Pozostałości produkcji szklarskiej odkryte w pracowni ceramiki budowlanej na Górze Lecha w Gnieźnie
Słowa kluczowe:
wczesne średniowiecze, Wielkopolska, Gniezno, ceramika budowlana, pracownia szklarska, tygle, szkła ołowioweAbstrakt
Podczas badań wykopaliskowych warsztatu ceramiki budowlanej z końca XII w. natrafiono na kilka przedmiotów świadczących o szerszej jego działalności. Były to fragmenty trzech tygli z masą szklaną oraz odpad produkcyjny szkliwionej, ornamentowanej płytki. Fizykochemiczne badania mas szklanych wykazały obecność szkieł ołowiowych alkalicznych dwóch typów chemicznych: ołowiowo-potasowo-krzemowego (PbO-K2O-SiO2) i ołowiowo-potasowo-wapniowo-magnezowo-(glinowo)-krzemowego (PbO-K2O-CaO-MgO-[Al2O3]-SiO2). Pracownia miała kompleksowo wyposażyć budowlę o reprezentacyjnym charakterze: zamek lub kościół
Pobrania
Download data is not yet available.
Bibliografia
Auch M. 2004, Wczesnośredniowieczna ceramika szkliwiona z Chełmna, woj. lubelskie, „Archeologia Polski”, 49/1–2, s. 49–94
Auch M. 2007, Produkcja średniowiecznej ceramiki szkliwionej w osadzie garncarskiej w Przemyślu na Zasaniu, „Archeologia Polski”, 52/1–2, s. 131–173
Banaszak D. 2000, Pozostałości domniemanej wczesnośredniowiecznej pracowni złotniczej ze stanowiska 12 w Rybitwach, „Studia Lednickie”, 6, s. 45–67
Bezborodov M.A. 1975, Chemie und Technologie der antiken und mittelalterlichen Gläser, Mainz
Buko A. 1990, Ceramika wczesnopolska. Wprowadzenie do badań, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź
Černa E. 2009, Nové objevy v Krušných horach – zaniklé středovĕké sklárny na k.ú. Vyslunì, okr. Chomutov, „Archeologia Historica”, 34/09, s. 503–521
Dekówna M. 1980, Szkło w Europie wczesnośredniowiecznej, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Dekówna M. [2010] 2015, The glass from Cösitz (Zörbig), Sachsen-Anhalt, and the origins of non alkaline lead silica glass from European finds. The state of research in outline, „Archaeologia Polona”, 48, s. 269–287
Dekówna M., Purowski T. 2012, Znaleziska związane ze szklarstwem oraz okazy z kwarcu ze stanowiska Janów Pomorski, [w:] Janów Pomorski stan. 1. Wyniki ratowniczych badań archeologicznych w latach 2007–2008, M. Bogucki, M.F. Jagodziński red., Studia nad Truso, I:3, Analizy, Elbląg, s. 65–260
Foy D. 2000, Technologie, géographie, économie. Les ateliers de verriers primaires et secondaires en occident. Esquisse d’une évolution de l’antiquité au Moyen Âge, [w:] La route du verre. Ateliers primaires et secondaires du second millénaire av. J.-C. au Moyen Âge, M.-D. Nenna red., Lyon, s. 147–170
Hejdová D., Nechvatal B. 1970, Ranĕstředověké dlaždice v Čechách – I, „Památky archeologické”, 61/1, s. 100–183
Hejdová D., Nechvatal B. 1970, Ranĕstředověké dlaždice v Čechách – II, „Památky archeologické”, 61/2, s. 395–458
Jope E.M. 1956, Ceramics Medieval, [w:] A history of technology, II, The Mediterranean civi¬lizations and the Middle Ages, c. 700 BC to A.D. 1500, C. Singer, E.J. Holmyard, A.R. Hall, T.I. Williams red., Oxford, s. 284–308
Kaźmierczyk J. 1968, Z badań wczesnośredniowiecznego zespołu osadniczego w Niemczy Śląskiej w latach 1964–65, „Sprawozdania Archeologiczne”, 19, s. 238–247
Kaźmierczyk J. 1970, Wrocław lewobrzeżny we wczesnym średniowieczu, 2, Wrocław–Warszawa–Kraków
Kaźmierczyk J., Kramarek J., Lasota C. 1976, Badania na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w 1974 roku, „Silesia Antiqua”, 18, s. 177–225
Kociszewski L. 1966, Metody laboratoryjne badania przedmiotów zabytkowych ze szkła, Studia z dziejów rzemiosła i przemysłu, 6, Wrocław–Warszawa–Kraków, s. 49–75
Kóčka-Krenz H. 2006, Pracownia złotnicza na poznańskim grodzie, [w:] Świat Słowian wczesnego średniowiecza, M. Dworaczyk, A.B. Kowalska, S. Moździoch, M. Rębkowski red., Szczecin–Wrocław, s. 257–272
