The source of Late Mesolithic obsidian recovered from Rydno XIII/1959, Central Poland
Słowa kluczowe:
obsydian, mezolit, niedestrukcyjna metoda EDXRF, Rydno (Polska), środkowa Polska, Góry Tokajsko-SlańskieAbstrakt
Ponad 40 lat temu na stanowisku Rydno XIII/1959 Romuald Schild odnotował obecność wytworów z obsydianu współwystępujących z krzemieniarstwem późnomezolitycznym (cykl wiślański). Postawiona została wówczas teza, że źródła pochodzenia obsydianu znajdują się w rejonie Tokaju na Węgrzech. W prezentowanym artykule okazy te poddane zostały niedestrukcyjnej metodzie EDXRF. Otrzymane wyniki potwierdzają tezę postawioną przez badaczy w 1975 r. Zaprezentowane wyniki są pierwszymi wskazującymi geologiczne źródło obsydianu z późnomezolitycznego stanowiska z Polski
Pobrania
Download data is not yet available.
Bibliografia
Biró K. T. 1984. Distribution of obsidian from the Carpathian sources on central European Palaeolithic and Mesolithic sites, “Acta Archaeologica Carpathica”, vol. 23, pp. 5–42
Biró K. T. 1997. Raw material economy of the Late Neolithic in Hungary, [in:] Siliceous Rocks and Culture, A. Ramos-Millán, M.A. Bustillo eds, Monográfica Arte y Arqueología, Granada, vol. 42, pp. 639–660
Biró K. T. 2003. The Neolithic in the Northern part of the Great Hungarian Plain and the Northern Mountain Range, [in:] Hungarian archaeology at the turn of the millennium, Z. Visy ed., Budapest, p. 101
Biró K. T. 2014. Carpathian obsidians: State of art, [in:] Lithic raw material exploitation and circulation in prehistory: A comparative perspective in diverse palaeoenvironments, M. Yamada, A. Ono eds, Liège, pp. 47–62
Biró K. T., Bigazzi G., Oddone M. 2000. Instrumental analysis I. The Carpathian sources of raw material for obsidian tool-making, [in:] Bodrogkeresztur-Heyne (NE Hungary) Upper Palaeolithic Site, V.T. Dobosi ed., Budapest, pp. 221–240
Biró K. T., Pozsgai I., Vladar A. 1986. Electron beam microanalysis of obsidian samples from geological and archaeological sites, “Acta Archaeologica Academiae Scientarum Hungarieae”, vol. 38, pp. 257–278
Dobosi V. T. 2011. Obsidian use in the Palaeolithic in Hungary and adjoining areas, “Natural Resource Environment and Humans”, no. 1, pp. 83–95
Gijn A. L. Van 2010. Flint in focus. Lithic biographies in the Neolithic an Bronze Age, Leiden
Ginter B. 1986. Obsidianimporte im Spätpaläolithikum und Mesolithikum in Südpolen, [in:] Urzeitliche und frühhistorische Besiedlung der Ostslowakei in Bezug zu den Nachbargebieten, Nitra, pp. 71–76
Govindaraju K. 1994. 1994 Compilation of working values and sample description for 383 geostandards, “Geostandards Newsletter”, Special Issue XVIII
Helms M. W. 1988. Ulysses’ sail: An ethnographic odyssey of power, knowledge, and geographical distance, New Jersey
Hughes R. E. 1994. Intrasource chemical variability of artefact-quality obsidians from the Casa Diablo area, California, „Journal of Archaeological Science”, vol. 21, Waltham, Massachusetts, United States, pp. 263–271
Hughes R. E. 2010. Determining the geologic provenance of tiny obsidian flakes in archaeology using nondestructive EDXRF, “American Laboratory”, vol. 42, Issue 7, pp. 27–31
Hughes R. E. 2010. Trace element characterisation of archaeologically significant volcanic glasses from the Southern Great Basin of North America, [in:] Crossing the Straits: Prehistoric obsidian source exploitation in the north Pacific rim, Y.V. Kuzmin, M.D. Glascock eds, British Archaeological Reports International Series 2152, pp. 165–181
Kaminská L. 2013. Sources of raw materials and their use in the Palaeolithic of Slovakia, [in:] The Lithic raw material sources and interregional human contacts in the northern Carpathian regions, Z. Master ed., Kraków–Budapest, pp. 99–109
