Dwie wielkie metafory: geneza i etnogeneza, mimo że wysoce kontrowersyjne, nie znikają z dyskursu o pra-historii. To one determinują myślenie o etnogenezie. Determinowały to myślenie w czasach Józefa Kostrzewskiego, ale też mają znaczny wpływ obecnie. I to od nich zależy końcowy efekt pracy prahistoryka czy historyka. Metafory te zdominowały również myślenie o znaczeniu Biskupina w procesie etnogenezy Słowian i dlatego Biskupin był tak ważny w tworzeniu wiedzy archeologicznej. Stanowił on niepodważalny argument w jej przyjmowaniu. W niniejszym artykule starałam się ukazać sposób uprawiania archeologii polskiej w pierwszej połowie XX w. (określanej wówczas jako prehistoria), zbudowany głównie wokół metafory etnogenezy.
Bloch M., 1960 Pochwała historii czyli o zawodzie historyka, Warszawa.Czebreszuk J., Makarowicz P., 2014 Józef Kostrzewski – badacz wczesnej i środkowej epoki brązu, „FAP”, t. 50, s. 49–58
Czopek S., 2014 Chronologia i podziały później epoki brązu i wczesnej epoki żelaza, „FAP”, t. 50, s. 69–78
Fenton S., 2007 Etniczność, Warszawa
Gediga B., 1990 Józef Kostrzewski jako badacz epoki brązu i wczesnej epoki żelaza, „Slavia Antiqua”, t. 32, s. 17–23
Gediga B., 2000 Problemy epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w badaniach polskich archeologów w latach 1945–1997, [w:] Archeologia i prahistoria polska w ostatnim półwieczu, M. Kobusiewicz, S. Kurnatowski red., Poznań, s. 177–197
Gediga B., 2005 Józef Kostrzewski w Biskupinie, [w:] Badacze Biskupina, A. Grossman, W. Piotrowski red., Biskupin, s. 39–52
Grossman A., Piotrowski W. red., 2005 Badacze Biskupina, Biskupin
Kaczmarek M., 2014 Józefa Kostrzewskiego koncept kultury łużyckiej, „FPP”, t. 50, s. 59–66
Kaczmarek M., Minta-Tworzowska D., 2012 The Józef Kostrzewski Poznań School of Archaeology. Several reflections on the illuminations and shadows of prehistory studies in respect to the Bronze and Early Iron Ages, „FPP”, t. 17, s. 25–40
Kasperski R., 2014 Geneza i etnogeneza, czyli jak metafory historiograficzne determinują historyczne myślenie, „Sensus Historiae”, t. 15, s. 85–94
Kostrzewski J., 1914 Wielkopolska w czasach przedhistorycznych, Poznań
Kostrzewski J., 1918 Przewodnik po zbiorach przedhistorycznych Muz. im. Mielżyńskich, Poznań
Kostrzewski J., 1923 Wielkopolska w czasach przedhistorycznych, wyd. II, Poznań
Kostrzewski J., 1925 Z badań nad osadnictwem wczesnej i środkowej epoki bronzowej na ziemiach polskich, „Przegląd Archeologiczny”, t. 2, s. 161–218
Kostrzewski J., 1935/1936 Zagadnienie kultury łużyckiej w związku z nowemi odkryciami w Biskupinie (Odczyt wygłoszony na inauguracji Un. Pozn. roku akad. 1935/36), „Kronika Uniwersytetu Poznańskiego za rok szkolny 1934/35”, Poznań, s. 23–35
Kostrzewski J., 1939–1948 Od mezolitu do okresu wędrówek ludów, [w:] S. Krukowski, J. Kostrzewski, R. Jakimowicz, Prehistoria ziem polskich, Encyklopedia Polska, t. IV, cz. 1, dział V, Kraków, s. 118–359
Kostrzewski J., 1946 Zabytki przedhistoryczne i sposób ich badania, Łódź
Kostrzewski J., 1949 Pradzieje Polski, Poznań
Kostrzewski J., 1955 Wielkopolska w pradziejach, Warszawa–Wrocław
