The courts of Marianna Lubomirska née Bielińska and Joanna von Stein Lubomirska, the wives of the Grand Standard Bearer of the Crown, as an example of a women’s court in Old Poland
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM70.2022.2.004Słowa kluczowe:
kobiecy dwór magnacki, Rzeczpospolita Obojga Narodów, kultura dworska, epoka saska, życie codzienne dworu szlacheckiegoAbstrakt
Niniejszy artykuł mieści się w problematyce funkcjonowania i organizacji magnackich dworów kobiecych w Rzeczypospolitej w XVIII w. Omówione zostały dwory żon
chorążego wielkiego koronnego Jerzego Ignacego Lubomirskiego, Marianny z Bielińskich oraz Joanny von Stein. Lubomirskie czynnie współpracowały z panującą
w Rzeczypospolitej dynastią Wettinów. Szczególną uwagę poświęcono Joannie von Stein Lubomirskiej, która po śmierci męża wciąż otaczała się znacznym dworem
i kontynuowała liczne przedsięwzięcia gospodarcze, które pozwoliły jej utrzymać standard życia na wysokim poziomie.
Pobrania
Bibliografia
Augustyniak Urszula. 2000. Sytuacja kobiet na dworach ewangelickiej szlachty i magnaterii w XVII wieku, [in:] Między barokiem a oświeceniem. Obyczaje czasów saskich, ed. K. Stasiewicz, S. Achremczyk, Olsztyn, pp. 125–131.
Augustyniak Urszula. 2001. Dwór i klientela Krzysztofa Radziwiłła (1585–1640). Mechanizmy patronatu, Warszawa.
Borgognoni Ezequiel. 2018. The Royal Household of Marie-Louise of Orleans 1679–1689: The Struggle over Executive Offices, “The Court Historian”, vol. 23, no. 2, pp. 166–181.
Borkowski Robert. 2014. Podział latyfundium rzeszowskiego przez synów Hieronima Augustyna Lubomirskiego w XVIII w., „Prace historyczno-archiwalne”, ed. G. Zamojski, vol. XXVI, Rzeszów, pp. 21–38.
Crowston Clare Haru. 2001. Fabricating women. The Seamstresses of old Regime France 1675–1791, Durham.
Duchoňová Diana. 2017. Palatín Mikuláš Esterházy. Dvorská spoločnost’ a aristokratická každodennost’, Bratislava.
Dumanowski Jarosław. 2003. Inwentarze wielmożnych i urodzonych. Konsumpcja szlachty wielkopolskiej w XVIII w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, vol. LI, no. 2, pp. 261–276.
Dumanowski Jarosław. 2008. Smak i tożsamość. Narodowa i regionalna tożsamość kulinarna w dawnej Rzeczypospolitej, [in:] Między barokiem a oświeceniem. Staropolski regionalizm, ed. S. Achremczyk, Olsztyn, pp. 306–321.
Dumanowski Jarosław, Jankowski Rafał. 2011. „Według swej największej wiedzy, smaku i umiejętności”. Osiemnastowieczne kontrakty kuchmistrzów z terenu Wielkiego Księstwa Litewskiego, „Miscellanea Historico-Archivistica”, vol. XVII (2010), pp. 135–146.
Dwory magnackie. 2005. Dwory magnackie w XVIII wieku. Rola i znaczenie kulturowe, ed. T. Kostkiewiczowa, A. Roćko, Warszawa.
Dwór kobiecy. 2021. Dwór kobiecy w Rzeczypospolitej XVII i XVIII wieku, ed. B. Popiołek et al., Kraków.
Dymnicka Hanna. 1972. Lubomirska ze Steinów Joanna (1723–1783), [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XVII, ed. E. Rostworowski, Wrocław, pp. 629–631.
Gender and Political Culture. 2017. Gender and Political Culture in Early Modern Europe, 1400–1800, ed. J. Daybell, S. Norrhem, London–New York.
Gentilcore David. 2016. Food and Health in Early Modern Europe. Diet, Medicine and Society, 1450–1800, London–New York.
Gierowski Józef Andrzej. 1972. Lubomirska 1.v. Denhoffowa z Bielińskich Marianna (ok. 1685–1730), [in:] Polski słownik biograficzny, vol. XVII, ed. E. Rostworowski, Wrocław, pp. 632–633.