Kasztovszky Z., Biró K. T., Markó A., Dobosi V. T. 2008. Cold neutron prompt gamma activation analysis: A non-destructive method for characterization of high silica content chipped stone tools and raw materials, “Archaeometry”, vol. 50, pp. 12–29
Kostrzewski J. 1930. Obsidian implements found in Poland, “Man”, vol. 30, pp. 95–98
Kozłowski J. K. 1973. The origin of lithic raw materials used in the Paleolithic of the Carpathian countries, “Acta Archaeologica Carpathica”, vol. 13, pp. 5–19
Kozłowski J. K. 2013. Raw materials procurement in the Late Gravettian of the Carpathian basin, [in:] The lithic raw material sources and interregional human contacts in the northern Carpathian regions, Z. Master ed., Kraków–Budapest, pp. 63–85
Kozłowski L. 1923. Epoka kamienia na wydmach wschodniej części Wyżyny Małopolskiej, Lwów–Warszawa
Kozłowski S. K. 1972. Pradzieje ziem polskich od IX do V tys. p.n.e., Warszawa
Krukowski S. 1920. Pierwociny krzemieniarskie górnictwa, transportu i handlu w holocenie Polski. Wnioski z właściwości surowców i wyrobów, „Wiadomości Archeologiczne”, vol. 5, Warszawapp. 185–205
Krukowski S. 1922. Pierwociny krzemieniarskie górnictwa, transportu i handlu w holocenie Polski. Wnioski z właściwości surowców i wyrobów. Cz. II, „Wiadomości Archeologiczne”, vol. 7, Warszawa, pp. 34–57
Lech J. 1987. Danubian raw material distribution patterns in eastern central Europe, [in:] The human uses of flint and chert, G.D.G. Sieveking, M.H. Newcomer eds, Cambridge, pp. 241–248
Lech J. 1997. Remarks on prehistoric flint mining and flint supply in European Archaeology, [in:] Siliceous rocks and culture, A. Ramos-Millán, M.A. Bustillo eds, Monográfica Arte y Arqueología, Granada, vol. 42, pp. 611–637
Milić M. 2014. PXRF characterisation of obsidian from central Anatolia, the Aegean, and central Europe, „Journal of Archaeological Science”, vol. 41, Waltham, Massachusetts, United States, pp. 285–296
Oddone M., Márton P., Bigazzi G., Biró K. T. 1999. Chemical characterisations of Carpathian obsidian sources by instrumental and epithermal neutron activation analysis, “Journal of Radioanalytical and Nuclear Chemistry”, vol. 240, pp. 147–153
Rosania C. N., Boulanger M. T., Biró K. T., Ryzhov S., Trnka G.,Glascock M. D. 2008. Revisiting Carpathian obsidian, “Antiquity”, vol. 82, Issue 318 (http://antiquity.ac.uk/projgall/rosania/)
Schild R., Królik H., Marczak M. 1985. Kopalnia krzemienia czekoladowego w Tomaszowie, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź
Schild R., Królik H., Tomaszewski A. J. 1997. A raw material economy of the Palaeolithic and Mesolithic occupants of the Rydno complex, [in:] Man and flint. Proceedings of the VIIth International Flint Symposium Warszawa–Ostrowiec Świętokrzyski. September 1995, R. Schild, Z. Sulgostowska eds, Warsaw, pp. 285–293
Schild R., Królik H., Tomaszewski A. J., Ciepielewska E. 2011. Rydno: A Stone Age red ochre quarry and socioeconomic center, Warszawa
Schild R., Marczak M., Królik H. 1975. Późny mezolit. Próba wieloaspektowej analizy otwartych stanowisk piaskowych, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk
Sulgostowska Z. 1986. The influence of flint raw material on the Final Paleolithic inventories, [in:] International conference on prehistoric flint mining and lithic raw material identification in the Carpathian basin. Budapest–Sümeg, 20–21 May, 1986, part I, K.T. Biró ed., Budapest, pp. 307–315
Sulgostowska Z. [1985]1990. Schyłkowopaleolityczne narzędzie z obsydianu w zbiorach PMA, “Wiadomości Archeologiczne” vol. 50, Warszawa, p. 147
