Mieszczański pas naddługi z późnośredniowiecznego Kołobrzegu

Beata Wywrot-Wyszkowska; Andrzej Janowski

Opublikowane: 2017-01-01

Tom 65 Nr 2 (2017)

Mieszczański pas naddługi z późnośredniowiecznego Kołobrzegu

Beata Wywrot-Wyszkowska , Andrzej Janowski

Abstrakt

W tekście omówiono problematykę skórzanych pasów mieszczańskich w kontekście odkrycia zawiniątka zawierającego kompletny pas (ryc. 1-4) wraz z drugim węższym oraz puginałem (ryc. 5) i 11 półfabrykatami pochewek noży. Zabytki odkryte zostały w nawarstwieniach z drugiej połowy XIV w. Tytułowy pas wykonany został z dwóch warstw skóry zwierząt z rodziny jeleniowatych i mierzy około 160 cm długości i 3 cm szerokości. Zaopatrzono go w kolistą sprzączkę z poroża jelenia, z kolcem ze stopu miedzi, poprzedzoną ozdobną tarczką o kształcie litery D z tego samego surowca. Na przeciwległym końcu pasa zainstalowano podłużne okucie w tzw. konstrukcji pseudoskrzynkowej, zdobione liniami rytymi. W dalszej części taśmy znajduje się 8 okuć (pierwotnie było ich 11) w kształcie sześciopłatkowych rozet wykonanych z blachy żelaznej pokrytej brązem i zdobionych w motywy ukośnych kresek i kratki. Pod względem cech konstrukcyjnych pas kołobrzeski należy uznać za tzw. pas naddługi (ryc. 4), przy czym po raz pierwszy mamy do czynienia z kompletnym okazem, wcześniejsze znaleziska ograniczały się bowiem jedynie do jego metalowych zakończeń. O niezwykłości znaleziska decyduje także zastosowanie sprzączki z poroża i rozmieszczenie okuć jedynie w dalszej części taśmy. Wśród nielicznych analogii do tego typu rozwiązań wskazać można pasy z Elbląga (ryc. 6) i Greifswaldu. W tych trzech przypadkach uwagę zwraca zwłaszcza odmienne od znanego z pasów rycerskich rozmieszczenie i liczba okuć pasa. W testamentach patrycjatu z miast hanzeatyckich odnotowane są pasy z okuciami srebrnymi, a nawet złotymi. Egzemplarz kołobrzeski także był symbolem statusu, ale jego właścicielem był raczej średniozamożny mieszczanin.

Słowa kluczowe:

średniowiecze, Kołobrzeg, pas, mieszczaństwo

Inne teksty tego samego autora

Beata Wywrot-Wyszkowska, Umocnienia miejskie późnośredniowiecznego Kołobrzegu w świetle badań archeologicznych , Kwartalnik Historii Kultury Materialnej: Tom 71 Nr 3 (2023):
Andrzej Janowski, Paulina Romanowicz, Small Things Forgotten. Locks and Keys & Board Games, red. Ingvild Øye, The Bryggen Papers. Supplementary Series 9, Bergen 2013 [notka] , Kwartalnik Historii Kultury Materialnej: Tom 63 Nr 2 (2015)
Andrzej Janowski, Tomasz Kurasiński, Child and Childhood in the Light of the Archaeology, red. Paulina Romanowicz, Szczecin 2013 [omówienie] , Kwartalnik Historii Kultury Materialnej: Tom 62 Nr 1 (2014)

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Wywrot-Wyszkowska, B., & Janowski, A. (2017). Mieszczański pas naddługi z późnośredniowiecznego Kołobrzegu. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 65(2), 209–219. Pobrano z https://journals.iaepan.pl/khkm/article/view/955

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Antowska-Gorączniak O. 2005. Przedmioty z kości i poroża z Ostrowa Tumskiego w Poznaniu. W: H. Kóčka-Krenz (red.), Poznań we wczesnym średniowieczu 5. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 215-232.
Google Scholar

Boczkowska A. 2011. Sarkofag Władysława II Jagiełły i Donatello. Początki odrodzenia w Krakowie. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.
Google Scholar

Boguszewicz A. 2015. Metalowe elementy pasów w późnym średniowieczu na Śląsku w świetle materiałów archeologicznych pochodzących z zamków. Silesia Antiqua 50, 133-201.
Google Scholar

Dworaczyk M., Wywrot-Wyszkowska B. 2016. Źródła archeologiczne. W: B. Wywrot-Wyszkowska, M. Dworaczyk, M. Rębkowski (red.), Archeologia średniowiecznego Kołobrzegu 6. Kołobrzeg: IAE PAN, 447-580.
Google Scholar

Egan G. 2002. The Metal Dress Accessories – Some Observations. W: G. Egan, F. Pritchard (red.), Dress accessories c. 1150-c. 1450. Medieval Finds from Excavations in London 3. London The Boydell Press, 18-34.
Google Scholar

