Siekierka kamienna z Bolkowa nad jeziorem Świdwie. Najstarszy ślad penetracji terenów nad dolną Odrą przez społeczności wczesnoneolityczne?
DOI:
https://doi.org/10.23858/APol67.2022.002Słowa kluczowe:
wczesny neolit, Bolków 1, Polska, siekierka asymetryczna, ciosłoAbstrakt
W artykule omówiono znalezisko wczesnoneolitycznej siekierki kamiennej odkrytej w 2019 r. podczas badań wykopaliskowych na stanowisku mezolitycznym w Bolkowie na Pomorzu Zachodnim. Okaz wystąpił w warstwie datowanej serią 15 oznaczeń radiowęglowych na okres od 7870±50 BP do 7280±40 BP. Uwzględniając elementy paleotopograficzne i stratygraficzne znaleziska, jego wiek można określać na około 6200/6100 cal. BC. W świetle aktualnego stanu badań wyprzedza o pond 500 lat najstarsze zespoły kultury ceramiki wstęgowej na ziemiach polskich i w całej Europie Środkowej. Podobnie jak inne znaleziska tego typu znane z terenów Niemiec (Bad Dürrenberg), stanowi materialny ślad najstarszych penetracji północnych obszarów Niziny Europejskiej przez społeczności wczesnorolnicze z południa Europy.
Pobrania
Bibliografia
Antonović D. 2003, Neolithic ground stone industry in Serbia, Beograd.
Antonović D. 2014, Manufacturing of stone axes and adzes in Vinča culture, [w:] Archaeotechnology: studying technology from prehistory to the Middle Ages, S. Vitezović, D. Antonović red., Beograd, s. 77–85.
Biagi P., Shennan S., Spataro M. 2005, Rapid river and slow seas? New data for the radiocarbon chronology of the Balkan Peninsula, [w:] Prehistoric archaeology & anthropological theory and education, L. Nikolova, J. Higgins red., Reports of Prehistoric Research Projects, 6–7, s. 43–51.
Balcer B. 2006, Kamieniarstwo w kulturze pucharów lejkowatych w świetle materiałów z osady na stanowisku Gawroniec w Ćmielowie, pow. Ostrowiec Świętokrzyski, „Archeologia Polski”, 51/1–2, s. 44–92.
Borić D. 2019, Lepenski Vir. Chronology and stratigraphy revisited, „Starinar”, 69, s. 9–60.
Borić D., Dimitrijević V. 2007, Apsolutna hronologija i stratigrafija Lepenskog Vira, „Starinar”, 57, s. 9–55.
Brami M. 2014, Revisiting Hacilar, „Arkeolojl ve Sana”, 146, s. 13–28.
Brandt K. H. 1967, Studien über steinerne Äxte und Beile der Jüngeren Steinzeit und der Stein-Kupferzeit Nordwestdeutschland, Münstersche Beitrage zur Vorgeschichtsforschung, 2, Hildesheim.
Clark J. D. 1978, Prahistoria Afryki, Warszawa.
Czekaj - Zastawny A. 2008, Linear Band Pottery culture in the upper Vistula river basin, „Sprawozdania Archeologiczne”, 60, s. 31–72.
Czekaj - Zastawny A., Przybyła M. M. 2012, Modlniczka 2, powiat krakowski. Cmentarzysko kultury ceramiki wstęgowej rytej i osady neolityczne, Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce, J. Kruk red., Kraków.
Czerniak L. 1980, Rozwój społeczeństw kultury ceramiki wstęgowej na Kujawach, Poznań.
Czopek S. 1999, Pradzieje Polski południowo-wschodniej, Rzeszów.
Denaire A. 2009, Radiocarbon dating of the Western European Neolithic: comparison of the dates on bones and dates on charcoals, „Radiocarbon”, 51, s. 657–674.
Fischer A. - L., Gehlen B., Richter T. 2009, Zum Stand der Neolithisierungsforschung im östlichen Bayern: Fragestellungen, Fundstellen, Perspektiven, Fines Transire, 18, s. 45–78.
Furmanek M. 2004, Pierwsi rolnicy w dorzeczu górnej i środkowej Odry, Biblioteka Archeologii Środkowego Nadodrza, 2, s. 5–20.
Galiński T. 1997, Materiały do mapy osadnictwa w epoce kamienia na Pomorzu Zachodnim, „Materiały Zachodniopomorskie”, 43, s. 7–98.
Galiński T. 2002, Społeczeństwa mezolityczne. Osadnictwo, gospodarka, kultura ludów łowieckich w VIII–IV tysiącleciu p.n.e. na terenie Europy, Szczecin.
Galiński T. 2011, Organizacja terytorialna osadnictwa łowców mezolitycznych. Studia na przykładzie obszaru rynny plejstoceńskiej dolnej Odry, „Archeologia Polski”, 56/1–2, s. 89–133.
Galiński T. 2014, Obozowiska łowieckie ze schyłku preborealu w Bolkowie na Pomorzu Zachodnim, „Archeologia Polski”, 59/1–2, s. 79–120.
Galiński T. 2015a, Najstarsze osadnictwo mezolityczne w strefie zachodniobałtyckiej w świetle badań stanowiska Bolków 1, „Przegląd Archeologiczny”, 63, s. 29–57.
Galiński T. 2015b, Sanktuarium szamańskie z okresu mezolitu w Bolkowie nad jeziorem Świdwie na Pomorzu, „Archeologia Polski”, 60, s. 93–121.