Mecking O. 2013, Medieval lead glass in Central Europe, „Archeometry”, 55, s. 640–662
Merchant I. J. 1998, English Medieval glass-making technology: Scientific analysis of the evidence, Sheffield, s. 171–177
Niemiec D. 2016, Ornamentowane posadzki w kościołach romańskich na ziemiach polskich. [w:] Architektura sakralna w początkach państwa polskiego (X–XIII wiek), T. Janiak, D. Stryniak red., Gniezno, s. 191–253
Nowotny W. 1958, Szkła barwne, Warszawa
Olczak J. 1968, Wytwórczość szklarska na terenie Polski we wczesnym średniowieczu. Studium archeologiczno-technologiczne, Wrocław–Warszawa–Kraków
Olczak J. 2006, Zagadnienie witraży w tzw. II kościele przedromańskim na Ostrowie Lednickim, [w:] Świat Słowian wczesnego średniowiecza, M. Dworaczyk, A.B. Kowalska, S. Moździoch, M. Rębkowski red., Szczecin–Wrocław, s. 277–290
Olczak J., Jasiewiczowa E. 1963, Szklarstwo wczesnośredniowiecznego Wolina, Szczecin
Piątkiewicz-Dereniowa M. 1971, Płytki posadzkowe z opactwa benedyktyńskiegow Tyńcu, „Folia Historiae Artium”, 6/7, s. 239–265
Poksińska M., Cupa A. 2003. Dokumentacja badań szkliwionej płytki ceramicznej odnalezionej w trakcie prac archeologicznych w Gnieźnie, Toruń, maszynopis przechowywany w Archiwum Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie
Principes... 2002, Principes de description des verres anciens depuis les temps les plus reculés jusqu’au XIIIe siècle de n.è, M. Dekówna, J. Olczak red., Warszawa–Toruń
Ratajczak T. 2009, Od grodu do zamku. XIII-wieczne rezydencje piastowskie w Wielkopolsce, [w:] Studia nad dawną Polską, Biblioteka Muzeum Początków Państwa Polskiego, 2, T. Sawicki red., Gniezno, s. 71–85
Sawicka J. 2015, Średniowieczne pracownie szklarskie w Międzyrzeczu, „Slavia Antiqua”, 56, s. 125–166
Sawicki T. 1988, Wyniki ostatnich badań archeologicznych w Gnieźnie na Górze Lecha, Sprawozdanie nr 103 za lata 1984–1985, Wydział Historii i Nauk Społecznych PTPN, Poznań, s. 29–33
Sawicki T. 2001a, Pracownia romańskiej ceramiki architektonicznej na Górze Lecha, [w:] Gniezno w świetle ostatnich badań archeologicznych, Z. Kurnatowska, red., Poznań, s. 187–220
Sawicki T. 2001b, Z badań nad zamkiem książęcym na Górze Lecha w Gnieźnie, [w:] Gniezno w świetle ostatnich badań archeologicznych, Z. Kurnatowska, red., Poznań, s. 221–241
Sawicki T. 2016, Gniezno. Centralny ośrodek państwa wczesnopiastowskiego w świetle badań archeologicznych, [w:] Chrzest – św. Wojciech – Polska. Dziedzictwo średniowiecznego Gniezna, katalog wystawy, T. Janiak red., Gniezno, s. 59–104
Soroka E. 1990, Romańskie płytki ceramiczne z Gniezna, „Gniezno. Studia i Materiały Historyczne”, III, Gniezno, s. 59–102
Stephan H. G. 2003, Glasschmelzgefäße. Grundzüge der Entwicklung von den Anfängen im Alten Orient bis zur Neuzeit, [w:] Glashütten im Gespräch. Berichte und Materialen vom 2. Internationalen Symposium zur archäologischen Erforschung mittelalterlicher und frühneuzeitlicher Glashütten Europa, P. Steppuhn red., Lübeck, s. 136–162
Szczapowa J.L. 1973, Zasady interpretacji analiz składu szkła zabytkowego, „Archeologia Polski”, 18/1, s. 15–72
Tabaczyńska E. 1987, Wczesnośredniowieczna huta szkła na wyspie Torcello Laguny Weneckiej. Interpretacje technologiczne, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Archeologia, 12, Archeologia szkła, 2, Toruń, s. 63–88
Wedepohl K.H. 2003, Die Glasrezepte sowie der antike und mittelalterliche Handel mit Glasund Glasrohstoffen, [w:] Glashütten im Gespräch. Berichte und Materialen vom 2. Interna¬tionalen Symposium zur archäologischen Erforschung mittelalterlicher und frühneuzeitlicher Glashütten Europa, P. Steppuhn red., Lübeck, s. 92–96