Gierowski Józef Andrzej. 1982. Dyplomacja polska doby saskiej (1699–1763), [in:] Historia dyplomacji polskiej, t. II, 1572–1795, ed. Z. Wójcik, Warszawa, pp. 331–481.
Harness Kelley. 2006. Echoes of Women’s Voices: Music, Art, and Female Patronage in Early Modern Florence, Chicago.
Hill Bridget. 1996. Servants. English domestics in the eighteenth century, Oxford–New York.
Hopp Lajos. 1966. Pobyt Ferenca Rákóczego II w Gdańsku w latach 1711–1712, „Rocznik Gdański”, vol. XXV, pp. 115–159.
Italy’s 18th Century. 2009. Italy’s Eighteenth Century. Gender and Culture in the Age of The Grand Tour, ed. P. Findlen et al., Stanford.
Jakuboszczak Agnieszka. 2008. Sarmacka dama. Barbara Sanguszkowa (1718–1791) i jej salon towarzyski, Poznań.
Karkucińska Wanda. 2000. Anna z Sanguszków Radziwiłłowa (1676–1746). Działalność gospodarcza i mecenat, Warszawa.
Kettering Sharon. 1986. Patrons, brokers, and clients in seventeenth-century France, New York–Oxford.
Kettering Sharon. 2002. Patronage in Sixteenth- And Seventeenth-Century France, Aldershot.
Kicińska Urszula. 2019. Patron’s activity of the widow Konstancja Marianna Szczukowa, née Potocka, Lithuanian deputy chancelloress, [in:] Studies on Female Patronage in the 17th and 18th Centuries, ed. B. Popiołek et al., Kraków, pp. 215–231.
Kicińska Urszula. 2020. W tym osieroconym stanie: pozycja wdowy w społeczeństwie szlacheckim w Rzeczypospolitej (od schyłku XVII do połowy XVIII wieku), Kraków.
Kicińska Urszula. 2021. Sources for studying the position of widows in noble families and society in the Polish-Lithuanian Commonwealth. An outline of the problem and research questions, „Res Gestae. Czasopismo Historyczne”, vol. 13, pp. 42–55.
Kicińska Urszula. 2022. Beyond the Standards of the Epoch — The Phenomenon of Elżbieta Sieniawska née Lubomirska and Anna Katarzyna Radziwiłł née Sanguszko based on Selected Aspects of Their Economic Activities in Times of Political Unrest in the Saxon Era, “Open Military Studies”, vol. 2, iss. 1, pp. 12–19.
Kolekcje. 2021. Kolekcje przyrodnicze i gospodarcze innowacje — tradycja i nowoczesność: pamięci księżnej Anny z Sapiehów Jabłonowskiej (1728–1800), ed. I. Arabas, R. Księżopolski, Warszawa–Ciechanowiec.
Konopczyński Władysław. 1991. Konfederacja barska, vol. 1–2, Warszawa.
Kozdrach Mariusz. 2014. Skład i organizacja janowickiego dworu ostatnich Lubomirskich. Próba rekonstrukcji na podstawie metryk parafialnych, „Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego” (2013), vol. 5, pp. 149–170.
Kulesza-Woroniecka Iwona. 2008. Pozycja służby w strukturze i organizacji dworu magnackiego w XVIII wieku, [in:] Rodzina i gospodarstwo domowe na ziemiach polskich w XV–XVIII wieku.
Struktury demograficzne, społeczne i gospodarcze, ed. C. Kuklo, Warszawa, pp. 329–340.
Kuras Katarzyna 2018. Dwór królowej Marii Leszczyńskiej. Ludzie, pieniądze i wpływy, Kraków.
Kuropatnicki Andrzej K. 2012. Food and Drink in the Household of English Nobility in the 15th and 16th Centuries. Procurement, Preparation, Service and Consumption, Kraków.
Lipelt Robert. 2002. Stosunki społeczno-gospodarcze w dobrach małopolskich księcia Jerzego Ignacego Lubomirskiego w pierwszej połowie XVIII wieku, Rzeszów.
