Lustracja królewskich puszcz, lasów i borów na Mazowszu z 1566 roku

Tomasz Związek; Mariusz Leńczuk; Urszula Zachara-Związek

doi:10.23858/KHKM71.2023.2.004

Opublikowane: 2023-07-25

Tom 71 Nr 2 (2023)

Lustracja królewskich puszcz, lasów i borów na Mazowszu z 1566 roku

Tomasz Związek , Mariusz Leńczuk , Urszula Zachara-Związek

Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Dział: Źródła

https://doi.org/10.23858/KHKM71.2023.2.004

Abstrakt

Publikowana lustracja lasów królewskich została przeprowadzona w latach 1564/1565–1566. Tekst jest zaktualizowanym wyciągiem z wcześniejszych rewizji. Opisanie lasów i puszcz mazowieckich pozwala poznać nie tylko stopień wyeksploatowania poszczególnych ekosystemów leśnych, ale umożliwia także zrozumienie złożonej sieci powiązań gospodarczych, społecznych i politycznych, jakie funkcjonowały w skupiskach leśnych w przeszłości.

Słowa kluczowe:

historia lasów, lustracje królewszczyzn, Mazowsze, wiek XVI, puszcza

Inne teksty tego samego autora

Tomasz Związek, Mechanizmy poboru podatków nadzwyczajnych na początku XVI w. na przykładzie kaliskich rejestrów poborowych , Kwartalnik Historii Kultury Materialnej: Tom 70 Nr 1 (2022):
Elżbieta Kowalczyk-Heyman, Tomasz Związek, Młyny wodne w województwie lubelskim (do schyłku XVI wieku), Piotr Plisiecki [recenzja] , Kwartalnik Historii Kultury Materialnej: Tom 65 Nr 3 (2017)
Urszula Zachara-Związek, Legaty testamentowe mieszczan krakowskich na rzecz kościoła i klasztoru bernardynów na Stradomiu w drugiej połowie XV wieku , Kwartalnik Historii Kultury Materialnej: Tom 63 Nr 1 (2015)
Tomasz Związek, Młynarstwo w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach w XIII–XV wieku (do 1454 r.), Rafał Kubicki, Gdańsk 2012 [recenzja] , Kwartalnik Historii Kultury Materialnej: Tom 62 Nr 2 (2014)

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Związek, T., Leńczuk, M., & Zachara-Związek, U. (2023). Lustracja królewskich puszcz, lasów i borów na Mazowszu z 1566 roku. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 71(2), 181–201. https://doi.org/10.23858/KHKM71.2023.2.004

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Atlas. 2021. Atlas historyczny Polski. Ziemie polskie Korony w drugiej połowie XVI wieku, 1, Mapy, plany, Warszawa.
Google Scholar

Banderowicz Kinga. 2011. Poznańskie album civium — charakterystyka właściwości graficznych i językowych dokumentu, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, 18 (38), 1, s. 75–88.
Google Scholar

Broda Józef. 1965a. Rozwój handlu i przemysłu na Zachodzie Europy w wiekach XVI–XVIII i jego wpływ na kształtowanie się eksportu z krajów nadbałtyckich, [w:] Dzieje lasów, leśnictwa i drzewnictwa w Polsce, red. A. Żabko-Potopowicz i in., Warszawa, s. 71–74.
Google Scholar

Broda Józef. 1965b. Skutki rabunkowej eksploatacji lasu, [w:] Dzieje lasów, leśnictwa i drzewnictwa w Polsce, red. A. Żabko-Potopowicz i in., Warszawa, s. 122–125.
Google Scholar

Chłapowski Krzysztof, Dygdała Jerzy. 2005. Prace edytorskie nad lustracjami dóbr królewskich XVI–XVIII w. po półwieczu, „Studia Źródłoznawcze”, 43, s. 161–171.
Google Scholar

Czochański Marian. 2018. Pomiary dóbr i lasów w Królestwie Polskim. Procedury pomiarowe, wykonawcy i przykłady opracowań, Kutno.
Google Scholar

