W kwestii uwarunkowań środowiskowych wytwórczości ceramiki „ścieralnej” w kulturze przeworskiej

Halina Dobrzańska

doi:10.23858/APol65.2020.008

Opublikowane: 2020-11-27

Tom 65 (2020)

W kwestii uwarunkowań środowiskowych wytwórczości ceramiki „ścieralnej” w kulturze przeworskiej

Halina Dobrzańska

Archeologia Polski

Dział: Dyskusje i polemiki

https://doi.org/10.23858/APol65.2020.008

Abstrakt

W niniejszym artykule zwrócono uwagę na istotne znaczenie lokalnych cech środowiska paleogeograficznego w wytwórczości ceramiki. Ignorowanie faktów wynikających z jego analizy może prowadzić do błędów interpretacyjnych. Zagadnienie to omówiono na przykładzie ceramiki szarej, o powierzchniach ścieralnych, będącej odmianą szeroko rozpowszechnionej w Barbaricum (I–V w. n.e.) wykonanej na kole ceramiki barwy szarej o powierzchniach bez śladów ścieralności. Zwrócono uwagę na rolę użytych surowców, które przyczyniają się do powstawania efektu „ścieralności”. Podjęto dyskusję z koncepcją specjalnej technologii, która miała umożliwić produkcję dobrej jakości ceramiki z surowców o dużej zawartości kwarcu.

Słowa kluczowe:

okres wpływów rzymskich, ceramika wykonana na kole, ceramika ścieralna, środowisko paleogeograficzne, technologia

Inne teksty tego samego autora

Halina Dobrzańska, Tomasz Kalicki, Osadnictwo ludności kultury przeworskiej na równinach zalewowych w zachodniej części Kotliny Sandomierskiej , Archeologia Polski: Tom 63 (2018)
Halina Dobrzańska, Tomasz Kalicki, Wahania klimatyczne w III w. p.n.e. - V w. n.e. i ich wpływ na relacje człowiek-środowisko na wybranych przykładach z południowej Polski , Archeologia Polski: Tom 69 (2024)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Dobrzańska, H. (2020). W kwestii uwarunkowań środowiskowych wytwórczości ceramiki „ścieralnej” w kulturze przeworskiej. Archeologia Polski, 65, 323–336. https://doi.org/10.23858/APol65.2020.008

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Arnold D . 1985, Ceramic theory and cultural process, Cambridge.
Google Scholar

Bulas J . , Mazurek M . , Okońska M . , Poradyło W. 2019, Wielokulturowe stanowisko 59–60 w Sanoku w świetle badań wykopaliskowych 2017–2018, Sum.: Multicultural site 59–60 in Sanok in the light of excavations in the years 2017–2018, „Raport”, 14, pp. 55–81.
Google Scholar

Daszkiewicz M . , Okońska M . , Bobryk E . 2018, Defective technology or alteration effect? The case of Pakoszówka-Bessów type pottery (Bessów, south Poland), [in:] Archäometrie und Denkmalpflege, L. Glaser ed., Hamburg, pp. 50–53.
Google Scholar

Dobrzańska H . 1990a, Osada z późnego okresu rzymskiego w Igołomi, woj. krakowskie, Część I, Materiały, Sum.: The Late Roman settlement at Igołomia, Cracow province, Part I, Materials, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Google Scholar

Dobrzańska H . 1990b, Osada z późnego okresu rzymskiego w Igołomi, woj. krakowskie, Część II, Sum.: The Late Roman settlement at Igołomia, Cracow Provence, Part II, Kraków.
Google Scholar

Dobrzańska H . 2000, Ośrodek produkcji ceramiki „siwej” z okresu rzymskiego w Zofipolu, Zusamm.: Das Produktionszentrum der kaiserzeitlichen „grauen” Keramik in Zofipole, [in:] 150 lat Muzeum Archeologicznego w Krakowie, J. Rydzewski ed., Kraków, pp. 37–68.
Google Scholar

