Helena Tarczyńska (1850-1935) - a teacher, community worker and the late "enthusiast"

Authors

  • Teresa Stawiarska Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences, Al. Solidarności 105, 00-140 Warsaw

Keywords:

emancipating, teaching, ninetheenth century, Kingdom of Polsnd, Mazovia

Abstract

The life and work of Helena Tarczyńska represent the lot of many women of the late 19th and early 20th century who chose to work as home teachers. A spinster from a modest intelligentsia family cultivating the patriotic tradition, she treated her profession as a mission; her unrivalled models were the “Enthusiasts” (Narcyza Żmichowska, Izabela Zbiegniewska and Wanda Umińska). Born on the 11th of February 1850 in Płock, a daughter of Kazimierz Tarczyński and Agnieszka née Wachulska, she had many siblings. Their father, a piano maker by profession and an antiquarian by interest, tried to give all of them education. Helena graduated from Izabela Zbiegniewska’s boarding school for girls in Włocławek, which implemented Narcyza Żmichowska’s progressive ideas of the curriculum, becoming a certifi ed home teacher in 1870. Until 1878 she taught in nearby country estates, then in Włocławek. In 1886 she moved to Warsaw, where she made many friends taking part in clandestine pedagogical courses and seminars. Professionally, these were her best years, when she was able to find fulfilment in teaching, especially as regarded her favourite subjects: Polish history and Polish literature.She made the acquaintance of many outstanding women: education activists, journalists, authors of textbooks, directors of clandestine schools (I. Moszczeńska, S. Sempołowska, A. Chlebowska, A. Szycówna, W. Morzkowska and others). Her life choices were greatly influenced by Wanda Umińska née Wolska (a participant of the January Uprising, a well-known activist and community worker), with whom she was close friends; some of their prolifi c correspondence has survived. After 1896 Tarczyńska moved to the country again; she taught near Łowicz and then in the Świętokrzyskie Mountains. In 1902 she started to work as a teacher in a state-owned orphanage in Mokotów; she lost this job having got under police surveillance. For several years she taught in a childcare centre in Sierocin near Pruszków. She spent the last years of her active working life in Milanówek and Warsaw (she worked, among others, in the Public Library at Koszykowa St in Warsaw). She died on the 12th of April 1935 in Łowicz and was buried there. Helena Tarczyńska came from a family that treated the programme of “work at the grass roots” very seriously, as was also evident from the activities of her brothers Franciszek, Hipolit and Władysław. This “quiet worker”, as she was called by her friend Wanda Umińska, in the period of particularly intensive Russification, taught several generations of girls to love Polish literature and Polish history, subjects that were banned from official curricula.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Bobrowska-Nowak Wanda, Drynda Danuta i in. 1998. Słownik pedagogów polskich, Katowice

Encyklopedia. 1904. Encyklopedia Wychowawcza, t. VI, red. R. Plenkiewicz, Warszawa

Encyklopedia. 2009. Encyklopedia Muzyczna PWM, t. V: Część biograficzna, red. E. Dziębowska, Kraków

Fita Stanisław. 1980. Pokolenie Szkoły Głównej, Warszawa

Kirkor-Kiedroniowa Zofia. 1986. Wspomnienia, Cz. I: Dziecięce i młode lata, Kraków

Hejkowska Monika. 2017. Nieznani/znani nauczyciele domowi w Królestwie Polskim w XIX i na początku XX wieku, „Roczniki Pedagogiczne”, t. 45, nr 1, s. 31-47

Iwanowska Teresa. 1973. Początki muzeum historycznego im. Władysława Tarczyńskiego, „Roczniki Łowickie”, t. 1, s. 75-82

Iwanowska Teresa. 2013. Nieznane karty z życia rodziny Władysława Tarczyńskiego, „Roczniki Łowickie”, t. 10, s. 214-248

Łojek Jerzy, Myśliński Jerzy, Władyka Wiesław. 1988. Dzieje prasy polskiej, Warszawa

Markiewicz Henryk. 1999. Pozytywizm, Warszawa

Mazur Elżbieta. 1999. Dobroczynność w Warszawie XIX wieku, Warszawa

Mazur Elżbieta. 2012. W Drugiej Rzeczpospolitej: wspólnymi siłami społeczników, darczyńców i państwa, [w:] Wypoczynek zorganizowany dzieci i młodzieży w Polsce w XX wieku, red. D. Jarosz, Warszawa, s. 11-20

Stawiarska Teresa. 2008. Franciszek Tarczyński (1833-1900), [w:] Śladami Franciszka Tarczyńskiego. Przeszłość gminy Gozdowo w świetle odkryć archeologicznych, red. T. Kordala, Płock, s. 5-10

Stawiarska Teresa. 2016. Kazimierz Tarczyński – budowniczy fortepianów, starożytnik (1802-1873), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. 64, nr 3, s. 339-362

Szypowska Irena. 1985. Konstanty Górski, Józef Weissenhoff. Z młodych lat. Listy i wspomnienia, Warszawa

Tarczyński Hipolit Bogumił. 1875. O dzisiejszych szkołach i nauczycielach ludowych w kraju naszym, „Przegląd Tygodniowy”, nr 15, s. 177-179; nr 16, s. 190-191; nr 17, s. 201-202

Wawrzykowska-Wierciochowa Dionizja. 1961. Udział kobiet w tajnym i jawnym ruchu społeczno-kulturalnym w Warszawie w latach 1880-1914, [w:] Z dziejów książki i bibliotek w Warszawie, red. S. Tazbir, Warszawa

Wawrzykowska-Wierciochowa Dionizja. 1967. Z dziejów tajnych pensji żeńskich w Królestwie Polskim, „Rozprawy z Dziejów Oświaty”, t. 10

Wawrzykowska-Wierciochowa Dionizja. 1973. Z umiłowania. Opowieść biograficzna o Wandzie z Wolskich Umińskiej (1841-1926), Lublin

Winklowa Barbara. 2004. Narcyza Żmichowska i Wanda Żeleńska, Kraków

Włocławek 1999. Włocławek. Dzieje miasta, t. 1, red. J. Staszewski, Włocławek

Wysocki Piotr. 2012. Życie i twórczość Hipolita Bogumiła Tarczyńskiego, „Roczniki Łowickie”, t. 9, s. 197-254

Źródła. 1965. Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, t. II: Pedagogika i szkolnictwo w XIX stuleciu, oprac. S. Wołoszyn, Warszawa

Published

2018-01-01

How to Cite

Stawiarska, T. (2018). Helena Tarczyńska (1850-1935) - a teacher, community worker and the late "enthusiast". Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 66(2), 207–224. Retrieved from https://journals.iaepan.pl/khkm/article/view/1009

Issue

Section

Studies and Materials