Kostrzewski J., 1961 Zagadnienie ciągłości zaludnienia ziem polskich w pradziejach (od połowy II tysiąclecia p.n.e. do wczesnego średniowiecza), Poznań
Kostrzewski J., 1970 Z mego życia. Pamiętnik, Wrocław–Warszawa–Kraków
Kostrzewski J., Chmielewski W., Jażdżewski K., 1965 Pradzieje Polski, Wrocław–Warszawa–Kraków
Kurnatowska Z., 1985 Józef Kostrzewski na tle swoich czasów, „Przegląd Archeologiczny”, t. 33, s. 5–18
Marciniak A., 2014 Józef Kostrzewski a początki europejskiej bioarcheologii, „FAP”, t. 50, s. 111–122
Minta-Tworzowska D., 1987 Prehistorical sources in Józef Kostrzewski’s view, „FPP”, t. 3, s. 189–196
Minta-Tworzowska D., 1994 Klasyfikacja w archeologii jako sposób wyrażania wyników badań, hipotez oraz teorii archeologicznych, Poznań
Minta-Tworzowska D., 1998 Jerzego Topolskiego koncepcja źródła historycznego a ujęcia źródeł archeologicznych, [w: ] Świat historii, W. Wrzosek red., Poznań, s. 329–340
Minta-Tworzowska D., 2000 Świat archeologii w świetle źródeł archeologicznych, „Acta historica et museologica Universitatis Silesianae Opaviensis”, t. 5, s. 49–59
Minta-Tworzowska D., 2014 Podejście do źródeł Józefa Kostrzewskiego jako wyraz jego metodologii prahistorii, „FAP”, t. 50, s. 137–144
Ostoja-Zagórski J., 1995 Syndrom koncepcji Józefa Kostrzewskiego w polskich badaniach nad epoką brązu i wczesną epoką żelaza w latach 1939–1989, „Komunikaty Archeologiczne”, t. 7, s. 15–31
Piotrowska D., 1997–1998 Biskupin 1933–1996: archaeology, politics and nationalism, „Archaeologia Polona”, t. 35–36, s. 255–285
Piotrowska D., 2004 Biskupin – ideologie – kultura, [w:] Archeologia. Kultura. Ideologie, B. Gediga, W. Piotrowski red., Biskupin–Wrocław, s. 91–155
Piotrowski W., 1991 50 lat badań w Biskupinie, [w:] Prahistoryczny gród w Biskupinie. Problematyka osiedli obronnych na początku epoki żelaza, J. Jaskanis red., Warszawa, s. 81–105
Rohrer W., 2004 Die politisch-wissenschaftliche Polemik zwischen Józef Kostrzewski und Bolko von Richthofen in der 1920er Jahren, [w:] Archeologia. Kultura. Ideologie, B. Gediga, W. Piotrowski red., Biskupin–Wrocław, s. 157–171
Simiand F., 1960 Méthode historique et Science sociale, „Annales. Economies. Sociétés. Civilisations”, t. 15, nr 1, s. 83–119
Szczepaniak I., 1986 Profesor dr Józef Kostrzewski twórca poznańskiej szkoły prahistorycznej, Poznań, maszynopis rozprawy doktorskiej przechowywany w Bibliotece Instytutu Prahistorii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Tabaczyński S., 1985 Zjawisko nieciągłości jako przedmiot analizy archeologicznej, „FPP”, t. 1, s. 7–22
Topolski J., 1986 Jak się pisze i rozumie historię, Warszawa
Wenskus R., 1961 Stammesbildung und Verfassung: Das Werden der frühmittelalterlichengentes, Köln–Graz
Wolfram H., 1996 Germanie, Kraków
Wrzosek W., 2009 O myśleniu historycznym, Bydgoszcz
Żak J., 1985 O kontynuacji i dyskontynuacji społecznej i kulturowej na ziemiach nadodrzańskich i nadwiślańskich w V–V/VI w. n.e., „FPP”, t. 1, s. 85–108
Żak J., 1990 Aspekt metodologiczny prac syntetyzujących pradzieje społeczeństw wiślańsko-odrzańskich Józefa Kostrzewskiego, „Slavia Antiqua”, t. 32, s. 69–91
Żak J., Minta-Tworzowska D, 1991 Problematyka prahistorii pozytywistycznej, „FPP”, t. 4, s. 9–25 Google Scholar