Early medieval glazed ceramics from the excavation of the residential and religious complex at the Wysoka Górka site in Chełm
DOI:
https://doi.org/10.23858/APol66.2021.009Keywords:
Early Medieval, Poland, Chełm, Wysoka Górka, glazed vessels, floor tiles, chemical composition analysisAbstract
The article treats on glazed vessels and tiles discovered during archaeological excavations in 2010–2016 at site 1 at Wysoka Górka in Chełm. The ceramics were subjected to technological, morphological and stylistic analyses, which revealed links with a pottery tradition of Ruthenian-Byzantine origin. The assemblage is distinguished by the use of white kaolinitic clays, post-firing glazing of the products and a collection of tableware dominated by jugs. Glazed vessels appear to have reached the residential complex in larger quantities for a very brief period of time – no more than 20 years in the 13th c. Numerous ceramic tiles of white clay were most probably not part of the sacral buildings in this complex, but rather the residential parts considered as the seat of Daniel Romanovich, the Prince of Volhynia and Halych, and later king of Rus’.
Downloads
References
Abramowicz A . 1959, Ceramika z Czermna nad Huczwą, „Archeologia Polski”, 4, s. 149–185.Auch M. 2004, Wczesnośredniowieczna ceramika szkliwiona z Chełma, woj. lubelskie, „Archeologia Polski”, 49/1–2, s. 49–94.
Auch M. 2006, Podkrakowska ceramika „biała” w świetle nowszych badań fizykochemicznych, [w:] Naczynia białe w Polsce południowej i środkowej. Wstęp do problematyki badawczej, A. Buko, L. Kajzer red., Kielce–Łagów, s. 83–106.
Auch M . 2007, Produkcja średniowiecznej ceramiki szkliwionej w osadzie garncarskiej w Przemyślu na Zasaniu, „Archeologia Polski”, 52/1–2, s. 131–175.
Auch M . 2008, Nowe wyniki badań nad wczesnośredniowieczną ceramiką szkliwioną z Chełma i Stołpia, [w:] Przez granice czasu, A. Buko, W. Duczko red., Pułtusk, s. 289–298.
Auch M . 2009, Wczesnośredniowieczna ceramika ze Stołpia, [w:] Zespół wieżowy w Stołpiu. Badania 2003–2005, A. Buko red., Warszawa, s. 136–163.
Auch M . 2012, Wczesnośredniowieczne naczynia szkliwione z terenu zachodniej Małopolski, „Archeologia Polski”, 57/1–2, s. 199–246.
Auch M . 2016, Wczesnośredniowieczne naczynia szkliwione z terenu Małopolski, Warszawa.
Auch M . 2017, Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Czermnie w świetle wyników badań dawnych (do 2010). Ceramika naczyniowa / The early medieval settlement complex at Czermno in the light of results from past research (up to 2010). Pottery finds, Kraków–Leipzig–Rzeszów–Warszawa.
Auch M . 2019, Ceramika z Wysokiej Górki, [w:] Średniowieczny zespół rezydencjonalny na Górze Katedralnej w Chełmie, A. Buko red., Warszawa, s. 295–324.
Auch M . , Skrzyńska-Jankowska K . 2004, Szkliwione płytki posadzkowe z Góry Zamkowej w Drohiczynie, [w:] Hereditatem Cognoscere. Studia i szkice dedykowane Profesor Marii Miśkiewicz, Z. Kobyliński red., Warszawa, s. 229–246.
Auch M. , Trzeciecki M. 2007, Średniowieczne importy ceramiczne z badań na dziedzińcu głównym pałacu Pod Blachą, „Kronika Zamkowa”, 1–2 (53–54), s. 127–154.
Bodnar R . , Krudysz L . , Rozmus D. , Szmoniewski B . 2006, Wczesnośredniowieczna ceramika szkliwiona z Dąbrowy Górniczej–Łośnia. „Skarb hutnika”, Kraków–Dąbrowa Górnicza.
Buko A . 1979, Problemy analizy opisowej wyrobów garncarskich zachowanych fragmentarycznie, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 27/2, s. 187–199.
