Wyposażenie symboliczne w grobach łowców-zbieraczy epoki kamienia na cmentarzysku Dudka na Mazurach
Słowa kluczowe:
mezolit, paraneolit, groby, wyposażenie symboliczne, szczątki zwierzęce, totemy, podziały klanowe, Dudka, Polska północno-wschodniaAbstrakt
Groby na cmentarzysku mezolitycznym w Dudce (północno-wschodnia Polska) zawierają bardzo nieliczne narzędzia i ozdoby, ale dużo jest w nich znalezisk o charakterze symbolicznym. Grupę mineralną stanowią grudki różnobarwnej ochry, belemnity i inne skamieliny oraz kamienie o nietypowych kształtach lub kolorach. Druga grupa to szczątki zwierzęce pochodzące jednak zwykle od niejadalnych części szkieletu, takie jak: zęby i poroża przeżuwaczy, kopyto konia, zęby i żuchwy dzika, drapieżników, jeża i gryzoni, kości końca skrzydeł lub nóg ptaków, skorupy żółwia i niektóre inne kości. W artykule dyskutowane jest przypuszczalne znaczenie każdego z tych rodzajów wyposażenia. Ich dystrybucja pozwala na wyodrębnienie pewnych stref na cmentarzysku, które być może odpowiadały podziałom rodowo-klanowym i terytorialnym.
Tłumacz: Iwona Zych
Pobrania
Download data is not yet available.
Bibliografia
Brylińska M. red. 2000. Ryby słodkowodne Polski. Wydanie nowe, Warszawa
Bugajska K. [w druku]. Obrządek pogrzebowy łowców-zbieraczy epoki kamienia w południowej Skandynawii i na Niżu Środkowoeuropejskim, „Przegląd Archeologiczny”, t. 62, Wrocław
Gautier A. 2005. Dudka island revisited: the general archaeozoological sequence, „PrzeglądArcheologiczny”, t. 53, Wroclaw, s. 5–25
Gerstmeier R., Romig T. 2002. Słodkowodne ryby Europy, Warszawa
Grünberg J. M. 2004. Die Mesolithische Bestattungen in Mitteldeutschland, [w:] Paläolithicum und Mesolithicum. Kataloge zur Dauerausstellung im Landesmuseum für Vorgeschichte Halle, H. Meller red., Halle (Saale), s. 275–289
Gumiński W. 1995. Environment, economy and habitation during the Mesolithic at Dudka, Great Masurian Lakeland, NE-Poland, „Przegląd Archeologiczny”, t. 43, Warszawa, s. 5–46
Gumiński W. 1999. Środowisko przyrodnicze a tryb gospodarki i osadnictwa w mezolicie i paraneolicie na stanowisku Dudka w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich, „Archeologia Polski”, t. 44, z. 1–2, s. 31–74
Gumiński W. 2001. Kultura Zedmar. Na rubieży neolitu „zachodniego”, [w:] Od neolityzacji do początków epoki brązu. Przemiany kulturowe w międzyrzeczu Odry i Dniepru między VI i II tys. przed Chr., J. Czebreszuk, M. Kryvalcevič, P. Makarowicz red., Poznań, s. 133–152
Gumiński W. 2003. Scattered human bones on prehistoric camp site Dudka, NE-Poland, as indication of peculiar burial rite, [w:] Préhistoire des Pratiques Mortuaires. Paléolithique – Mésolithique – Néolithique, E. Derwich red., ERAUL, t. 102, Liège, s. 111–120
Gumiński W. 2003. Big game and sparse forest – Relations between mammal species and the surrounding environment at the prehistoric fishing campsite of Dudka in Masuria, NE-Poland, Archeozoologia, t. 21, Katowice–Poznań, s. 59–72
Gumiński W. [2003]2004. Szczepanki 8. Nowe stanowisko torfowe kultury Zedmar na Mazurach, „Światowit”, t. 5 (46), z. B, s. 53–104, plansze 15–38
Gumiński W. 2005. Bird for dinner. Stone Age hunters of Dudka and Szczepanki, Masurian Lakeland, NE-Poland, „Acta Archaeologica”, t. 76, z. 2, s. 111–148