Sulgostowska Z. 2005. Kontakty społeczności późnopaleolitycznych i mezolitycznych między Odrą, Dźwiną i górnym Dniestrem. Studium dystrybucji wytworów ze skał krzemionkowych, Warszawa
Sulgostowska Z. 2006. The Mesolithic communication network between the Oder, Nemen and Dnestrriversseen from the perspective of raw materials distribution, [in:] After the Ice Age. Settlements, subsistence and social development in the Mesolithic of central Europe, C.-J. Kind ed., Stuttgart, pp. 211–219
Szeliga M. 2002. Stan badań nad napływem obsydianu na ziemie polskie w starszej i środkowej epoce kamienia (na tle środkowoeuropejskim), [in:] Starsza i środkowa epoka kamienia w Karpatach Polskich, J. Garncarski ed., Krosno, pp. 339–357
Szeliga M. 2009. Znaczenie obsydianu karpackiego w gospodarce surowcowej najstarszych społeczności rolniczych na ziemiach polskich, [in:] Surowce naturalne w Karpatach oraz ich wykorzystanie w pradziejach i wczesnym średniowieczu. Materiały z konferencji, Krosno 25–26 listopada 2008 r., J. Gancarski ed., Krosno, pp. 286–324
Taffinder J. 1998. The allure of the exotic: The social use of non-local raw materials during the Stone Age in Sweden, Uppsala
Tomaszewski A.J., Królik H., Ciepielewska E., Laprus-Madej B., Mańka D. 2008. Rydno’s obsidians: almost all of them, [in:] Man – Millenia – Environment: Studies in Honour of Romuald Schild, Z. Sulgostowska, A.J. Tomaszewskieds, Warsaw, pp. 293–300
Williams O., Nandris J. G. 1977. The Hungarian and Slovak sources of archaeological obsidian: an interim report on further fieldwork, with a note on tektites, “Journal of Archaeological Science”, vol. 4, pp. 207–219
Williams-Thorpe O., Warren S.E., Nandris J. G. 1984. The distribution and provenance of archaeological obsidian in central and eastern Europe, “Journal of Archaeological Science”, vol. 11, pp. 183–212
Williams-Thorpe O., Warren S.E., Nandris J. G. 1987. Characterization of obsidian sources and artefacts from central and eastern Europe, using instrumental neutron activation analysis, [in:] Proceedings of the international conference on lithic raw material used in prehistory, flint mining and lithic raw material characterization in the Carpathian basin, Vol. 2, K.T. Biró ed., Budapest, pp. 271–279
Biró K. T. 1997. Raw material economy of the Late Neolithic in Hungary, [in:] Siliceous Rocks and Culture, A. Ramos-Millán, M.A. Bustillo eds, Monográfica Arte y Arqueología, Granada, vol. 42, pp. 639–660
Biró K. T. 2003. The Neolithic in the Northern part of the Great Hungarian Plain and the Northern Mountain Range, [in:] Hungarian archaeology at the turn of the millennium, Z. Visy ed., Budapest, p. 101
Biró K. T. 2014. Carpathian obsidians: State of art, [in:] Lithic raw material exploitation and circulation in prehistory: A comparative perspective in diverse palaeoenvironments, M. Yamada, A. Ono eds, Liège, pp. 47–62
Biró K. T., Bigazzi G., Oddone M. 2000. Instrumental analysis I. The Carpathian sources of raw material for obsidian tool-making, [in:] Bodrogkeresztur-Heyne (NE Hungary) Upper Palaeolithic Site, V.T. Dobosi ed., Budapest, pp. 221–240
Biró K. T., Pozsgai I., Vladar A. 1986. Electron beam microanalysis of obsidian samples from geological and archaeological sites, “Acta Archaeologica Academiae Scientarum Hungarieae”, vol. 38, pp. 257–278
Dobosi V. T. 2011. Obsidian use in the Palaeolithic in Hungary and adjoining areas, “Natural Resource Environment and Humans”, no. 1, pp. 83–95
Gijn A. L. Van 2010. Flint in focus. Lithic biographies in the Neolithic an Bronze Age, Leiden
Ginter B. 1986. Obsidianimporte im Spätpaläolithikum und Mesolithikum in Südpolen, [in:] Urzeitliche und frühhistorische Besiedlung der Ostslowakei in Bezug zu den Nachbargebieten, Nitra, pp. 71–76
