Wieliszew, powiat legionowski, stanowiska III, VIb; wykopy XVI, XVIIc: przyczynek do rozważań nad wytwórczością krzemienną schyłkowego mezolitu (przemysł kokrowski)

Tomasz Boroń; Małgorzata Winiarska - Kabacińska

Opublikowane: 2016-01-01

Tom 61 (2016)

Wieliszew, powiat legionowski, stanowiska III, VIb; wykopy XVI, XVIIc: przyczynek do rozważań nad wytwórczością krzemienną schyłkowego mezolitu (przemysł kokrowski)

Tomasz Boroń , Małgorzata Winiarska - Kabacińska

Abstrakt

Treścią artykułu jest analiza krzemieniarstwa schyłkowego mezolitu ze stanowiska Wieliszew III i VIb w centralnej Polsce. Obejmowała ona dwie krzemienice z wykopu XVI i XVIIc. Cechami przemysłu kokrowskiego, które stanowiły podstawę jego wydzielenia, są: znacząca przewaga skrobaczy w stosunku do drapaczy, obecność techniki łuszczniowej, mikrolityzacja wyrobów oraz zubożenie zestawu zbrojników, ograniczających się głównie do trapezów. Obserwacjom traseologicznym poddano wytwory krzemienne w liczbie 136 sztuk, pochodzące z wykopu XVIIc. Wykazały one duży stopień zużycia. Zdecydowana większość została zastosowana do skrobania, przede wszystkim skóry. Poza tym narzędzia wykorzystano do obróbki drewna i kości, a mikrolity pełniły funkcję zbrojników stanowiących elementy uzbrojenia.

Tłumacz: Beata Kita

Słowa kluczowe:

mezolit, Mazowsze, Wieliszew (Polska), analiza traseologiczna, analiza funkcjonalna

Inne teksty tego samego autora

Tomasz Boroń, Małgorzata Winiarska-Kabacińska, Analiza wyposażenia grobowego w kulturze ceramiki sznurowej na przykładzie pochówku szkieletowego z Nieborowej na Polesiu Lubelskim , Archeologia Polski: Tom 59 Nr 1-2 (2014)
Tomasz Boroń, Małgorzata Winiarska-Kabacińska, Anna Sołodko, Rydno VI/60. Wyspecjalizowane obozowisko społeczności mezolitycznej kultury janisławickiej , Archeologia Polski: Tom 63 (2018)
Tomasz Boroń, Małgorzata Winiarska-Kabacińska, Anna Sołodko, Rydno IV/47. Organizacja przestrzenna obozowisk w krzemienicy kultury janisławickiej w świetle badań funkcjonalnych, składanek oraz planigrafii znalezisk archeologicznych , Archeologia Polski: Tom 64 (2019)
Tomasz Boroń, Lascaux et la conservation en milieu souterrain. Actes du symposium international, Paris, 26 et 27 février 2009 textes réunis par Noël Coye, „Documentsd’archéologie française”, nr 105, Paris 2011 : [recenzja] , Archeologia Polski: Tom 58 Nr 1-2 (2013)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Boroń, T., & Winiarska - Kabacińska, M. (2016). Wieliszew, powiat legionowski, stanowiska III, VIb; wykopy XVI, XVIIc: przyczynek do rozważań nad wytwórczością krzemienną schyłkowego mezolitu (przemysł kokrowski). Archeologia Polski, 61, 25–72. Pobrano z https://journals.iaepan.pl/apol/article/view/199