Buko A . 1981, Wczesnośredniowieczna ceramika sandomierska, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Buko A . 1990, Ceramika wczesnopolska. Wprowadzenie do badań, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Buko A . 2002, Procesy stratyfikacyjne ceramiki z wykopalisk: Problem fragmentaryzacji zbiorów, „Študijne Zvesti Archeologického Ústavu SAV”, 35, s. 247–258.
Buko A . 2009, Innowacja czy siła tradycji? O niektórych aspektach wczesnośredniowiecznych produkcji garncarskich z tzw. glin białych regionu Małopolski, [w:] Stare i nowe w średniowieczu. Pomiędzy innowacją a tradycją, S. Moździoch red., Spotkania Bytomskie, VI, Wrocław, s. 123–141.
Buko A . 2019, Złożone epizody dziejów rezydencji królewskiej na Górze Katedralnej w Chełmie: próba podsumowania wyników badań interdyscyplinarnych, [w:] Średniowieczny zespół rezydencjonalny na Górze Katedralnej w Chełmie, A. Buko red., Warszawa, s. 373–388.
Buko A . , Lewandowska M . 1991, Analiza skupień w badaniach wczesnośredniowiecznych surowców garncarskich: przykład ceramiki sandomierskiej, „Sprawozdania Archeologiczne”, 43, s. 309–318.
Chudzińska B . , Wołoszyn M . 2019, Ozdoby – części stroju – dewocjonalia, [w:] Średniowieczny zespół rezydencjonalny na Górze Katedralnej w Chełmie, A. Buko red., Warszawa 2019, s. 229–240.
Dąbrowski D . 2019, Źródła pisane do dziejów Góry Katedralnej w Chełmie, [w:] Średniowieczny zespół rezydencjonalny na Górze Katedralnej w Chełmie, A. Buko red., Warszawa, s. 21–60.
Dereń J . , Stoch L . , Żaki A . 1968, Wstępne wyniki badań nad wczesnośredniowieczną ceramiką Małopolski. Część 1. Technologia tzw. ceramiki białej z Krakowa, Sprawozdania z posiedzeń komisji Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, 11, Kraków, s. 14–17.
Dobrowolski R . 1998, Strukturalne uwarunkowania rozwoju współczesnej rzeźby krasowej na międzyrzeczu środkowego Wieprza i Bugu, Lublin.
Dobrowolski R . 2009, Środowisko przyrodnicze, [w:] Zespół wieżowy w Stołpiu. Badania 2003–2005, A. Buko red., Warszawa, s. 15–27.
Dzieńkowski T. 2002, Góra Chełmska we wczesnym średniowieczu, [w:] Badania archeologiczne o początkach i historii Chełma, E. Banasiewicz-Szykuła red., Lublin, s. 73–84.
Dzieńkowski T. 2019, Chronologia i związki przestrzenne chełmskiej rezydencji, [w:] Średniowieczny zespół rezydencjonalny na Górze Katedralnej w Chełmie, A. Buko red., Warszawa, s. 121–126.
Dzieńkowski T. , Gołub S . 1998, Trzeci sezon badań wykopaliskowych w Chełmie, ul. S. Czarnieckiego 8, stan. 144, „Archeologia Polski Środkowowschodniej”, 3, s. 203–207.
Dzieńkowski T. , Gołub S . 1999, Czwarty sezon prac wykopaliskowych na wczesnośredniowiecznej osadzie w Chełmie, „Archeologia Polski Środkowowschodniej”, 4, s. 171–175.
Dzieńkowski T. , Petryk V. 2019, Stratygrafia Wysokiej Górki w świetle badań wykopaliskowych z lat 2010–2018, [w:] Średniowieczny zespół rezydencjonalny na Górze Katedralnej w Chełmie, A. Buko red., Warszawa, s. 95–120.
Dzieńkowski T. , Wołoszyn M . 2009, Zabytki wydzielone, [w:] Zespół wieżowy w Stołpiu. Badania 2003–2005, A. Buko red., Warszawa, s. 119–135.
Fernández-Navarro E . 2008, Tradición tecnológica de la cerámica de cocina almohade-nazari, Granada.
Gołub S . 1996, Badania stanowisk z okresu wczesnego średniowiecza w Chełmie, „Archeologia Polski Środkowowschodniej”, 1, s. 127–131.
