Contribution to the study of the chronology of bifacial flint axes based on finds from the Pieniany-Kolonia locality (Grzęda Sokalska)
DOI:
https://doi.org/10.23858/APol68.2023.003Keywords:
Pieniany-Kolonia, Grzęda Sokalska, collective find (?), axes, Volhynian flint, Late Neolithic, Early Bronze AgeAbstract
The study concerns three well preserved bifacial axes found by chance at the Pieniany-Kolonia locality in the Tomaszów Lubelski region, in the southern part of Grzęda Sokalska. The marks on these tools, which are made of Volhynian flint, reflect both hafting and use-wear, partly obscured, of the cutting edges. Based on morphological and technological analyses of bifacial axes from burial complexes, the finds from Pieniany-Kolonia can be dated to the Late Neolithic (Corded Ware Culture) or Early Bronze Age (Mierzanowice Culture, although Strzyżów or Trzciniec Cultures cannot be ruled out).
Downloads
References
B a l c e r B. 1975, Krzemień świeciechowski w kulturze pucharów lejkowatych. Eksploatacja, obróbka i rozprzestrzenienie, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
B a l c e r B. 1977, Osada kultury mierzanowickiej na stanowisku 1 w Mierzanowicach, woj. tarnobrzeskie, „Wiadomości Archeologiczne”, 42/2, s. 175–212.
B a l c e r B. 1983, Wytwórczość narzędzi krzemiennych w neolicie ziem Polski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
B a l c e r B. 2002, Ćmielów – Krzemionki – Świeciechów. Związki osady neolitycznej z kopalniami krzemienia, Warszawa.
B a r g i e ł B. 1991, Badania nad I okresem epoki brązu na Lubelszczyźnie, [w:] Schyłek neolitu i wczesna epoka brązu w Polsce środkowowschodniej (materiały z konferencji), J. Gurba red., Lubelskie Materiały Archeologiczne, 6, Lublin, s. 103–134.
B a r g i e ł B. 1995, Obrządek pogrzebowy na Lubelszczyźnie w I okresie epoki brązu, Warszawa–Lublin, maszynopis pracy doktorskiej przechowywany w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.
B a r g i e ł B. 2006, Kultura strzyżowska w świetle znalezisk grobowych, „Wiadomości Archeologiczne”, 58, s. 65–99.
B ą b e l J. T. 2013, Cmentarzyska społeczności kultury mierzanowickiej na Wyżynie Sandomierskiej. Część 1. Obrządek pogrzebowy, Collectio Archaeologica Ressoviensis, 24/1, Rzeszów.
B e r e z a n s ’ k a S. S. 1972, Srednij period bronzovogo veka v severnoj Ukraine, Kiev.
B l a j e r W. 1998, Wysoka, gm. Łańcut, woj. rzeszowskie, stan. 1, „Rocznik Przemyski. Archeologia”, 34/3, s. 67–72.
B o r k o w s k i J. [2009] 2010, Neolityczne i wczesnobrązowe materiały z okolic miejscowości Kuty na Ukrainie w zbiorach Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie, „Wiadomości Archeologiczne”, 61, s. 165–200.
B r o n i c k i A. 1996, Kurhan kultury trzcinieckiej „Szwedzka Mogiła” w miejscowości Zienki, gm. Sosnowica, woj. chełmskie, „Archeologia Polski Środkowowschodniej”, 1, s. 59–60.
B r y k J. 1928, Kultury epoki kamiennej na wydmach zachodniej części południowego Wołynia, Lwów.
B u d z i s z e w s k i J. 2018, Materiały krzemienne z cmentarzyska kurhanowego na stanowisku 6 w Guciowie, pow. zamojski, [w:] J. Górski, A. Tyniec (z udziałem J. Budziszewskiego, M. Iwańskiego, P. Jarosza, M. Lityńskiej-Zając, M. Orzechowskiego, A. Rauby-Bukowskiej, A. Szczepanek), Fenomen miejsca. Nekropola kurhanowa z neolitu, epoki brązu i wczesnego średniowiecza w Guciowie, pow. zamojski, Biblioteka Muzeum Archeologicznego w Krakowie, 6, Kraków, s. 235–281.