Wiesiołowski J. 2005, Kultura literacka, szkolna i dworska trzynastowiecznego Poznania, [w:] Civitas Posnaniensis. Studia z dziejów średniowiecznego Poznania, Z. Kurnatowska, T. Jurek red., Poznań, s. 193–206
Zeylandowa M. [1981] 1983, Relikty architektury romańskiej w Lądzie w woj. Konin, „Fontes Archaeologici Posnanienses”, 32, s. 63–82
Auch M. 2007, Produkcja średniowiecznej ceramiki szkliwionej w osadzie garncarskiej w Przemyślu na Zasaniu, „Archeologia Polski”, 52/1–2, s. 131–173
Banaszak D. 2000, Pozostałości domniemanej wczesnośredniowiecznej pracowni złotniczej ze stanowiska 12 w Rybitwach, „Studia Lednickie”, 6, s. 45–67
Bezborodov M.A. 1975, Chemie und Technologie der antiken und mittelalterlichen Gläser, Mainz
Buko A. 1990, Ceramika wczesnopolska. Wprowadzenie do badań, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź
Černa E. 2009, Nové objevy v Krušných horach – zaniklé středovĕké sklárny na k.ú. Vyslunì, okr. Chomutov, „Archeologia Historica”, 34/09, s. 503–521
Dekówna M. 1980, Szkło w Europie wczesnośredniowiecznej, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Dekówna M. [2010] 2015, The glass from Cösitz (Zörbig), Sachsen-Anhalt, and the origins of non alkaline lead silica glass from European finds. The state of research in outline, „Archaeologia Polona”, 48, s. 269–287
Dekówna M., Purowski T. 2012, Znaleziska związane ze szklarstwem oraz okazy z kwarcu ze stanowiska Janów Pomorski, [w:] Janów Pomorski stan. 1. Wyniki ratowniczych badań archeologicznych w latach 2007–2008, M. Bogucki, M.F. Jagodziński red., Studia nad Truso, I:3, Analizy, Elbląg, s. 65–260
Foy D. 2000, Technologie, géographie, économie. Les ateliers de verriers primaires et secondaires en occident. Esquisse d’une évolution de l’antiquité au Moyen Âge, [w:] La route du verre. Ateliers primaires et secondaires du second millénaire av. J.-C. au Moyen Âge, M.-D. Nenna red., Lyon, s. 147–170
Hejdová D., Nechvatal B. 1970, Ranĕstředověké dlaždice v Čechách – I, „Památky archeologické”, 61/1, s. 100–183
Hejdová D., Nechvatal B. 1970, Ranĕstředověké dlaždice v Čechách – II, „Památky archeologické”, 61/2, s. 395–458
Jope E.M. 1956, Ceramics Medieval, [w:] A history of technology, II, The Mediterranean civi¬lizations and the Middle Ages, c. 700 BC to A.D. 1500, C. Singer, E.J. Holmyard, A.R. Hall, T.I. Williams red., Oxford, s. 284–308
Kaźmierczyk J. 1968, Z badań wczesnośredniowiecznego zespołu osadniczego w Niemczy Śląskiej w latach 1964–65, „Sprawozdania Archeologiczne”, 19, s. 238–247
Kaźmierczyk J. 1970, Wrocław lewobrzeżny we wczesnym średniowieczu, 2, Wrocław–Warszawa–Kraków
Kaźmierczyk J., Kramarek J., Lasota C. 1976, Badania na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu w 1974 roku, „Silesia Antiqua”, 18, s. 177–225
Kociszewski L. 1966, Metody laboratoryjne badania przedmiotów zabytkowych ze szkła, Studia z dziejów rzemiosła i przemysłu, 6, Wrocław–Warszawa–Kraków, s. 49–75
Kóčka-Krenz H. 2006, Pracownia złotnicza na poznańskim grodzie, [w:] Świat Słowian wczesnego średniowiecza, M. Dworaczyk, A.B. Kowalska, S. Moździoch, M. Rębkowski red., Szczecin–Wrocław, s. 257–272
Mecking O. 2013, Medieval lead glass in Central Europe, „Archeometry”, 55, s. 640–662
Merchant I. J. 1998, English Medieval glass-making technology: Scientific analysis of the evidence, Sheffield, s. 171–177
Niemiec D. 2016, Ornamentowane posadzki w kościołach romańskich na ziemiach polskich. [w:] Architektura sakralna w początkach państwa polskiego (X–XIII wiek), T. Janiak, D. Stryniak red., Gniezno, s. 191–253
Nowotny W. 1958, Szkła barwne, Warszawa
Olczak J. 1968, Wytwórczość szklarska na terenie Polski we wczesnym średniowieczu. Studium archeologiczno-technologiczne, Wrocław–Warszawa–Kraków