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bagniewski Z. 1975, Zagadnienie obecności i zasięgu kultury janisławickiej w Polsce południowo-zachodniej, „Archeologia Polski”, 20/1–2, s. 57–81.
Bagniewski Z. 1983, Uwagi o osadnictwie kultur mezolitycznych w południowej części Pojezierza Kaszubskiego, [w:] Problemy epoki kamienia na Pomorzu, T. Malinowski red., Słupsk, s. 111–138.
Bagniewski Z. 1987, Mezolityczne społeczności myśliwsko-zbierackie południowej części Pojezierza Kaszubskiego, Studia Archeologiczne, 17.
Boroń T. 2003, Zespoły beztrapezowe kultury janisławickiej na przykładzie wykopów 4, 7, 8 ze stan. Nieborowa I, gm. Sawin, woj. lubelskie, [w:] Kultura janisławicka w Polsce północno-wschodniej i na terenach sąsiednich, E. Kawałkowa red., Ostrołęka, s. 113–132.
Boroń T. 2013, Diversité fonctionnelle et spatiale des campements paléolithiques et mésolithiques dans la Polésie de Lublin (Pologne), „Paléo”, 24, s. 47–78.
Boroń T. 2014, Mikroregion Nieborowej na Polesiu Lubelskim: od epoki kamienia po wczesną epokę żelaza, Warszawa.
Bronk Ramsey C., Scott E. M., Plichtvander J., 2013, Calibration for archaeological and environmental terrestrial samples in the time range 26–50 ka cal bp., „Radiocarbon”, 55/4, s. 2021–2027.
Cristiani E., Pedrotti A., Gialanella S. 2009, Tradition and innovation between the Mesolithic and Early Neolithic in the Adige Valley (Northeast Italy). New data from the functional and residues analyses of trapezes from Gaban rockshelter, Documenta Praehistorica, 36, s. 191–205.
Crombé P., Perdaen J., Sergant J., Caspar J - P. 2001, Wear analysis on Early Mesolithic microliths from the Verrebroek site, east Flanders, Belgium, „Journal of Field Archaeology”, 28/3–4, s. 253–269.
Cyrek K., Grygiel R., Nowak K. 1982, Mezolit ceramiczny w środkowej i północno-wschodniej Polsce i jego związki z neolitycznymi kulturami niżowymi, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Archeologiczna, 29, s. 5–70.
Dąbrowski J. 2006, Kultura trzciniecka i łużycka na Mazowszu, [w:] Starożytne Mazowsze. Materiały z sesji archeologicznej, która odbyła się dnia 19 października 2006 r. w Pułtusku, Warszawa, s. 21–30.
Devriendt I. 2011, Bipolar pieces, A question of function, raw material, availability, or skill? A case study of the Neolithic sites at Swifterbant (The Netherlands), „Lithic Technology”, 36/2, s. 177–188.
Domańska L. 1991, Obozowisko kultury janisławickiej w Dębach woj. włocławskie, stanowisko 29, Poznań–Inowrocław.
Fiedorczuk J. 1995, Mesolithic finds at Dudka 1, Great Masurian Lakeland, and their chronological-taxonomic relations, „Przegląd Archeologiczny”, 43, s. 47–59.
Fischer A., Hansen P. V., Rasmussen P., 1984, Macro- and microwear traces on lithic projectile points. Experimental results and prehistoric samples, „Journal of Danish Archaeology”, 3, s. 19–46.
Galiński T. 2002, Społeczeństwo mezolityczne. Osadnictwo, gospodarka, kultura ludów łowieckich w VIII–VI tys. p.n.e. na terenie Europy, Szczecin.
Gero J. 1991, Genderlithics: Women’s role in stone tool production, [w:] Engendering Archaeology, J. Gero, M.W. Conkey red., Oxford, s. 163–194.
Gilmore K. P. 2005, These boots were made for walking; moccasin production, gender, and the Late Prehistoric hideworking sequence on the High Plains of Colorado, [w:] Gender and Hide Production, L. Frink, K. Weedman red., Oxford, s. 13–36.