Falkowski Mateusz. 2017. Fear and Abundance: Reshaping of Royal Forests in Sixteenth-Century Poland and Lithuania, „Environmental History”, 22, 4, s. 618–642.
Google Scholar

Gieysztor Aleksander. 2009. Zarys dziejów pisma łacińskiego, Warszawa.
Google Scholar

Górski Karol. 1969. Zarys dziejów pisma łacińskiego w Polsce (od w. XVI), „Archeion”, 51, s. 117–126.
Google Scholar

Hałówna Maria, Senkowski Jerzy. 1954. Materiały archiwalne do budowy zamku warszawskiego. Rachunki budowy z lat 1569–1572, „Teki Archiwalne”, 2, s. 192–400.
Google Scholar

Heymanowski Kazimierz. 1969. Budnicy i „holendrzy” w dziejach gospodarstwa leśnego na Mazowszu, „Sylwan”, 5, s. 21–40.
Google Scholar

Heymanowski Kazimierz. 1970. Gospodarka leśna na Mazowszu w okresie feudalizmu (dobra królewskie), Kraków.
Google Scholar

Karaś Mieczysław, Perzanowski Zbigniew. 1970. Statuty kapituły norbertańskiej z r. 1340 w tłumaczeniu polskim z r. 1541, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, 230, Prace Językoznawcze, 30, Kraków.
Google Scholar

Kowalczyk-Heyman Elżbieta. 2017. Liwiec, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziemi liwskiej w średniowieczu, oprac. M. Piber-Zbieranowska, A. Salina, E. Kowalczyk-Heyman, red. T. Jurek, Warszawa, s. 124–125.
Google Scholar

Lamentowicz Mariusz, Marcisz Katarzyna, Guzowski Piotr, Gałka Mariusz, Diaconu Andrei-Cosmin, Kołaczek P. 2020. How Joannites’ economy eradicated primeval forest and created anthroecosystems in medieval Central Europe, „Scientific Reports”, 10, 18775, doi: 10.1038/s41598-020-75692-4
Google Scholar

Linde Samuel Bogumił. 1807. Słownik języka polskiego, 1, 1: A–F, Warszawa.
Google Scholar

Lustracja. 1967. Lustracja województwa mazowieckiego 1565, 1, wyd. I. Gieysztorowa, A. Żaboklicka, Warszawa.
Google Scholar

Lustracja. 1968. Lustracja województwa mazowieckiego 1565, 2, wyd. I. Gieysztorowa, A. Żaboklicka, Warszawa.
Google Scholar

Lustracje. 1959. Lustracje województwa rawskiego 1564 i 1570, wyd. Z. Kędzierska, Warszawa.
Google Scholar

Lustracje. 1965. Lustracje województwa płockiego 1565–1789, wyd. A. Sucheni-Grabowska, S.M. Szacherska, Warszawa.
Google Scholar

Matricularum. 1919. Matricularum Regni Poloniae summaria, excussis codicibus, qui in Chartophylacio Maximo Varsoviensi asservantur, wyd. T. Wierzbowski, 5, Sigismundi Augusti regis tempora complectens (1548–1572), 1, Acta cancellariorum 1548–1572, Warszawa.
Google Scholar

Myśliwski Grzegorz. 2022. Bałtycka strefa gospodarcza w badaniach Henryka Samsonowicza, „Zapiski Historyczne”, 87, 4, s. 39–67, http://dx.doi.org/10.15762/ZH.2022.36
Google Scholar

North Michael. 2018. Historia Bałtyku, Warszawa.
Google Scholar

Olenderek Tomasz. 2019. Mapy leśnictw Królestwa Polskiego z lat 1816–1818, „Sylwan”, 163, 1, s. 62–70.
Google Scholar

Olenderek Tomasz, Mazur Krzysztof. 2020. Mapy leśne Królestwa Polskiego w zasobach Archiwum Państwowego w Radomiu, „Studia i Materiały Ośrodka Kultury Leśnej”, 19, s. 221–234.
Google Scholar