Egan G. 2002. Buckles. W: G. Egan, F. Pritchard (red.), Dress accessories c. 1150-c. 1450. Medieval Finds from Excavations in London 3. London: The Boydell Press, 50-123.
Google Scholar

Egan G. 2002. Mounts. W: G. Egan, F. Pritchard (red.), Dress accessories c. 1150-c. 1450. Medieval Finds from Excavations in London 3. London The Boydell Press, 162-243.
Google Scholar

Fingerlin I. 1971. Gürtel des hohen und späten Mittelalters. München: Deutscher Kunstverlag.
Google Scholar

Frankowska-Makała M. 2006. Do kogo mogły należeć późnogotyckie srebrne ozdoby ze szczecińskiego skarbu? W: E. Cnotliwy, A. Janowski, K. Kowalski, S. Słowiński (red.), Nie tylko archeologia. Księga poświęcona pamięci Eugeniusza „Gwidona” Wilgockiego. Szczecin: Muzeum Narodowe w Szczecinie, Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich w Szczecinie, 271-278.
Google Scholar

Gręzak A. 2016. Zwierzęce szczątki kostne. W: B. Wywrot-Wyszkowska, M. Dworaczyk, M. Rębkowski (red.), Archeologia średniowiecznego Kołobrzegu 6. Kołobrzeg: IAE PAN, 205-234.
Google Scholar

Guldan-Klamacka B., Ziomecka A. 2003. Sztuka na Śląsku. XII-XVI wiek. Katalog wystawy. Wrocław: Muzeum Narodowe we Wrocławiu.
Google Scholar

Heindel I. 1990. Riemen- und Gürtelteile im westslawischen Siedlungsgebiet. Berlin: Deutscher Verlag der Wissenschaften.
Google Scholar

Janowski A. 2016. Przedmioty metalowe. W: B. Wywrot-Wyszkowska, M. Dworaczyk, M. Rębkowski (red.), Archeologia średniowiecznego Kołobrzegu 6. Kołobrzeg: IAE PAN, 55-75.
Google Scholar

Janowski A. 2016. Zabytki z poroża, kości i rogu. W: M. Majewski (red.), Archeologia Stargardu 2. Stargard: Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Stargardzie, 267-276.
Google Scholar

Kajzer L. 1976. Uzbrojenie i ubiór rycerski w średniowiecznej Małopolsce w świetle źródeł ikonograficznych. Wrocław: Ossolineum.
Google Scholar

Karłowska-Kamzowa A. 1991. Sztuka Piastów Śląskich w średniowieczu. Warszawa-Wrocław: PWN.
Google Scholar

Konczewska M. 2010. Ozdoby wykonane z kości i poroża. W: J. Piekalski, K. Wachowski (red.), Ulice średniowiecznego Wrocławia. Wratislavia Antiqua 11. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, 239.
Google Scholar

Leśniewska D. 2016. Okucia końca pasa z wykopalisk przy ulicy Chmielnej 73-74 w Gdańsku. W: R. Krzywdziński (red.), Dantiscum 1. Gdańsk: Dantiscum, 335-355.
Google Scholar

Lewandowski M. 1986. Puginały średniowieczne z ziem polskich. W: A. Nadolski (red.), Mediaevalia archaeologica. Acta Archaeologica Lodziensia 31. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Ossolineum, 101-119.
Google Scholar

Lungershausen A. 2004. Buntmetallfunde und Handwerksrelikte des Mittelalters und frühen Neuzeit aus archäologischen Untersuchungen in Braunschweig. Materialhefte zur Ur- und Frühgeschichte Niedersachsens 34. Rahden: Verlag Marie Leidorf GmbH.
Google Scholar

Ławrynowicz O. 2005. Pas rycerski na Śląsku i w Małopolsce w wiekach średnich. Studium ikonograficzne. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 53 (1), 3-15.
Google Scholar

MacGregor A., Mainman A.J., Rogers N.S.H. 1999. Craft, Industry and Everyday Life: Bone, Antler, Ivory and Horn from Anglo-Scandinavian and Medieval York. The Archaeology of York. The Small Finds 17/12. York: Council for British Archaeology.
Google Scholar

Marcinkowski M. 2009. Stan badań nad średniowiecznymi przedmiotami ze skóry odkrytymi w Elblągu. W: A.B. Kowalska, B. Wywrot-Wyszkowska (red.), In gremio – in praxi. Studia nad średniowiecznym skórnictwem. Szczecin: IAE PAN, 167-192.
Google Scholar

Polak Z. 1998. Zabytki metalowe. W: M. Rębkowski (red.), Archeologia średniowiecznego Kołobrzegu 3. Kołobrzeg: IAE PAN, 209-221.
Google Scholar

Radek T. 2016. Identyfikacja gatunkowa i ocena jakościowa surowca wybranych zabytków skórzanych. W: B. Wywrot-Wyszkowska, M. Dworaczyk, M. Rębkowski (red.), Archeologia średniowiecznego Kołobrzegu 6. Kołobrzeg: IAE PAN, 129-145.
Google Scholar