Gumiński W. 2005. Island, pigs, and hunting places – Comment on preceding paper by Achilles Gautier concerning animal bones of the forager site Dudka, „Przegląd Archeologiczny”, t. 53, Wrocław, s. 27–51
Gumiński W. [2011]2012. Nowe wyjątkowe siedlisko osadnicze paraneolitycznej kultury Zedmar na wschodnim cyplu wyspy Szczepanki (sektor „A”) na Mazurach, „Światowit”, t. 9 (50), z. B, s. 87–144
Gumiński W., Bugajska K. [w druku]. The children from Szczepanki – why they were separated from the Dudka cemetery, [w:] The Mesolithic in Europe, P. Arias, M. Cueto red., Oxford
Gumiński W., Kowalski T. 2011. Aby na górce. Dwa późnoneolityczne groby z Dudki w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich, [w:] Kurhany i obrządek pogrzebowy w IV–II tysiącleciu p.n.e., H. Kowalewska-Marszałek, P. Włodarczak red., Kraków–Warszawa, s. 467–497
Gumiński W., Wagner B., Walaszek D., Bulska E. 2008. Zastosowanie spektrometrii mas w analizie szczątków kostnych ze stanowiska archeologicznego Dudka na Mazurach, „Analityka”, 2008/2, s. 29–35
Larsson L. [2002–2003]2003. Food for the living, food for the dead, „Before farming”, t. 4, s. 177–187
Lindqvist C., Possnert G. 1997. The subsistence economy and diet at Jacobs/Ajvide and Stora Förvar, Eksta parish and other prehistoric dwelling and burial sites on Gotland in long-term perspective, [w:] Remote sensing, vol. I, Applied techniques for the study of cultural resources and the localization, identification and documentation of sub-surface prehistoric remains in Swedish archaeology, t. I, Osteo-anthropological, economic, environmental and technical analyses, G. Burenhult red., Theses and Papers in North-European Archaeology, t. 13:a, Stockholm, s. 29–90
Mannermaa K. 2006. Bird remains in the human burials at Zvejnieki, Latvia. Introduction to bird finds and a proposal for interpretation, [w:] Back to the Origin. New research in the Mesolithic-Neolithic Zvejnieki cemetery and environment, northern Latvia, L. Larsson, I. Zagorska red., Acta Archaeologica Lundensia, Series in 8°, t. 52, Lund, s. 289–299
Mannermaa K. 2008. Birds and burials at Ajvide (Gotland, Sweden) and Zvejnieki (Latvia) about 8000–3900 BP, „Journal of Anthropological Archaeology”, t. 27, s. 201–225
Mannermaa K., Panteleyev A., Sablin M. 2008. Birds in Late Mesolithic burials at Yuzhniy Oleniy Ostrov (Lake Onega, Western Russia) – What do they tell about humans and the environment?, „Fennoscandia Archaeologica”, t. 25, s. 3–25
Oshibkina S. V. 2008. Mesolithic Burial Grounds and Burial Complexes in the Forest Zone of Eastern Europe, „Anthropology & Archeology of Eurasia”, t. 46, nr 4, s. 46–70
Persson E., Persson O. 1997. The osteo-anthropological analysis of skeleton material from Hablingbo and Ajvide, Gotland, excavations seasons 1983–86, 1992–95, [w:] Remote sensing, vol. I, Applied techniques for the study of cultural resources and the localization, identification and documentation of sub-surface prehistoric remains in Swedish archaeology, t. I, Osteo-anthropological, economic, environmental and technical analyses, G. Burenhult red., Theses and Papers in North-European Archaeology, t. 13:a, Stockholm, s. 3–14
Pettitt P. 2011. The Palaeolithic Origins of Human Burial, London–New York