Govindaraju K. 1994. 1994 Compilation of working values and sample description for 383 geostandards, “Geostandards Newsletter”, Special Issue XVIII
Helms M. W. 1988. Ulysses’ sail: An ethnographic odyssey of power, knowledge, and geographical distance, New Jersey
Hughes R. E. 1994. Intrasource chemical variability of artefact-quality obsidians from the Casa Diablo area, California, „Journal of Archaeological Science”, vol. 21, Waltham, Massachusetts, United States, pp. 263–271
Hughes R. E. 2010. Determining the geologic provenance of tiny obsidian flakes in archaeology using nondestructive EDXRF, “American Laboratory”, vol. 42, Issue 7, pp. 27–31
Hughes R. E. 2010. Trace element characterisation of archaeologically significant volcanic glasses from the Southern Great Basin of North America, [in:] Crossing the Straits: Prehistoric obsidian source exploitation in the north Pacific rim, Y.V. Kuzmin, M.D. Glascock eds, British Archaeological Reports International Series 2152, pp. 165–181
Kaminská L. 2013. Sources of raw materials and their use in the Palaeolithic of Slovakia, [in:] The Lithic raw material sources and interregional human contacts in the northern Carpathian regions, Z. Master ed., Kraków–Budapest, pp. 99–109
Kasztovszky Z., Biró K. T., Markó A., Dobosi V. T. 2008. Cold neutron prompt gamma activation analysis: A non-destructive method for characterization of high silica content chipped stone tools and raw materials, “Archaeometry”, vol. 50, pp. 12–29
Kostrzewski J. 1930. Obsidian implements found in Poland, “Man”, vol. 30, pp. 95–98
Kozłowski J. K. 1973. The origin of lithic raw materials used in the Paleolithic of the Carpathian countries, “Acta Archaeologica Carpathica”, vol. 13, pp. 5–19
Kozłowski J. K. 2013. Raw materials procurement in the Late Gravettian of the Carpathian basin, [in:] The lithic raw material sources and interregional human contacts in the northern Carpathian regions, Z. Master ed., Kraków–Budapest, pp. 63–85
Kozłowski L. 1923. Epoka kamienia na wydmach wschodniej części Wyżyny Małopolskiej, Lwów–Warszawa
Kozłowski S. K. 1972. Pradzieje ziem polskich od IX do V tys. p.n.e., Warszawa
Krukowski S. 1920. Pierwociny krzemieniarskie górnictwa, transportu i handlu w holocenie Polski. Wnioski z właściwości surowców i wyrobów, „Wiadomości Archeologiczne”, vol. 5, Warszawapp. 185–205
Krukowski S. 1922. Pierwociny krzemieniarskie górnictwa, transportu i handlu w holocenie Polski. Wnioski z właściwości surowców i wyrobów. Cz. II, „Wiadomości Archeologiczne”, vol. 7, Warszawa, pp. 34–57
Lech J. 1987. Danubian raw material distribution patterns in eastern central Europe, [in:] The human uses of flint and chert, G.D.G. Sieveking, M.H. Newcomer eds, Cambridge, pp. 241–248
Lech J. 1997. Remarks on prehistoric flint mining and flint supply in European Archaeology, [in:] Siliceous rocks and culture, A. Ramos-Millán, M.A. Bustillo eds, Monográfica Arte y Arqueología, Granada, vol. 42, pp. 611–637
Milić M. 2014. PXRF characterisation of obsidian from central Anatolia, the Aegean, and central Europe, „Journal of Archaeological Science”, vol. 41, Waltham, Massachusetts, United States, pp. 285–296
Oddone M., Márton P., Bigazzi G., Biró K. T. 1999. Chemical characterisations of Carpathian obsidian sources by instrumental and epithermal neutron activation analysis, “Journal of Radioanalytical and Nuclear Chemistry”, vol. 240, pp. 147–153
Rosania C. N., Boulanger M. T., Biró K. T., Ryzhov S., Trnka G.,Glascock M. D. 2008. Revisiting Carpathian obsidian, “Antiquity”, vol. 82, Issue 318 (http://antiquity.ac.uk/projgall/rosania/)
Schild R., Królik H., Marczak M. 1985. Kopalnia krzemienia czekoladowego w Tomaszowie, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź
Schild R., Królik H., Tomaszewski A. J. 1997. A raw material economy of the Palaeolithic and Mesolithic occupants of the Rydno complex, [in:] Man and flint. Proceedings of the VIIth International Flint Symposium Warszawa–Ostrowiec Świętokrzyski. September 1995, R. Schild, Z. Sulgostowska eds, Warsaw, pp. 285–293
Schild R., Królik H., Tomaszewski A. J., Ciepielewska E. 2011. Rydno: A Stone Age red ochre quarry and socioeconomic center, Warszawa
Schild R., Marczak M., Królik H. 1975. Późny mezolit. Próba wieloaspektowej analizy otwartych stanowisk piaskowych, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk
Sulgostowska Z. 1986. The influence of flint raw material on the Final Paleolithic inventories, [in:] International conference on prehistoric flint mining and lithic raw material identification in the Carpathian basin. Budapest–Sümeg, 20–21 May, 1986, part I, K.T. Biró ed., Budapest, pp. 307–315
Sulgostowska Z. [1985]1990. Schyłkowopaleolityczne narzędzie z obsydianu w zbiorach PMA, “Wiadomości Archeologiczne” vol. 50, Warszawa, p. 147
Sulgostowska Z. 2005. Kontakty społeczności późnopaleolitycznych i mezolitycznych między Odrą, Dźwiną i górnym Dniestrem. Studium dystrybucji wytworów ze skał krzemionkowych, Warszawa
Sulgostowska Z. 2006. The Mesolithic communication network between the Oder, Nemen and Dnestrriversseen from the perspective of raw materials distribution, [in:] After the Ice Age. Settlements, subsistence and social development in the Mesolithic of central Europe, C.-J. Kind ed., Stuttgart, pp. 211–219
Szeliga M. 2002. Stan badań nad napływem obsydianu na ziemie polskie w starszej i środkowej epoce kamienia (na tle środkowoeuropejskim), [in:] Starsza i środkowa epoka kamienia w Karpatach Polskich, J. Garncarski ed., Krosno, pp. 339–357
Szeliga M. 2009. Znaczenie obsydianu karpackiego w gospodarce surowcowej najstarszych społeczności rolniczych na ziemiach polskich, [in:] Surowce naturalne w Karpatach oraz ich wykorzystanie w pradziejach i wczesnym średniowieczu. Materiały z konferencji, Krosno 25–26 listopada 2008 r., J. Gancarski ed., Krosno, pp. 286–324
Taffinder J. 1998. The allure of the exotic: The social use of non-local raw materials during the Stone Age in Sweden, Uppsala
Tomaszewski A.J., Królik H., Ciepielewska E., Laprus-Madej B., Mańka D. 2008. Rydno’s obsidians: almost all of them, [in:] Man – Millenia – Environment: Studies in Honour of Romuald Schild, Z. Sulgostowska, A.J. Tomaszewskieds, Warsaw, pp. 293–300
Williams O., Nandris J. G. 1977. The Hungarian and Slovak sources of archaeological obsidian: an interim report on further fieldwork, with a note on tektites, “Journal of Archaeological Science”, vol. 4, pp. 207–219
Williams-Thorpe O., Warren S.E., Nandris J. G. 1984. The distribution and provenance of archaeological obsidian in central and eastern Europe, “Journal of Archaeological Science”, vol. 11, pp. 183–212
Williams-Thorpe O., Warren S.E., Nandris J. G. 1987. Characterization of obsidian sources and artefacts from central and eastern Europe, using instrumental neutron activation analysis, [in:] Proceedings of the international conference on lithic raw material used in prehistory, flint mining and lithic raw material characterization in the Carpathian basin, Vol. 2, K.T. Biró ed., Budapest, pp. 271–279
Pobrania
Opublikowane
2014-01-01
Jak cytować
Hughes, R. E., & Werra, D. H. (2014). The source of Late Mesolithic obsidian recovered from Rydno XIII/1959, Central Poland. Archeologia Polski, 59(1-2), 31–46. Pobrano z https://journals.iaepan.pl/apol/article/view/454
Numer
Dział
Metody i metodologia
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