B u d z i s z e w s k i J., G r u ż d ź W. 2020, Występowanie skał krzemionkowych na północno-wschodnim obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich na tle warunków surowcowych obszaru małopolsko-wołyńskiego, [w:] Kopalnie krzemienia na stanowisku „Za garncarzami” w Ożarowie, W. Brzeziński red., Warszawa, s. 11–17.
C w e k O. W., M o w c z a n I. I. 2006, Trypolskie ośrodki przemysłu krzemiennego w dorzeczu Bohu i Dniepru, „Archeologia Polski Środkowowschodniej”, 8, s. 193–204.
C y n k a ł o w s k i A. 1961, Materiały do pradziejów Wołynia i Polesia Wołyńskiego, Warszawa.
C z o p e k S., K a d r o w S., M i t u r a P. [1991–1992] 1993, Materiały z wielokulturowego stanowiska w Orliskach Sokolnickich, woj. Tarnobrzeg, Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego za lata 1991–1992, s. 53–69.
D o b r a k o w s k a T., W ł o d a r c z a k P. 2018, Święte 20: Graves of the Corded Ware culture, [w:] Reception of Pontic Culture traditions among the final Eneolithic communities in the Subcarpathian region, 3rd millennium BC, A. Kośko, M. Szmyt red., Baltic-Pontic Studies, 23, Poznań, s. 140–162.
G i n t e r B., K o z ł o w s k i J. K. 1990, Technika obróbki i typologia wyrobów kamiennych paleolitu, mezolitu i neolitu, Warszawa.
G ł o s i k J. 1962, Wołyńsko-podolskie materiały z epoki kamiennej i wczesnej epoki brązu w Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie, „Materiały Starożytne”, 8, s. 125–216.
G ł o s i k J. 1968, Kultura strzyżowska, „Materiały Starożytne”, 11, s. 7–114.
G ó r s k i J., W ł o d a r c z a k P. 2000, Groby kultury ceramiki sznurowej z Krakowa-Nowej Huty-Pleszowa (stanowisko 17) na tle znalezisk grobowych tej kultury nad dolną Dłubnią, „Materiały Archeologiczne Nowej Huty”, 22, s. 11–20.
G r u ż d ź W., M i g a l W., P y ż e w i c z K. 2015, Bifacial flint daggers from the Early Bronze Age in Volhynia – Lesser Poland, [w:] Flint Daggers in Prehistoric Europe, C.J. Frieman, B.V. Eriksen red., Oxford & Philadelphia, s. 116–132.
G u m i ń s k i W. 1989, Gródek Nadbużny. Osada kultury pucharów lejkowatych, Polskie Badania Archeologiczne, 28, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
H o z e r M., M a c h n i k J., B a j d a - W e s o ł o w s k a A. 2017, Groby kultury ceramiki sznurowej i domniemane kultury mie-rzanowickiej w Szczytnej, pow. Jarosław. Źródła, analiza, wnioski, [w:] Nekropolie ludności kultury ceramiki sznurowej z III tysiąclecia przed Chr. w Szczytnej na Wysoczyźnie Kańczuckiej, P. Jarosz, J. Machnik red., Via Archaeologica Ressoviensia, 12, Rzeszów, s. 7–130.
J a n c z e w s k i P., K r a u s P., W ł o d a r c z a k P. 2018, Święte 15: Cemetery of the Corded Ware culture, [w:] Reception of Pontic Culture traditions among the final Eneolithic communities in the Subcarpathian region, 3rd millennium BC, A. Kośko, M. Szmyt red., Baltic-Pontic Studies, 23, Poznań, s. 93–139.
K a d r o w S ., M a c h n i k J. 1997, Kultura mierzanowicka. Chronologia, taksonomia i rozwój przestrzenny, Polska Akademia Nauk – Oddział w Krakowie, Prace Komisji Archeologicznej 29, Kraków.