Smits E., Louwe Kooijmans L. 2006. Graves and human remains, [w:] Schipluiden. A Neolithic settlement on the Dutch North Sea coast c. 3500 cal. BC, L. Louwe Kooijmans, P.F.B. Jongste red., Analecta Praehistorica Leidensia, t. 37/38, Leiden, s. 91–112
Tomek T., W. Gumiński W. 2003. Bird remains from the Mesolithic and Neolithic site Dudka, Masuria, NE Poland, „Acta Zoologica Cracoviensia”, t. 46, z. 1, s. 9–18
Bugajska K. [w druku]. Obrządek pogrzebowy łowców-zbieraczy epoki kamienia w południowej Skandynawii i na Niżu Środkowoeuropejskim, „Przegląd Archeologiczny”, t. 62, Wrocław
Gautier A. 2005. Dudka island revisited: the general archaeozoological sequence, „PrzeglądArcheologiczny”, t. 53, Wroclaw, s. 5–25
Gerstmeier R., Romig T. 2002. Słodkowodne ryby Europy, Warszawa
Grünberg J. M. 2004. Die Mesolithische Bestattungen in Mitteldeutschland, [w:] Paläolithicum und Mesolithicum. Kataloge zur Dauerausstellung im Landesmuseum für Vorgeschichte Halle, H. Meller red., Halle (Saale), s. 275–289
Gumiński W. 1995. Environment, economy and habitation during the Mesolithic at Dudka, Great Masurian Lakeland, NE-Poland, „Przegląd Archeologiczny”, t. 43, Warszawa, s. 5–46
Gumiński W. 1999. Środowisko przyrodnicze a tryb gospodarki i osadnictwa w mezolicie i paraneolicie na stanowisku Dudka w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich, „Archeologia Polski”, t. 44, z. 1–2, s. 31–74
Gumiński W. 2001. Kultura Zedmar. Na rubieży neolitu „zachodniego”, [w:] Od neolityzacji do początków epoki brązu. Przemiany kulturowe w międzyrzeczu Odry i Dniepru między VI i II tys. przed Chr., J. Czebreszuk, M. Kryvalcevič, P. Makarowicz red., Poznań, s. 133–152
Gumiński W. 2003. Scattered human bones on prehistoric camp site Dudka, NE-Poland, as indication of peculiar burial rite, [w:] Préhistoire des Pratiques Mortuaires. Paléolithique – Mésolithique – Néolithique, E. Derwich red., ERAUL, t. 102, Liège, s. 111–120
Gumiński W. 2003. Big game and sparse forest – Relations between mammal species and the surrounding environment at the prehistoric fishing campsite of Dudka in Masuria, NE-Poland, Archeozoologia, t. 21, Katowice–Poznań, s. 59–72
Gumiński W. [2003]2004. Szczepanki 8. Nowe stanowisko torfowe kultury Zedmar na Mazurach, „Światowit”, t. 5 (46), z. B, s. 53–104, plansze 15–38
Gumiński W. 2005. Bird for dinner. Stone Age hunters of Dudka and Szczepanki, Masurian Lakeland, NE-Poland, „Acta Archaeologica”, t. 76, z. 2, s. 111–148
Gumiński W. 2005. Island, pigs, and hunting places – Comment on preceding paper by Achilles Gautier concerning animal bones of the forager site Dudka, „Przegląd Archeologiczny”, t. 53, Wrocław, s. 27–51
Gumiński W. [2011]2012. Nowe wyjątkowe siedlisko osadnicze paraneolitycznej kultury Zedmar na wschodnim cyplu wyspy Szczepanki (sektor „A”) na Mazurach, „Światowit”, t. 9 (50), z. B, s. 87–144
Gumiński W., Bugajska K. [w druku]. The children from Szczepanki – why they were separated from the Dudka cemetery, [w:] The Mesolithic in Europe, P. Arias, M. Cueto red., Oxford
Gumiński W., Kowalski T. 2011. Aby na górce. Dwa późnoneolityczne groby z Dudki w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich, [w:] Kurhany i obrządek pogrzebowy w IV–II tysiącleciu p.n.e., H. Kowalewska-Marszałek, P. Włodarczak red., Kraków–Warszawa, s. 467–497