Ginter B. 1965, Dwie krzemienice mezolityczne z Grzybowej Góry, pow. Starachowice (Rydno), Materiały Archeologiczne, 6, s. 5–32.
Ginter B. 1972, Dwa stanowiska mezolityczne z miejscowości Dzierżono, pow. Gliwice, Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Archeologia, 10, s. 7–76.
Ginter B. 1975, Stanowisko mezolityczne odkryte we wsi Dąbrówka, pow. Włoszczowa, „Światowit”, 34, s. 245–285.
Gould R. A. 1977, Ethno-archaeology, or, where do models come from?, [w:] Stone tools as cultural markers: Change, evolution and complexity, R.V.S. Wright red., Canberra, s. 162–168.
Guyodo J. N., Marchand G. 2005, La percussion bipolaire sur enclume dans l’ouest de la France de la fin du Paléolithique au Chalcolithique: une lecture économique et sociale, „Bulletin de la Société Préhistorique Française”, 102, s. 539–549.
Hays M., Lucas G. 2007, Pièces esquillées from Le Flageolet I (Dordogne, France): Tools or cores?, [w:] Tools versus cores. Alternative approaches to stone tool analysis, S.P. McPherron red., Newcastle, s. 107–126.
Kawałkowa E. 2003, Pradzieje Równiny Kurpiowskiej, Nakły–Jaszczułty.
Kawałkowa E. 2003, Kultura janisławicka na Równinie Kurpiowskiej, [w:] Kultura janisławicka w Polsce północno-wschodniej i na terenach sąsiednich, E. Kawałkowa red., Ostrołęka, s. 43–69.
Kobusiewicz M. 1963, Krzemienica przemysłu tardenuaskiego z Pietrzykowa, pow., Września, „Fontes Archaeologici Posnanienses”, 14, s. 1–13.
Kobusiewicz M. 1970, Mezolit w środkowozachodniej Wielkopolsce, „Światowit”, 31, s. 101–189.
Kozłowski S. K. 1965, Niektóre uwagi o polskim mezolicie (na marginesie referatu H. Więckowskiej i M. Marczak), [w:] II konferencja poświęcona problematyce prahistorii plejstocenu i wczesnego holocenu Polski, Warszawa 3–5. V. 1965 r., Warszawa, s. 33–51.
Kozłowski S. K. 1965, Z problematyki polskiego mezolitu, „Archeologia Polski”, 10/1, s. 151–177.
Kozłowski S. K. 1966, Stanowisko w Majdanie, pow. Kolbuszowa w świetle badań w latach 1962–1963, „Światowit”, 27, s. 109–127.
Kozłowski S. K. 1968, Z problematyki polskiego mezolitu (cz. 7), „Światowit”, 29, s. 5–27.
Kozłowski S. K. 1968, Materiały mezolityczne ze stanowiska II we wsi Płazówka, pow. Kolbuszowa, „Światowit”, 29, s. 29–57.
Kozłowski S. K. 1968, Z problematyki polskiego mezolitu – kultura majdanowska (czerwonoborecka), „Wiadomości Archeologiczne”, 33/2, s. 153–166.
Kozłowski S. K. 1972, Pradzieje ziem polskich, od IX do V tysiąclecia p.n.e., Warszawa.
Kozłowski S. K. 1989, Mesolithic in Poland. A new approach, Warszawa.
Lech J. 1981, Materiały krzemienne z osad społeczności wstęgowych w Niemczy, woj. Wałbrzych. Badania z lat 1971–1972, „Silesia Antiqua”, 23, s. 39–45.
Lech J. 1985, Najstarszy przemysł krzemienny wspólnot wczesnorolniczych w dorzeczu Odry. Materiały kultury ceramiki wstęgowej rytej z Gniechowic i Starego Zamku, „Silesia Antiqua”, 27, s. 69–81.
Lewicka M. 2007, Flintworking strategy at the Late Mesolithic site Świętoszyn 8, Lower Silesia, Poland, [w:] Contributions to the Central European Stone Age, M. Masojć, T. Płonka, B. Ginter, S.K. Kozłowski red., Wrocław, s. 173–186.