K o p a c z J. 1976, Wstępna charakterystyka technologiczno-typologiczna wczesnobrązowego przemysłu krzemiennego z Iwanowic, woj. Kraków, „Archeologia Polski”, 21/1, s. 85–107.
K r a u s s o w i e J. i A. 1971, Cmentarzysko kultury mierzanowickiej w Świniarach Starych, pow. Sandomierz, „Materiały Archeologiczne”, 12, s. 109–136.
K r z a k Z. 1961, Materiały do znajomości kultury złockiej, Wrocław–Warszawa–Kraków.
L i b e r a J. 2001, Krzemienne formy bifacjalne na terenach Polski i zachodniej Ukrainy (od środkowego neolitu do wczesnej epoki żelaza), Lublin.
L i b e r a J. [2002] 2003, Znaleziska gromadne siekier krzemiennych z Lubelszczyzny, „Wiadomości Archeologiczne”, 56, s. 45–50.
L i b e r a J. 2005, Z badań nad krzemieniarstwem wczesnej epoki żelaza w dorzeczu Sanu – podstawy wydzielenia przemysłu kosińskiego, [w:] Problemy kultury wysockiej, S. Czopek red., Rzeszów, s. 119–160.
L i b e r a J. 2009, Materiały krzemienne z badań kurhanów kultury ceramiki sznurowej na Grzędzie Sokalskiej, [w:] J. Machnik, J. Bagińska, W. Koman, Neolityczne kurhany na Grzędzie Sokalskiej w świetle badań archeologicznych w latach 1988–2006. Z aneksami Jerzego Libery i Lucjana Gazdy, Kraków, s. 279–302.
L i b e r a J. 2010, Krzemienne „groty”, „sztylety” oraz „sierpy” w dorzeczu Sanu (przyczynek do studiów nad wybranymi wytworami krzemieniarstwa kultury mierzanowickiej), „Rocznik Przemyski, Archeologia”, 46/2, s. 3–29.
L i b e r a J. 2022, Grobowe inwentarze kamienne kultury ceramiki sznurowej z obszaru Małopolski, [w:] Społeczności schyłkowego eneolitu w południowo-wschodniej Polsce w świetle badań archeologicznych i analiz interdyscyplinarnych, A. Szczepanek, P. Jarosz, J. Libera, P. Włodarczak red., Pękowice–Kraków, 45–212.
L i b e r a J., M ą c z y ń s k i P., S a ł a c i ń s k a B ., S a ł a c i ń s k i S. 2019, Znalezisko siekier krzemiennych z Klementowic (Płaskowyż Nałęczowski) – dylemat z afiliacją kulturową / The find of flint axes from Klementowice (Nałęczów Plateau) – dilemmas with cultural affiliation, „Archeologia Polski”, 64, s. 157–203.
L i b e r a J., Z a k o ś c i e l n a A. 2006, Inwentarze krzemienne z grobów grupy południowo-wschodniej kultury pucharów lejkowatych, [w:] Idea megalityczna w obrządku pogrzebowym kultury pucharów lejkowatych, J. Libera, K. Tunia red., Lublin–Kraków, s. 135–169.
L i b e r a J., Z a k o ś c i e l n a A. 2011, Cyrkulacja krzemienia wołyńskiego w okresie neolitu i we wczesnej epoce brązu na ziemiach polskich, [w:] Między Bałtykiem a Morzem Czarnym. Szlaki międzymorza IV–I tys. przed Chr., M. Ignaczak, A. Kośko, M. Szmyt red., Archaeologia Bimaris. Dyskusje, 4, Poznań, s. 83–115.
L i b e r a J., Z a k o ś c i e l n a A. 2019, Analiza źródeł krzemiennych, [w:] Kosin 10, Kopiec 4 i 8 – stanowiska osadniczo-pracowniane tarnobrzeskiej kultury łużyckiej na terenie wychodni krzemieni świeciechowskiego oraz gościeradowskiego, A. Zakościelna red., Lublin, s. 61-277.