Pacuski Kazimierz. 2005. Puszcza Kampinoska w średniowieczu i na początku czasów nowożytnych (do 1526 r.), [w:] Kampinoski Park Narodowy, 3, Dzieje Puszczy Kampinoskiej i okolic, 1, red. P. Matusak, Izabelin, s. 173–224.
Google Scholar

Puszcze. 2007. Puszcze wielkoksiążęce na północnym Podlasiu i zachodniej Grodzieńszczyźnie w XV–XVI wieku (podziały, administracja, służby leśne i wodne), red. J. Śliwiński, Olsztyn.
Google Scholar

Róg Dominik. 2021. Zagadnienia identyfikacji osadnictwa budziarskiego w drugiej połowie XVIII i na początku XIX w. na przykładzie Puszczy Solskiej, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 69, 2, s. 193–218, https://doi.org/10.23858/KHKM69.2021.2.004
Google Scholar

Rutkowski Henryk, Główka Dariusz, Majewski Wiesław. 2005. Puszcza Kampinoska w XVI–XVIII wieku, [w:] Kampinoski Park Narodowy, 3, Dzieje Puszczy Kampinoskiej i okolic, 1, red. P. Matusak, Izabelin, s. 225–291.
Google Scholar

Samojlik Tomasz. 2010. Traditional utilisation of Białowieża Primeval Forest (Poland) in the 15th to 18th centuries, „Landscape Archaeology and Ecology”, 8, s. 150–164.
Google Scholar

Samojlik Tomasz, Jędrzejewska Bogumiła. 2004. Użytkowanie Puszczy Białowieskiej w czasach Jagiellonów i jego ślady we współczesnym środowisku leśnym, „Sylwan”, 148, 11, s. 37–50.
Google Scholar

Simiński Rafał. 2008. Od „solitudo” do „terra culta”. Przestrzeń jako przedmiot wyobrażeń w Inflantach i Prusach od XIII do początku XV wieku, Toruń.
Google Scholar

Słownik. 1972. Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, 6: Dra–Eżby, red. M. Borecki, Wrocław.
Google Scholar

Słownik. 2013. Słownik historyczno-geograficzny ziemi warszawskiej w średniowieczu, oprac. A. Wolff, K. Pacuski, red. T. Jurek, Warszawa.
Google Scholar

Stilgoe John R. 2015. What is landscape?, Cambridge MA.
Google Scholar

Urzędnicy. 1992. Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, oprac. K. Chłapowski i in., Kórnik.
Google Scholar

Urzędnicy. 1993a. Urzędnicy województw łęczyckiego i sieradzkiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. E. Opaliński, H. Żerek-Kleszcz, red. A. Gąsiorowski, Kórnik.
Google Scholar

Urzędnicy. 1993b. Urzędnicy województwa sandomierskiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski, A. Falniowska-Gradowska, Kórnik.
Google Scholar

Warde Paul. 2006. Fear of Wood Shortage and the Reality of the Woodland in Europe, c. 1450–1850, „History Workshop Journal”, 62, 1, s. 29–57.
Google Scholar

Wawrzyńczyk Alina. 1962. Gospodarstwo chłopskie w dobrach królewskich na Mazowszu w XVI i na początku XVII w., Warszawa.
Google Scholar

Zawadzki Stanisław, Zawadzki Grzegorz. 2021. Puszcze w ekonomiach królewskich Wielkiego Księstwa Litewskiego w drugiej połowie XVII wieku — zarządzanie i eksploatacja, „Rocznik Lituanistyczny”, 7, s. 155–184, https://doi.org/10.12775/RL.2021.7.07
Google Scholar

Żabko-Potopowicz Antoni. 1963. Polskie piśmiennictwo leśne w Królestwie Polskim w okresie kształtowania się kapitalizmu (1815–1865), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 11, 2, s. 353–376.
Google Scholar