Libera J. 2003, Badania nad kulturą janisławicką w międzyrzeczu Wisły i Bugu oraz dorzeczu Sanu, [w:] Kultura janisławicka w Polsce północno-wschodniej i na terenach sąsiednich, E. Kawałkowa red., Ostrołęka, s. 19–41.
Libera J., Talar A. 1990, Obozowisko kultury janisławickiej w Gwoźdźcu, stan. 9, gm. Bojanów, woj. Tarnobrzeg, w świetle badań 1966–1967, „Sprawozdania Archeologiczne”, 42, s. 9–67.
Manasterski D., Januszek K. 2011, Obiekt mieszkalny ludności kultury trzcinieckiej z Raszyna koło Warszawy, Studia i materiały do badań nad neolitem i wczesną epoką brązu na Mazowszu i Podlasiu, 1, s. 51–82.
Marczak M. 1965, Wstępne wyniki badań wykopaliskowych przeprowadzonych w Wistce Szlacheckiej, pow. Włocławek, „Sprawozdania Archeologiczne”, 17, s. 15–29.
Mazurowski R. F. 2011, O potrzebie wydawania serii wydawniczej Studia i materiały do badań nad neolitem i wczesną epoką brązu na Mazowszu i Podlasiu, Studia i materiały do badań nad neolitem i wczesną epoką brązu na Mazowszu i Podlasiu, 1, s. 5–11.
Niesiołowska - Śreni owska E., Płaza D. K. 2011, Obozowiska ze starszej i środkowej epoki kamienia na stanowisku 1 w Aleksandrowie Łódzkim, [w:] E. Niesiołowska-Śreniowska, D.K. Płaza, P. Marosik, Z. Balwierz, Obozowiska ze starszej i środkowej epoki kamienia na stanowisku 1 w Aleksandrowie Łódzkim w kontekście analizy środowiska naturalnego, Łódź, s. 65–142.
Nuzhnyj D. 1989, L’ utilisation des microlithes géométriques et non géométriques comme armatures de projectiles „Bulletin de la Société Préhistorique Française”, 83/3, s. 88–96.
Nuzhnyj D. 1990, Projectile damage on Upper Paleolithic microliths. Use of bow and arrow among Pleistocene hunters in the Ukraine, Aun, 14, s. 113–124.
Nuzhnyj D. 2000, Development of microlithic projectile weapons in the Stone Age, ERAUL, 51, s. 95–101.
Osipowicz G. 2010, Narzędzia krzemienne w epoce kamienia na ziemi chełmińskiej. Studium traseologiczne, Toruń.
Osipowicz G., Jankowski M., Makowiecki D., Weckwerth P. 2014, Obozowiska mezolityczne ze stanowiska Ludowice 6, powiat wąbrzeski, siedlisko zachodnie, „Wiadomości Archeologiczne”, 65, s. 149–195.
Pyżewicz K. 2013, Inwentarze krzemienne społeczności mezolitycznych w zachodniej części Niżu Polskiego. Analiza funkcjonalna, Zielona Góra.
Reimer P. J., Bard E., Bayliss A., Beck J. W., Blackwell P. G., Bronk Ramsey C., Buck C. E., Cheng H., Edwards R. L., Friedrich M., Grootes P. M., Guilderson T. P., Haflidason H., HajdasI., H a t t é C., Heaton T. J., Hoffmann D. L., Hogg A. G., Hughen K. A., Kaiser K. F., Kromer B., Manning S. W., Niu M., Reimer R. W., Richards D. A., Scott E. M., Southon J. R., Staff R. A., Turney C. S. M., van der Plicht J. 2013, Intcal 13 and Marine 13 radiocarbon age calibration curves 0–50,000 years cal BP, „Radiocarbon”, 55/4, s. 1869–1887.
Rots V. 2008, Hafting traces on flint tools, [w:] Prehistoric technology 40 years later, L. Longo, N. Skakun red., BAR International Series 1783, Oxford, s. 75–84.
Rots V. 2010, Prehension and hafting wear on flint tools. A methodology, Leuven.
Rozoy J. - G. 1968, L’ étude du matériel brut et des microburins dans l’Epipaléolithique (Mésolithique) franco-belge, „Bulletin de la Société Préhistorique Française”. Études et travaux, 65/1, s. 365–390.