Dobrzańska H . 2013, Les ateliers de potiers de la période romaine en Pologne – projet “La vallée de la Vistule”, [in:] Numéro spécial des Annales de l’Académie Polonaise des Sciences, Centre Scientifique à Paris, 8, Archéologie, B.S. Szmoniewski ed., Varsovie-Paris, pp. 79–116.
Google Scholar

Dobrzańska H . 2015, Ośrodki wytwórczości ceramiki kultury przeworskiej w dolinie Wisły, na wschód od Krakowa oraz nad Rabą, w kontekście geograficznym i kulturowym, Sum.: Pottery production centers of the Przeworsk culture in the Vistula valley to the east of Cracow and on the Raba River, in the geographic and cultural context, [in:] Barbari superiores et Inferiores. Archeologia barbarzyńców 2014. Proces integracji środkowoeuropejskiego Barbaricum. Polska – Czechy – Morawy – Słowacja, L. Tyszler, E. Droberjar eds, Łódź–Wieluń, pp. 389–407.
Google Scholar

Dobrzańska H . , Kalicki T. [ 2011] 2013, Climate and man in the Kraków region (3rd century BC – 7th century AD), „Archaeologia Polona”, 49, pp. 135–151.
Google Scholar

Dobrzańska H . , Kalicki T. 2015, Morphology and land use of floodplains in the western part of Sandomierz Basin (southern Poland, Central Europe) in the Roman period, „Quaternary International”, 370, pp. 100–112.
Google Scholar

Dobrzańska H . , Kalicki T. 2018, Osadnictwo ludności kultury przeworskiej na równinach zalewowych w zachodniej części Kotliny Sandomierskiej, Sum.: Settlement of Przeworsk Culture in the flood plains of the western Sandomierz Basin, „Archeologia Polski”, 63, pp. 119–143.
Google Scholar

Dobrzańska H . , Kielski A . , Wodnicka K . 2003, Ceramika archeologiczna „ścieralna”, [in:] Postępy technologii ceramiki, szkła i budowlanych materiałów wiążących. Z. Pędzich i K. Haberko eds, „Prace Komisji Nauk Ceramicznych, Polski Biuletyn Ceramiczny – Ceramika”, 80, Kraków, pp. 565–572.
Google Scholar

Dobrzańska H . , Kielski A . , Wodnicka K . 2004, Ścieralność ceramiki „siwej” zjawisko kulturowe czy technologiczne?, Sum.: Softness of the grey pottery – cultural or technological phenomenon, [in:] Okres lateński i rzymski w Karpatach polskich. Materiały z konferencji, J. Gancarski ed., Krosno, pp. 679–690.
Google Scholar

Dobrzańska H . , Kielski A . , Wodnicka K . 2008, Firing conditions and properties of the Roman period grey ceramics, „Archaeologia Polona”, 46, pp. 241–250.
Google Scholar

Dušek S . , Hohmann H . , Müller W. , Schmidt W. 1986, Haarhausen I. Rekonstruktion eines Töpferofens und des Brennverfahrens, „Weimarer Monographien zur Ur- und Frühgeschichte”, 16, Weimar.
Google Scholar

Dzięgielewska M . , Dzięgielewski K . 2015, Glinianki użytkowane przez ludność kultury przeworskiej w młodszym okresie wpływów rzymskich w Modlnicy, Sum.: Clay pits used by the Przeworsk culture population in the Younger Roman Period in Modlnica, [in:] Modlnica, stan. 5. Od późnej epoki brązu po czasy średniowiecza, M. Dzięgielewska, K. Dzięgielewski, A. Sztyber eds, „Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce”, Kraków, pp. 263–307.
Google Scholar

Gębica P. 1995, Ewolucja doliny Wisły pomiędzy Nowym Brzeskiem a Opatowcem w vistulianie i holocenie, Sum.: Evolution of the Vistula River Valley between Nowe Brzesko and Opatowiec in the Vistulian and Holocene, „Dokumentacja Geograficzna”, 2, Warszawa.
Google Scholar

