. The Usage and Acquisition of Paper in the Jagiellonian Courts, 1490–1507, [w:] The Paper Trade in Early Modern Europe. Practices, Materials, Networks. red. D. Bellingradt, A. Reynolds, Leiden–Boston, s. 218–243.
Google Scholar

Registrum. 2015. Mezi periferií a centrem jagellonského světa. Registrum dvořanů knížete a krále Zikmunda I. Jagellonského z let 1493—1510, wyd. P. Kozák, K. Rábai, Opava.
Google Scholar

Rejestry. 2015. Atlas historyczny Polski. Rejestry poborowe województwa kaliskiego w XVI w., Atlas Źródeł i Materiałów do Dziejów Dawnej Polski, nr 2, red. M. Słoń, www.atlasfontium.pl (dostęp 07.01.2020).
Google Scholar

Roty. 1974. Wielkopolskie roty sądowe XIV–XV wieku, t. 4: Roty kaliskie, oprac. H. Kowalewicz, W. Kuraszkiewicz, Wrocław.
Google Scholar

Rutkowski Jan. 1909. Skarbowość polska za Aleksandra Jagiellończyka, „Kwartalnik Historyczny”, t. 23, z. 1–2, s. 1–77.
Google Scholar

Schlesisches Urkundenbuch. 1984. Schlesisches Urkundenbuch, t. 3, wyd. W. Irgang, Köln–Wien.
Google Scholar

Schofield Roger. 2004. Taxation under the Early Tudors 1485–1547, Oxford.
Google Scholar

Słoń Marek. 2017. Źródła pisane, [w:] Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI w., t. 4: Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku, cz. II: Komentarz, red. K. Chłapowski, M. Słoń, Warszawa, s. 20–28.
Google Scholar

Sowina Urszula, Związek Tomasz, Panecki Tomasz. 2017. Kalisz w połowie XVI wieku, [w:] Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI w., t. 4: Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku, cz. II: Komentarz, red. K. Chłapowski, M. Słoń, Warszawa, s. 313–332.
Google Scholar

Szady Bogumił. 2017. Granice jednostek administracji kościelnej. B. diecezja poznańska i wrocławska, [w:] Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI w., t. 4: Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku, cz. II: Komentarz, red. K. Chłapowski, M. Słoń, Warszawa, s. 92–121.
Google Scholar

Szulc Tadeusz. 1988. Organizacja poboru podatków pokoszyckich do połowy XVI wieku, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, t. 40, z. 2, s. 62–83.
Google Scholar

Szulc Tadeusz. 1993. Sposoby wynagradzania poborców podatkowych w Polsce od schyłku XIV do XVIII wieku, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica”, t. 56, s. 91–106.
Google Scholar

Volumina. 1996. Volumina Constitutionum, t. 1, cz. 1, red. S. Grodziski, I. Dwornicka, W. Uruszczak, Warszawa.
Google Scholar

Warda Katarzyna. 2017. Małomiasteczkowy locus scribendi w późnym średniowieczu. Przykład Radziejowa, [w:] Loca scribendi. Miejsca i środowiska tworzące kulturę pisma w dawnej Rzeczypospolitej XV–XVIII stulecia, red. A. Adamska, A. Bartoszewicz, M. Ptaszyński, Warszawa, s. 63–99.
Google Scholar

Włodarski Bronisław. 2007. Chronologia polska, Warszawa.
Google Scholar

Wyczański Andrzej. 1952. Z dziejów reform skarbowo-wojskowych za Zygmunta I: próby relucji pospolitego ruszenia, „Przegląd Historyczny”, t. 43, z. 2, s. 287–304.
Google Scholar

Związek Tomasz 2013. Najstarszy rejestr poboru nadzwyczajnego i szosu z 1507 roku z terenów powiatu konińskiego, „Rocznik Koniński”, t. 18, s. 173–201.
Google Scholar

Związek Tomasz. 2020. Spatial Development of the 1507–1510 Plague in Poland and Its Consequences. Kalisz District Case Study, „Journal of Environmental Geography”, t. 13, s. 1–12.
Google Scholar