Lengyelová Tünde. 2016. Život na šl’achtickom dvore. Odev, strava, domácnost’, hygiena, vol’ný čas, Bratislava.
Malczewski Jan. 1995. Zamek w Rzeszowie. Jego otoczenie i właściciele, Rzeszów.
Modesti Adelina. 2020. Women’s Patronage and Gendered Cultural Networks in Early Modern Europe. Vittoria della Rovere, Grand Duchess of Tuscany, New York.
Nabywaniec Stanisław, Zych Sławomir. 2002/2003. Książę Jerzy Ignacy Lubomirski (1687–1753) i jego fundacje pobożne, „Resovia Sacra. Studia Teologiczno-Filozoficzne Diecezji Rzeszowskiej”, vol. 9/10, pp. 139–148.
Nestorow Rafał. 2005a. Jan Baptysta Kendel — nadworny ogrodnik Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej. Przyczynek do badań nad rolą i warsztatem ogrodnika w pierwszej połowie XVIII stulecia w Polsce, „Arboretum Bolestraszyce”, iss. 10, pp. 7–43.
Nestorow Rafał. 2005b. Materiały źródłowe do historii ogrodów Małopolski, Part I: Ogród w Sieniawie w latach 1716–1729, „Arboretum Bolestraszyce”, iss. 10, pp. 61–102.
Queens Consort. 2017. Queens Consort, Cultural Transfer and European Politics, c. 1500–1800, ed. H. Watanabe-O’Kelly, A. Morton, London–New York.
Penkała-Jastrzębska Anna. 2021. “To marry a foreigner…” Migrations and the marriage policy of the nobility of the Polish-Lithuanian Commonwealth, Muhlhausen/Thur.
Perłakowski Adam. 2013. Kariera i upadek królewskiego faworyta. Aleksander Józef Sułkowski w latach 1695–1738, Kraków.
Persson Fabian. 2021. Women at the Early Modern Swedish Court. Power, Risk and Opportunity, Amsterdam.
Pęckowski Jan. 1908. Handel Rzeszowa w XVII i XVIII wieku, Rzeszów.
Politics of female households. 2014. The Politics of Female Households: Ladies-in-waiting across Early Modern Europe, ed. N. Akkerman, B. Houben, Leiden.
Popiołek Bożena. 2016. Szlachcic w kredensie, czyli co podawano na stół w czasach saskich, [in:] Wiktuały, kuchnia, kultura jedzenia w perspektywie historycznej, ed. P. Jędrzejewski et al., Kraków, pp. 148–159.
Popiołek Bożena. 2018. Kobiecy świat w czasach Augusta II. Studia nad mentalnością kobiet z kręgów szlacheckich, Kraków.
Popiołek Bożena. 2019. Szlachcic się żeni. Publiczny odbiór prywatnych ceremonii w pierwszej połowie XVIII w., [in:] Sapientia ars vivendi putanda est. Wokół kultury i polityki. Studia z dziejów nowożytnych ofiarowane profesorowi Marianowi Chachajowi, ed. A. Perłakowski et al., Kraków 2019, pp. 93–113.
Popiołek Bożena. 2020a. Dobrodziejki i klienci. Specyfika patronatu kobiecego i relacji klientalnych w czasach saskich, Warszawa.
Popiołek Bożena. 2020b. Elżbieta z Lubomirskich Sieniawska (ok. 1669–1729). Polityk — fundator — patron, [in:] Elżbieta Sieniawska. Królowa bez korony, ed. K. Morawski, K. Pyzel, Warszawa, pp. 12–33.
Popiołek Bożena. 2020c. Elżbieta z Lubomirskich Sieniawska, kasztelanowa krakowska. Polityk czy polityczna awanturnica, [in:] Działalność Elżbiety Sieniawskiej. Polityka — Gospodarka — Kultura, ed. B. Popiołek, Warszawa, pp. 7–32.
Popiołek Bożena. 2021a. Dwór Jadwigi z Jabłonowskich Woroniczowej, kasztelanowej kijowskiej, jako przykład organizacji szlacheckiego dworu kobiecego w XVIII w., [in:] Dwór kobiecy w Rzeczypospolitej XVII i XVIII wieku, ed. B. Popiołek et al., Kraków, pp. 125–154.