Gołub S . 1997, Pozostałości osadnictwa z okresu wczesnego średniowiecza w centrum miasta Chełma, [w:] Najważniejsze odkrycia archeologiczno-architektoniczne Chełma i okolic. Materiały z sesji naukowej odbytej w Chełmie 1 XII 1995 r., S. Gołub red., Chełm, s. 83–94.
Gołub S . 2000, Piąty sezon badań wykopaliskowych na wczesnośredniowiecznej osadzie w Chełmie na stanowisku 144, „Archeologia Polski Środkowowschodniej”, 5, s. 116–125.
Gołub S . 2019, Ogólna charakterystyka grup znalezisk, [w:] Średniowieczny zespół rezydencjonalny na Górze Katedralnej w Chełmie, A. Buko red., Warszawa, s. 223–228.
Gołub S . , Dzieńkowski T. 2002, Osada przygrodowa z czasów księcia Daniela Romanowicza w Chełmie, [w:] Badania archeologiczne o początkach i historii Chełma, E. Banasiewicz-Szykuła red., Lublin, s. 57–72.
Gurba J . , Kutyłowska I . 1970, Sprawozdanie z badań wczesnośredniowiecznego grodziska w Chełmie Lubelskim, „Sprawozdania Archeologiczne”, 22, s. 231–241.
Gurevič F. D. 1981, Polivnaâ keramika novogrudskogo detinca, „Sovetskaâ Arheologiâ”, 4, s. 99–107.
Hołubowicz W. 1950, Garncarstwo wiejskie zachodnich terenów Białorusi, Toruń.
Hunicz A . 2004, Niektóre aspekty badań ceramiki lubelskiej z XII i XIII wieku, [w:] Archeologia et historia urbana. Pamięci Tadeusza Nawrolskiego, R. Czaja, G. Nawrolska, M. Rębkowski, J. Tandecki red., Elbląg, s. 411–420.
Karger M . K . 1951, Arheologičeskie issledovanija drevnego Kieva, Kiev.
Karger M . K . 1958, Drevnij Kiev, I, II, Moskva.
Karger M . K . 1961, Drevnij Kiev: očerki po istorii material'noj kul'tury drevnerusskogo goroda, Moskva.
Kaźmierczyk J . 1970, Wrocław lewobrzeżny we wczesnym średniowieczu, 2, Wrocław.
Kruppé J . 1967, Garncarstwo warszawskie w wiekach XIV i XV, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Kubica-Kabacińska E . 2001, Podkrakowska ceramika „biała” – analizy surowca, chronologia, kontekst osadniczy, „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego”, 22, s. 135–163.
Kučera M . P. , Suhobokov O. V. , Belâeva S . A . , Blaževič N . V. , Gorišnij P. A . , Smilenko A . T. , Orlov R . S . , Ičenskaâ O. V. 1984, Drevnerusskie poselleniâ srednego Podneprov’â (arheologičeskaâ karta), Kiev.
Kučinko M . M . 1993, Istoryčno-kul’turnyj rozvytok zachidnoġo Pobužžja w IX–XIV stolitjach, Luck, s. 31–32.
Lazarev V. N . 1955, Novye odkrytiâ w Sofii Kievskoj, Moskva.
Lysenko P. F. 1997, Drevnij Pinsk XI–XIII vv., Minsk.
Makarova T. I . 1967, Polivnaâ posuda. Iz istorii keramičeskogo importa i proizvodstva drevnej Rusi, [w:] Arheologiâ SSSR. Svod Arheologičeskih Istočnikov, E1-38, B. A. Rybakov red., Moskva–Leningrad.
Malevskaâ M . V. 1969, Polivnaâ keramika Novogrudka, „Sovetskaâ Arheologiâ”, 3, s. 194–203.
Malevskaâ-Malevič M . V. 2005, Keramika zapadnorusskih gorodov X–XIII vv., Sankt-Peterburg.
Marciniak J . [1930–1932] 1933, Tymczasowe wyniki badań przeprowadzonych na cmentarzysku wczesnohistorycznem w Strzemieszycach Wielkich, w powiecie będzińskim, „Przegląd Archeologiczny”, 4, s. 238–241.
Marek T. 1989, Analiza skupień w badaniach empirycznych. Metody SAHN, Warszawa.