Gumiński W., Wagner B., Walaszek D., Bulska E. 2008. Zastosowanie spektrometrii mas w analizie szczątków kostnych ze stanowiska archeologicznego Dudka na Mazurach, „Analityka”, 2008/2, s. 29–35
Larsson L. [2002–2003]2003. Food for the living, food for the dead, „Before farming”, t. 4, s. 177–187
Lindqvist C., Possnert G. 1997. The subsistence economy and diet at Jacobs/Ajvide and Stora Förvar, Eksta parish and other prehistoric dwelling and burial sites on Gotland in long-term perspective, [w:] Remote sensing, vol. I, Applied techniques for the study of cultural resources and the localization, identification and documentation of sub-surface prehistoric remains in Swedish archaeology, t. I, Osteo-anthropological, economic, environmental and technical analyses, G. Burenhult red., Theses and Papers in North-European Archaeology, t. 13:a, Stockholm, s. 29–90
Mannermaa K. 2006. Bird remains in the human burials at Zvejnieki, Latvia. Introduction to bird finds and a proposal for interpretation, [w:] Back to the Origin. New research in the Mesolithic-Neolithic Zvejnieki cemetery and environment, northern Latvia, L. Larsson, I. Zagorska red., Acta Archaeologica Lundensia, Series in 8°, t. 52, Lund, s. 289–299
Mannermaa K. 2008. Birds and burials at Ajvide (Gotland, Sweden) and Zvejnieki (Latvia) about 8000–3900 BP, „Journal of Anthropological Archaeology”, t. 27, s. 201–225
Mannermaa K., Panteleyev A., Sablin M. 2008. Birds in Late Mesolithic burials at Yuzhniy Oleniy Ostrov (Lake Onega, Western Russia) – What do they tell about humans and the environment?, „Fennoscandia Archaeologica”, t. 25, s. 3–25
Oshibkina S. V. 2008. Mesolithic Burial Grounds and Burial Complexes in the Forest Zone of Eastern Europe, „Anthropology & Archeology of Eurasia”, t. 46, nr 4, s. 46–70
Persson E., Persson O. 1997. The osteo-anthropological analysis of skeleton material from Hablingbo and Ajvide, Gotland, excavations seasons 1983–86, 1992–95, [w:] Remote sensing, vol. I, Applied techniques for the study of cultural resources and the localization, identification and documentation of sub-surface prehistoric remains in Swedish archaeology, t. I, Osteo-anthropological, economic, environmental and technical analyses, G. Burenhult red., Theses and Papers in North-European Archaeology, t. 13:a, Stockholm, s. 3–14
Pettitt P. 2011. The Palaeolithic Origins of Human Burial, London–New York
Smits E., Louwe Kooijmans L. 2006. Graves and human remains, [w:] Schipluiden. A Neolithic settlement on the Dutch North Sea coast c. 3500 cal. BC, L. Louwe Kooijmans, P.F.B. Jongste red., Analecta Praehistorica Leidensia, t. 37/38, Leiden, s. 91–112
Tomek T., W. Gumiński W. 2003. Bird remains from the Mesolithic and Neolithic site Dudka, Masuria, NE Poland, „Acta Zoologica Cracoviensia”, t. 46, z. 1, s. 9–18
Pobrania
Opublikowane
2014-01-01
Jak cytować
Gumiński, W. (2014). Wyposażenie symboliczne w grobach łowców-zbieraczy epoki kamienia na cmentarzysku Dudka na Mazurach. Archeologia Polski, 59(1-2), 121–186. Pobrano z https://journals.iaepan.pl/apol/article/view/457
Numer
Dział
Studia
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