Rębkowski M. 1997. Zabytki bursztynowe, szklane, kamienne, rogowe i kościane oraz inne wyroby wykonane z gliny. W: M. Rębkowski (red.), Archeologia średniowiecznego Kołobrzegu 2. Kołobrzeg: IAE PAN, 235-241.
Google Scholar

Röber R. 1995. Zur Verarbeitung von Knochen und Geweih im mittelalterlichen Südwestdeutschland. Fundberichte aus Baden-Württemberg 20, 885-944.
Google Scholar

Schäfer C., Schäfer H. 1998. Ein emailbemalter Glasbecher aus Greifswald, unter besonderer Berücksichtigung des Befundes und der Beifunde. Bodendenkmalpflege in Mecklenburg-Vorpommern 45 (1997), 271-298.
Google Scholar

Schnack Ch. 1998. Mittelalterliche Lederfunde aus Schleswig – Futterale, Riemen, Taschen und andere Objekte. Ausgrabung Schild 1971-1975. Ausgrabungen in Schleswig. Berichte und Studien 13. Neumünster: Wachholtz Verlag.
Google Scholar

Trawicka E. 2010. Zabytki metalowe z Wyspy Spichrzów w Gdańsku (badania z 2004 roku). Archeologia Gdańska 4, 93-150.
Google Scholar

Trzeciecki M. 2000. Kultura materialna średniowiecznego Płocka. W: A. Gołembnik (red.), Historia Płocka w ziemi zapisana. Płock: Stowarzyszenie "Starówka Płocka", 87-133.
Google Scholar

Turska K. 1987. Ubiór dworski w Polsce w dobie pierwszych Jagiellonów. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Ossolineum.
Google Scholar

Ulbricht I. 1984. Die Verarbeitung von Knochen, Geweih und Horn im mittelalterlichen Schleswig. Ausgrabungen in Schleswig. Berichte und Studien 3. Neumünster: Wachholtz Verlag.
Google Scholar

Wachowski K. 1997. Problematyka tzw. pasa naddługiego w pełnym średniowieczu. Archaeologia Historica Polona 5, 187-192.
Google Scholar

Wachowski K. 2001. Spätmittelalterliche Gürtel des Adels in Schlesien im Lichte archäologischer Quellen. Zeitschrift für Archäologie des Mittelalters 29, 87-112.
Google Scholar

Wachowski K. 2002. Późnośredniowieczny pas rycerski na Śląsku w świetle źródeł archeologicznych. Archeologia Silesiae 1, 239-263.
Google Scholar

Wachowski K. 2012. The uses of the Market Square in the light of the analysis of the metal finds. W: M. Michnik, J. Piekalski (red.), Archeology of a Pre-Industrial Town in Silesia: Case Study Gliwice. Wratislavia Antiqua 16. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, 51-60.
Google Scholar

Wawrzonowska Z. 1976. Uzbrojenie i ubiór rycerski Piastów Śląskich od XII do XIV w. Acta Archaelogica Lodziensia 25. Łódź: Ossolineum.
Google Scholar

Wąsowicz T. 1967. Legenda Śląska. Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum.
Google Scholar

Willemsen A. 2009. Late medieval bling-bling. A collection of decorated leather and metalbase mounts in the National Museum of Antiquities in Leiden. W: H. Clevis, O. Goubitz, A. Willemsen, M. Bartels (red.), Medieval Material Culture. Studies in honour of Jan Thijssen. Zwolle: Spa-Uitgevers, 67-93.
Google Scholar

Willemsen A., Ernst M. 2012. Medieval Chic in metal. Decorative mounts on belts and purses from the Low Countries, 1300-1600. Zwolle: Spa-Uitgevers.
Google Scholar

Wywrot-Wyszkowska B. 2008. Skórnictwo w lokacyjnym Kołobrzegu. XIII-XV wiek. Szczecin: IAE PAN.
Google Scholar

Wywrot-Wyszkowska B. 2016. Zabytki skórzane. W. B. Wywrot-Wyszkowska, M. Dworaczyk, M. Rębkowski (red.), Archeologia średniowiecznego Kołobrzegu 6. Kołobrzeg: IAE PAN, 89-127.
Google Scholar

Wywrot-Wyszkowska B. 2016. Zabytki z poroża, kości i rogu oraz z innych surowców. W: B. Wywrot-Wyszkowska, M. Dworaczyk, M. Rębkowski (red.), Archeologia średniowiecznego Kołobrzegu 6. Kołobrzeg: IAE PAN, 183-197.
Google Scholar

Beata Wywrot-Wyszkowska

b.wywrot@iaepan.szczecin.pl

Afiliacja:

Instytut Archeologii i Etnologii PAN, ul. Kuśnierska 12/12a, 70-536 Szczecin, Poland

Andrzej Janowski

Afiliacja:

Instytut Archeologii i Etnologii PAN, ul. Kuśnierska 12/12a, 70-536 Szczecin, Poland