Goerlich E . , Muszyński L . , Rodak J . 2005, Eksperymentalny wypał naczyń glinianych i jego efekty, [in:] Eksperymentálna archeológia a popularizácia archeologického bádania v múzejnej a školskej praxi, M. Kotorová-Jenčová ed., Hanušovce nad Topl’ou, pp. 63–71.
Google Scholar

Kaczanowski P. , Kozłowski J . K . 1998, Najdawniejsze dzieje ziem polskich. Wielka Historia Polski, 1, Kraków.
Google Scholar

Kalicki T. 1991, The evolution of the Vistula River Valley between Cracow and Niepołomice in late Vistulian and Holocene times, [in:] Evolution of the Vistula River Valley during the last 15 000 years, Part IV, „Geographical Studies, Special Issue”, 6, pp. 11–37.
Google Scholar

Kalicki T. 2000, Grain size of the overbank deposits as carriers of paleogeographical information, „Quaternary International”, 72, pp. 107–114.
Google Scholar

Kordecki J . Okoński J . 1999, Mikroregion osadniczy na prawobrzeżu dolnego biegu Raby, Zusamm.: Eine Siedlungskammer im unteren Flusses Raba, [in:] Na granicach antycznego świata. Sytuacja kulturowa w południowo-wschodniej Polsce i regionach sąsiednich w młodszym okresie przedrzymskim i okresie rzymskim, S. Czopek, A. Kokowski eds., Rzeszów, pp. 181–215.
Google Scholar

Madyda-Legutko R . 1996, Zróżnicowanie kulturowe polskiej strefy beskidzkiej w okresie lateńskim i rzymskim, Zusamm.: Kulturelle Differenzierung der polnischen Beskidenzone in der La Tène- und der Römischen Kaiserzeit, Rozprawy habilitacyjne, 304/1, Kraków.
Google Scholar

Madyda-Legutko R . 2010, Zróżnicowanie regionalne ceramiki wykonanej na kole garncarskim na przykładzie materiałów zabytkowych pochodzących z polskich Karpat, [in:] Ceramika rzemieślnicza jako źródło do badań nad zróżnicowaniem garncarstwa kultury przeworskiej, H. Machajewski, B. Jurkiewicz eds., Pułtusk, pp. 17–34.
Google Scholar

Madyda-Legutko R . , Pohorska-Kleja E . , Rodzińska-Nowak J . 2004, Warsztat garncarski z Sanoka, stan. 54, na tle materiałów ceramicznych z terenu górnego dorzecza Sanu, Zusamm.: Eine Töpferwerkstatt von Sanok, FSt. 54, vor dem Hintergrund anderer Keramikfunde aus dem oberen Sangebiet, [in:] Okres lateński i rzymski w Karpatach polskich. Materiały z konferencji, J. Gancarski ed., Krosno, pp. 691–707.
Google Scholar

Okońska M . [ 2017] 2018, A case-study of the so-called “pottery depot” from Bessów, site 3, commune Bochnia, Małopolska province. Archaeological material and functional re-interpretation, „Recherches Archèologiques”, NS 9, pp. 349–377.
Google Scholar

Okońska M . , Daszkiewicz M . , Bobryk E . 2018, Ceramic technology used in the production of easily abradable pottery (Pakoszówka-Bessów type) from Bessów site 3 in light of archaeometric analysis, „Acta Archaeologica Carpathica”, 53, pp. 97–128.
Google Scholar

Okoński J . [1999] 2000, Osada na stanowisku w Bessowie, gm. Bochnia, na tle nadrabskiego mikroregionu osadniczego, „Acta Archaeologica Carpathica”, 35, pp. 113–167.
Google Scholar

Siciński W. 2000, Osada kultury przeworskiej z poźnego okresu rzymskiego, [in:] Badania archeologiczne na terenie odkrywki „Szczerców” Kopalni Węgla Brunatnego „Bełchatów” S.A., 1, R. Grygiel ed., Łódź, pp. 52–83.
Google Scholar