Popiołek Bożena. 2021b. Gospodarskie kłopoty Jadwigi z Jabłonowskich Woroniczowej, kasztelanowej kijowskiej, [in:] Kolekcje przyrodnicze i gospodarcze innowacje — tradycja i nowoczesność: pamięci księżnej Anny z Sapiehów Jabłonowskiej (1728–1800), ed. I. Arabas, R. Księżopolski, Warszawa–Ciechanowiec, pp. 35–55.
Popiołek Bożena. 2021c. Szlachecki dwór kobiecy w świetle raptularzy domowych i regestrów majątkowych z początku XVIII wieku na przykładzie dworu Teresy z Potockich Zamoyskiej, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, vol. LXIX, no. 4, pp. 477–496.
Popiołek Bożena. 2022a. Benefactresses and clients: women’s patronage and clientelism in the Saxon era, Warszawa.
Popiołek Bożena. 2022b. Rytuały codzienności. Świat szlacheckiego dworu w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej, Warszawa.
Popiołek Bożena. 2022c. Rola kobiet w kształtowaniu polityki matrymonialnej rodzin szlacheckich w XVII–XVIII wieku, [in:] Jednostka, rodzina i struktury społeczne w perspektywie historycznej. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Cezaremu Kukli z okazji 45-lecia pracy naukowej, ed. P. Łozowski, R. Poniat, Białystok, pp. 399–411.
Pośpiech Andrzej, Tygielski Wojciech. 1978. Społeczna rola dworu magnackiego w XVII–XVIII wieku, „Przegląd Historyczny,” vol. LXIX, iss. 2, pp. 215–237.
Sartorial Politics. 2019. Sartorial Politics in Early Modern Europe. Fashioning Women, ed. E. Griffey, Amsterdam.
Sawicka-Jurek Jolanta. 2005. „Pod wdzięcznym onej rozkazem” — o kulturotwórczej roli dworu Aleksandry Ogińskiej w Siedlcach, [in:] Dwory magnackie w XVIII wieku. Rola i znaczenie kulturowe, ed. T. Kostkiewiczowa, A. Roćko, Warszawa, pp. 263–273.
Schama Simon. 1997. The Embarrassment of Riches. An Interpretation of Dutch Culture in the Golden Age, New York.
Sikorska Marta. 2019. Smak i tożsamość. Polska i niemiecka literatura kulinarna w XVII wieku, Warszawa.
Słaby Agnieszka. 2014. Rządzicha oleszycka. Dwór Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej jako przykład patronatu kobiecego w czasach saskich, Kraków.
Słaby Agnieszka. 2015. Kobiety w kręgach administracyjnych latyfundium magnackiego — na przykładzie dóbr Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej, [in:] Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej, t. VI: Stulecia XVI–XIX: Nowa perspektywa historyczna i językowa, ed. P. Borek, M. Olma, Kraków, pp. 279–291.
Stojek-Sawicka Karolina. 2010. Wkład Radziwiłłów nieświeskich w rozwój nauki i piśmiennictwa — przyczynek do badań nad rolą i znaczeniem kulturowym dworów magnackich w XVIII wieku, [in:] Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej, vol. II, ed. W. Walczak, K. Łopatecki, Białystok, pp. 441–452.
Studies on Female Patronage. 2019. Studies on Female Patronage in the 17th and 18th Centuries, ed. B. Popiołek et al., Kraków.
The power of taste. 2020. The power of taste. Europe at the Royal Table, ed. A. Kuropatnicki et al., Warsaw.
Tyszka Paweł. 2015. W cieniu wielkiego kanclerza. Barbara z Tarnowskich Zamoyska, Warszawa.
Wiślicz Tomasz. 2013. Bunt chłopski w starostwie libuskim 1755–1758, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym”, vol. 25, no. 2, pp. 143–167.
Women Artists. 2019. Women Artists and Patrons in the Netherlands, 1500–1700, ed. E. Sutton, Amsterdam 2019.
Żórawska-Witkowska Alina. 1997. Muzyka na dworze Augusta II w Warszawie, Warszawa.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Kwartalnik Historii Kultury Materialnej
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