M a c h n i k J., B a g i ń s k a J., Koman W. 2009, Neolityczne kurhany na Grzędzie
Sokalskiej w świetle badań archeologicznych w latach 1988–2006. Z aneksami Jerzego Libery i Lucjana Gazdy, Kraków.
M a c h n i k J., J a r o s z P., M a z u r e k M. 2019, Groby ludności kultury ceramiki sznurowej w Mirocinie, pow. Przeworsk, [w:] Nekropolie ludności kultury ceramiki sznurowej z III tysiąclecia przed Chr. w Mirocinie na Wysoczyźnie Kańczuckiej, P. Jarosz, J. Machnik, A. Szczepanek red., Via Archaeologica Ressoviensia, 15, Rzeszów, s. 7–139.
M a d s e n B. 1984, Flint axe manufacture in the Neolithic: Experiments with grinding and polishing of thin-butted flint axes, „Journal of Danish Archaeology”, 3/1, s. 47–62.
M a k a r o w i c z P. 2010, Trzciniecki krąg kulturowy – wspólnota pogranicza Wschodu i Zachodu Europy, Archaeologia Bimaris. Monografie, 3, Poznań.
M ą c z y ń s k i P. 2018, Uwagi o sposobach wykorzystywania wytworów krzemiennych o pradziejowej metryce na przykładzie materiałów ze stanowiska Puławy-Włostowice, [w:] B. Niezabitowska-Wiśniewska, Puławy-Włostowice. Wielokulturowe stanowisko z zachodniej Lubelszczyzny, Lublin, s. 342–357.
O l s z e w s k i A., W ł o d a r c z a k P. 2018, Święte 11: Cemetery of the Corded Ware culture, [w:] Reception of Pontic Culture traditions among the final Eneolithic communities in the Subcarpathian region, 3rd millennium BC, A. Kośko, M. Szmyt red., Baltic-Pontic Studies, 23, Poznań, s. 7–68.
P e l i s i a k A. 2007, Na granicach wielkiego eurazjatyckiego stepu. Europa Środkowo-Wschodnia w IV–III tys. BC. / In den Randbereichen der Eurasischen Grosssteppe. Das Ostmitteleuropa im 4.–3. Jt. v. Ch., [w:] U źródeł Europy Środkowo-Wschodniej: pogranicze polsko-ukraińskie w perspektywie badań archeologicznych / Frühzeit Ostmitteleuropas: Das polnisch-ukrainische Grenzgebiet aus archäologischer Perspektive, M. Dębiec, M. Wołoszyn red., Collectio Archaeologica Ressoviensis, 5, Rzeszów, s. 81–93.
P i l i č i a u s k a s G. 2010, Echoes of the dagger period in Lithuania, 2350–1500 cal BC, „Estonian Journal of Archaeology”, 14, s. 3–21.
P o ł t o w i c z - B o b a k M. 2016, On the peripheries of the Magdalenian word. Magdalenian hunters north of the Carpathian and Sudety Mountains, [w:] The Past Societies. Polish lands from the first evidence of human presence to the Early Middle Ages, P. Urbańczyk red., 1: 500,000–5,500 BC, J. Kabaciński red., Warszawa, s. 129–152.
P y ż e w i c z K. 2013, Analiza traseologiczna materiałów krzemiennych, [w:] Koszyce, stanowisko 3. Przemoc i rytuał u schyłku neolitu, M.M. Przybyła, A. Szczepanek, P. Włodarczak red., Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne, 4, Kraków–Pękowice, s. 179–200.
P y ż e w i c z K. 2017, Use-wear analysis of flint artefacts from the barrows of the Corded Ware culture in Ulów, „Folia Quaternaria”, 85, s. 117–134.