Mazuryk J . , Ostapiuk O. 2003, Archeologiczne badania latopisowego Uhrowieska na Wołyniu, „Zamojsko-Wołyńskie Zeszyty Muzealne”, 1, s. 45–60.
Musianowicz K . 1969, Drohiczyn we wczesnym średniowieczu, Materiały Wczesnośredniowieczne, 6, Warszawa, s. 7–236.
Pavlova K . V. 2001, Polivnaâ keramika gorodiŝa Osovik, „Arheologičeskie Vesti”, 8, s. 207–216.
Pawlikowski M. 2000, Wyniki badań mineralogicznych ceramiki „białej” ze stanowisk w Krakowie-Nowej Hucie, „Sprawozdania Archeologiczne”, 52, s. 419–433.
Piotrowski M . 2010, Wczesnośredniowieczny piec garncarski z Perespy w pow. tomaszowskim i kilka uwag na temat produkcji naczyń ceramicznych, [w:] Variae sententiae: księga jubileuszowa Działu Archeologii Muzeum Okręgowego w Rzeszowie, J. Podgórska-Czopek red. Rzeszów, s. 341–386.
Pryščepa B . A . , Nikol’čenko Û. M . 1996, Litopisnyj Doroġobuž v period Kyivs’koi Rusi, Rivne.
Radwański K . 1968, Wczesnośredniowieczna ceramika krakowska i zagadnienie jej chronologii, „Materiały Archeologiczne”, 9, s. 5–89.
Radwański K . 1975, Kraków przedlokacyjny. Rozwój przestrzenny, Kraków.
Rappoport P. A . 1954, Holm, „Sovetskaâ Arheologiâ”, 20, s. 313–323.
Rappoport P. A . 1980, Polockie zodčestvo XII v., „Sovetskaâ Arheologiâ”, 3, s. 142–161.
Rauhut L . 1960, Wczesnośredniowieczne materiały z terenów Ukrainy w Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie, Materiały Wczesnośredniowieczne, 5, Warszawa, s. 231–260.
Ravdina T. V. 1963, Polivnye keramičeskie plitki iz Pinska, „Kratkie soobŝeniâ o dokladah i polevyh issledovaniâh Instituta Arheologii”, 96, s. 110–112.
Rice P. M . 1987, Pottery analysis, Chicago–London.
Ruszkowska U. 1990, Ze studiów nad wczesnośredniowiecznym rejonem osadniczym w Chełmie-Bieławinie, „Lubelskie Materiały Archeologiczne”, 3, s. 55–89.
Ruszkowska U. 2002, Chełm-Bieławin. U źródeł miasta, [w:] Badania archeologiczne o początkach i historii Chełma, E. Banasiewicz-Szykuła red., Lublin, s. 37–55.
Sergina T. V. 1981, Polivnaâ posuda iz Smolenska, „Sovetskaâ Arheologiâ”, 2, s. 233–245.
Strzyż P. 2019, Militaria z badań na Wysokiej Górce, [w:] Średniowieczny zespół rezydencjonalny na Górze Katedralnej w Chełmie, A. Buko red., Warszawa, s. 241–266.
Ters’kij S . 1993, Litopysnyj Čemeryn, Pidsumki arheoloġičnyh dosližen’ 1988–1990 rokiv, Naukovi Zapiski, 1, L’viv, s. 27–41.
Tokarski Z . , Kałwa M . , Przybyłek A . , Ropska H . , Wolfke S . 1964, Surowce ceramiki budowlanej, Warszawa.
Wajda S . 2009, Średniowieczne płytki posadzkowe z Drohiczyna, Stołpia, Chełma i Przemyśla, „Archeologia Polski”, 54/1, s. 83–119.
Wałowy A . 1979, Późnośredniowieczne garncarstwo krakowskie w świetle źródeł archeologicznych, „Materiały Archeologiczne”, 19, s. 5–151.
Żaki A . 1965, Pierwsze polewy na ceramice przedlokacyjnego Krakowa, Sprawozdania z posiedzeń Komisji PAN, lipiec–grudzień 1964, Kraków, s. 357.
Publication co-financed by the Ministry of Science and Higher Education under the program "Support for scientific journals 2019-2020"