Olczak J. 2006, Zagadnienie witraży w tzw. II kościele przedromańskim na Ostrowie Lednickim, [w:] Świat Słowian wczesnego średniowiecza, M. Dworaczyk, A.B. Kowalska, S. Moździoch, M. Rębkowski red., Szczecin–Wrocław, s. 277–290
Olczak J., Jasiewiczowa E. 1963, Szklarstwo wczesnośredniowiecznego Wolina, Szczecin
Piątkiewicz-Dereniowa M. 1971, Płytki posadzkowe z opactwa benedyktyńskiegow Tyńcu, „Folia Historiae Artium”, 6/7, s. 239–265
Poksińska M., Cupa A. 2003. Dokumentacja badań szkliwionej płytki ceramicznej odnalezionej w trakcie prac archeologicznych w Gnieźnie, Toruń, maszynopis przechowywany w Archiwum Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie
Principes... 2002, Principes de description des verres anciens depuis les temps les plus reculés jusqu’au XIIIe siècle de n.è, M. Dekówna, J. Olczak red., Warszawa–Toruń
Ratajczak T. 2009, Od grodu do zamku. XIII-wieczne rezydencje piastowskie w Wielkopolsce, [w:] Studia nad dawną Polską, Biblioteka Muzeum Początków Państwa Polskiego, 2, T. Sawicki red., Gniezno, s. 71–85
Sawicka J. 2015, Średniowieczne pracownie szklarskie w Międzyrzeczu, „Slavia Antiqua”, 56, s. 125–166
Sawicki T. 1988, Wyniki ostatnich badań archeologicznych w Gnieźnie na Górze Lecha, Sprawozdanie nr 103 za lata 1984–1985, Wydział Historii i Nauk Społecznych PTPN, Poznań, s. 29–33
Sawicki T. 2001a, Pracownia romańskiej ceramiki architektonicznej na Górze Lecha, [w:] Gniezno w świetle ostatnich badań archeologicznych, Z. Kurnatowska, red., Poznań, s. 187–220
Sawicki T. 2001b, Z badań nad zamkiem książęcym na Górze Lecha w Gnieźnie, [w:] Gniezno w świetle ostatnich badań archeologicznych, Z. Kurnatowska, red., Poznań, s. 221–241
Sawicki T. 2016, Gniezno. Centralny ośrodek państwa wczesnopiastowskiego w świetle badań archeologicznych, [w:] Chrzest – św. Wojciech – Polska. Dziedzictwo średniowiecznego Gniezna, katalog wystawy, T. Janiak red., Gniezno, s. 59–104
Soroka E. 1990, Romańskie płytki ceramiczne z Gniezna, „Gniezno. Studia i Materiały Historyczne”, III, Gniezno, s. 59–102
Stephan H. G. 2003, Glasschmelzgefäße. Grundzüge der Entwicklung von den Anfängen im Alten Orient bis zur Neuzeit, [w:] Glashütten im Gespräch. Berichte und Materialen vom 2. Internationalen Symposium zur archäologischen Erforschung mittelalterlicher und frühneuzeitlicher Glashütten Europa, P. Steppuhn red., Lübeck, s. 136–162
Szczapowa J.L. 1973, Zasady interpretacji analiz składu szkła zabytkowego, „Archeologia Polski”, 18/1, s. 15–72
Tabaczyńska E. 1987, Wczesnośredniowieczna huta szkła na wyspie Torcello Laguny Weneckiej. Interpretacje technologiczne, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Archeologia, 12, Archeologia szkła, 2, Toruń, s. 63–88
Wedepohl K.H. 2003, Die Glasrezepte sowie der antike und mittelalterliche Handel mit Glasund Glasrohstoffen, [w:] Glashütten im Gespräch. Berichte und Materialen vom 2. Interna¬tionalen Symposium zur archäologischen Erforschung mittelalterlicher und frühneuzeitlicher Glashütten Europa, P. Steppuhn red., Lübeck, s. 92–96
Wiesiołowski J. 2005, Kultura literacka, szkolna i dworska trzynastowiecznego Poznania, [w:] Civitas Posnaniensis. Studia z dziejów średniowiecznego Poznania, Z. Kurnatowska, T. Jurek red., Poznań, s. 193–206
Zeylandowa M. [1981] 1983, Relikty architektury romańskiej w Lądzie w woj. Konin, „Fontes Archaeologici Posnanienses”, 32, s. 63–82
Pobrania
Opublikowane
2017-01-01
Jak cytować
Sawicka, J. (2017). Pozostałości produkcji szklarskiej odkryte w pracowni ceramiki budowlanej na Górze Lecha w Gnieźnie. Archeologia Polski, 62, 131–154. Pobrano z https://journals.iaepan.pl/apol/article/view/226
Numer
Dział
Studia
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