P y ż e w i c z K., G r u ż d ź W., D m o c h o w s k i P. 2016. Lokalna wytwórczość form czworościennych w Wielkopolsce. Wstęp do problematyki, [w:] Krzemień narzutowy w pradziejach. Materiały z konferencji w „Mądralinie” w Otwocku, 18–20 października 2010, W. Borkowski, B. Sałacińska, S. Sałaciński red., Studia nad gospodarką surowcami krzemiennymi w pradziejach, 8, Warszawa, s. 309–341.
R y b i c k a M. 2017, Kultura trypolska – kultura pucharów lejkowatych. Natężenie kontaktów i ich chronologia, Collectio Archaeologica Ressoviensis, 37, Rzeszów.
S o b k o w i a k - T a b a k a I. 2016, Hunter-gatherers in the Allerød forests, [w:] The Past Societies. Polish lands from the first evidence of human presence to the Early Middle Ages, P. Urbańczyk red., 1: 500,000–5,500 BC, J. Kabaciński red., Warszawa, s. 170–198.
S o l o n J., B o r z y s z k o w s k i J., B i d ł a s i k M., R i c h l i n g A., B a d o - r a K., B a l o n J., B r z e z i ń s k a - W ó j c i k T., C h a b u d z i ń s k i Ł., D o - b r o w o l s k i R., G r z e g o r c z y k I., J o d ł o w s k i M., K i s t o w s k i M. , K o t R., K r ą ż P., L e c h n i o J., M a c i a s A., M a j c h r o w s k a A., M a l i - n o w s k a E., M i g o ń P., M y g a - P i ą t e k U., N i t a J ., P a p i ń s k a E . , R o d z i k J., S t r z y ż M., T e r p i ł o w s k i S., Z i a j a W. 2018, Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data, „Geographia Polonica”, 91/2, s. 143–170.
S v e š n ì k o v Ì. K. 1974, Istorìâ naselennâ Peredkarpattâ, Podìllâ ì Volynì v kìncì III – na počatku II tisâčolìttâ do našoï eri, Kiïv.
S w i e s z n i k o w I. 1967, Krzemieniarstwo kultury ceramiki sznurowej na Wołyniu, „Z otchłani wieków”, 33/4, s. 222–226.
Ś l u s a r s k i Z ., Ś l u s a r s k a - P o l a ń s k a M. 1989, Badania stanowisk kultury strzyżowskiej w Raciborowicach Kolonii, woj. Chełm, w latach 1956, 1958 i 1959, „Sprawozdania Archeologiczne”, 40, s. 167–196.
T a r a s H. 1995, Kultura trzciniecka w międzyrzeczu Wisły, Bugu i Sanu, Lublin.
T u n i a K. 1997, Groby kultury ceramiki sznurowej w Krzyżu, woj. Kielce, „Sprawozdania Archeologiczne”, 49, s. 181–190.
V a l d e - N o w a k P. 1988, Etapy i strefy zasiedlania Karpat polskich w neolicie i na początku epoki brązu, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
W e r r a D. H., S i u d a R. 2022, The use of phosphate minerals for determination of the provenance of flint used by prehistoric communities in East-Central Europe, „Quaternary International”, 615, s. 5–17.
W ł o d a r c z a k P. 2006, Kultura ceramiki sznurowej na Wyżynie Małopolskiej, Kraków.
Z a k o ś c i e l n a A. 1996, Krzemieniarstwo kultury wołyńsko-lubelskiej ceramiki malowanej, Lubelskie Materiały Archeologiczne, 10, Lublin.
Z a k o ś c i e l n a A., L i b e r a J. 1991, Wykorzystanie surowców krzemiennych z okolic Świeciechowa w schyłkowym neolicie i we wczesnej epoce brązu w Polsce południowo-wschodniej, [w:] Schyłek neolitu i wczesna epoka brązu w Polsce środkowowschodniej (materiały z konferencji), J. Gurba red., Lubelskie Materiały Archeologiczne, 6, Lublin, s. 135–180.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 Archeologia Polski
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Publication co-financed by the Ministry of Science and Higher Education under the program "Support for scientific journals 2019-2020"