Schild R. 1975, Późny paleolit, [w:] Prahistoria ziem polskich, 1, Paleolit i mezolit, W. Chmielewski, W. Hensel red., Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, s. 159–338.
Schild R. 2014, Geomorphology, stratigraphy, paleoecology and radiochronology, [w:] Całowanie. A Final Palaeolithic and Early Mesolithic on an Island in the ancient Vistula Channel, R. Schild red., Warszawa, s. 17–57.
Schild R., Królik H., Marczak M. 1985, Kopalnia krzemienia czekoladowego w Tomaszowie, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
Schild R., Królik H., Tomaszewski A. J., Ciepielewska E. 2011, Rydno. A Stone Age red ochre quarry and socioeconomic center. A century of research, Warszawa.
Schild R., Mańka D., Królik H., Marczak M. 2014, Archaeological Materials, [w:] Całowanie. A Final Paleolithic and Early Mesolithic on an Island in the ancient Vistula Channel, R. Schild red., Warszawa, s. 59–253.
Schild R., Marczak M., Królik H. 1975, Późny mezolit. Próba wieloaspektowej analizy otwartych stanowisk piaskowych, Wrocław–Warszawa–Gdańsk–Kraków.
Sulgostowska Z. 1990, The Janisławice burial from Poland: radiocarbon dating, „Mesolithic Miscellany”, 11/2, s. 2–5.
Sulgostowska Z. 1991, The Woźna Wieś burial from Poland, „Mesolithic Miscellany”, 12/1, s. 10–13.
Szymczak K. 1995, Epoka kamienia Polski północno-wschodniej na tle środkowoeuropejskim, Warszawa.
Szymczak K. 2003, Kultura janisławicka/krąg kultur janisławickich – rozwój poglądów i stan badań, [w:] Kultura janisławicka w Polsce północno-wschodniej i na terenach sąsiednich, E. Kawałkowa red., Ostrołęka, s. 7–17.
Trzeciakowski J. 1968, Stanowisko mezolityczne wydmowe Holendry Brzezińskie I, pow. Konin, „Światowit”, 29, s. 59–72.
Wąs M. 2005, Technologia krzemieniarstwa kultury janisławickiej, Monografie Instytutu Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, 3, Łódź.
Więckowska H. 1960, Powierzchniowe badania stanowisk wydmowych na tzw. tarasie nowodworskim w R. 1955, „Archeologia Polski”, 5/1, s. 23–37.
Więckowska H. 1964, Mezolit, [w:] Materiały do prahistorii ziem polskich, część I: Paleolit i mezolit, W. Chmielewski red., Warszawa, s. 240–270.
Więckowska H. 1965, Wyniki badań mezolitycznego stanowiska piaskowego (wykopy VIIa, b, c) w Wieliszewie, pow. Nowy Dwór Maz., „Sprawozdania Archeologiczne”, 17, s. 30–46.
Więckowska H. 1969, Zagadnienie zróżnicowań kulturowych w mezolicie Polski, „Światowit”, 30, s. 23–115.
Więckowska H. 1985, Osadnictwo późnopaleolityczne i mezolityczne nad dolną Narwią. Polskie Badania Archeologiczne, 24, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
Więckowska H., Marczak M. 1965, Próba podziału kulturowego mezolitu Mazowsza, [w:] II konferencja poświęcona problematyce prahistorii pleistocenu i wczesnego holocenu Polski, Warszawa 3–5. V. 1965 r., Warszawa, s. 1–32.
Więckowska H., Marczak M. 1967, Próba podziału kulturowego mezolitu Mazowsza, [w:] Materiały do prahistorii plejstocenu i wczesnego holocenu Polski, W. Chmielewski red., Wrocław–Warszawa–Kraków, s. 9–45.
Winiarska - Kabacińska M. 2007, Dąbrowa Biskupia: Mesolithic hunters’ camp?, [w:] Contributions to the Central European Stone Age. Papers dedicated to the Professor Zbigniew Bagniewski, M. Masojć, T. Płonka, B. Ginter, S.K. Kozłowski red., Wrocław, s. 153–160. Google Scholar