Galiński T. 2015c, Borealny Bolków. Nowe badania obozowisk mezolitycznych nad jeziorem Świdwie, „Folia Praehistorica Posnaniensia”, 20, s. 127–151.
Galiński T. 2018, Epiahrensburgian. Osadnictwo paleolityczne w początkach holocenu na stanowisku w Bolkowie na Pomorzu Zachodnim, „Przegląd Archeologiczny”, 66, s. 5–30.
Galiński T. 2019, Paleolit i mezolit na Pomorzu, Szczecin.
Galiński T. 2020, Bolków. Stanowisko paleolityczne nad jeziorem Świdwie na Pomorzu Zachodnim, Szczecin.
Galiński T. 2021, Sanktuarium szamańskie sprzed 9 tys. lat w Bolkowie na Pomorzu Zachodnim, Szczecin.
Galiński T. , Jankowska D. 2006, Bolków 1. Stanowisko z końca paleolitu i początków mezolitu nad jeziorem Świdwie na Pomorzu Zachodnim, „Materiały Zachodniopomorskie”, Nowa Seria, 2–3/1, s. 79–175.
Geupel V. 1977, Das Rötelgrab von Bad Dürrenberg, Kr. Merseburg, „Schriften zur Ur- und Frühgeschichte”, 30, s. 101–110.
Grygiel R. 1976, Osady kultury ceramiki wstęgowej rytej w Brześciu Kujawskim koło Włocławka, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Archeologiczna”, 23, s. 5–114.
Grygiel R. 2004, Neolit i początki epoki brązu w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek, I, wczesny neolit: kultura ceramiki wstęgowej rytej, Łódź.
Grünberg J. 2001, Die enthauptete Schamanin von Bad Dürrenberg, [w:] Schönheit, Macht und Tod: 120 Funde aus 120 Jahren Landesmuseum für Vorgeschichte Halle. Begleitband zur Sonderausstellung vom 11. Dezember 2001 bis 28. April 2002 im Landesmuseum für Vorgeschichte Halle, H. Meller red., Halle, s. 156–157.
Hein W., Elbrug R., Walter P., Scharff W. 2012, Dechsel am Altenberg. Ein vorläufiger Bericht, [w:] Experimentelle Archäologie in Europa – Bilanz 2012, s. 49– 55.
Hoof D. 1970, Die Steinbeile und Steinäxte im Gebiet des Niederrheins und der Maas, Bonn.
Huigens H. O. 2010, Axes, Adzes and Chisels. Stone Tools from Late Neolithic Tell Sabi Abyad, Syria, Leiden University.
Jórdeczka M., Pyżewicz K. 2015, Analiza neolitycznych przedmiotów kamiennych, [w:] Kopydłowo, stanowisko 6. Osady neolityczne z pogranicza Kujaw i Wielkopolski, A. Marciniak, I. Sobkowiak-Tabaka, M. Bartkowiak, M. Lisowski red., Poznań–Pękowice.
Kegler - Graiewski N. 2007, Beile-Äxte-Mahlsteine. Zur Rohmaterialversorgung im Jungund Spätneolithikum Nordhessens, Köln.
Kind C. - J. 2003, Die absolute Datierung des Magdaleniens und des Mesolithikums in Süddeutschland, [w:] Erkenntnisjäger Kultur und Umwelt des frühen Menschen. Festschrift für Dietrich Mania, J.M. Burdukiewicz, L. Fiedler, W.-H. Heinrich, A. Justus, E. Brühl red., Veröffentlichungen des Landesamtes für Archäologie Sachsen- Anhalt – Landesmuseum für Vorgeschichte, 57/1, s. 303–319.
Klimscha F. 2014, Power and Prestige in the Copper Age of the Lower Danube. Studii privind preistoria sud-estului Europei. Volum dedicat memoriei lui Mihai Şimon, Brăila, s. 131–168.
Klindžić R. Š., Kaczanowska M., Kozłowski J. K., Karavanić I. 2018, The neolithization of Eastern Croatia and Southern Transdanubia – lithic perspective, „Folia Quaternaria”, 86, s. 159–189.
Kozłowski J. K., Kozłowski S. K. 1984, Chipped Stone industries from Lepenski Vir, Yugoslavia, „Preistoria Alpina – Museo Tridentino di Scienze Naturali”, 19, s. 259–293.
Kulczycka - Leciejewiczowa A. 1968, Ze studiów nad kulturą ceramiki wstęgowej w Polsce, „Archeologia Polski”, 13, s. 56–124.
Latałowa M. 1994, Datowanie palinologiczne i charakterystyka paleobotaniczna profilu archeologicznego w Bolkowie koło Szczecina, „Folia Praehistorica Posnaniensia”, 6, s. 213–224.
Lennes E., Stadler P. 1995, Zur Absolutchronologie der Linearbandkeramik aufgrund von 14C-Daten, „Archäologie Österreichs”, 6/2, s. 4–12.
Mateiciucová I. 2008, Talking stones: The Chipped Stone Industry in Lower Austria and Moravia and the Beginnings of the Neolithic in Central Europe (LBK), 5700–4900 BC, Brno.
Nowak J. 2014, Stone artefacts made of amphibolite from the settlement of the Linear Band Pottery culture at the site 22 in Świlcza (Świlcza commune), in the context of settlement network in the area of Rzeszów, „Analecta Archaeologica Ressoviensia”, 9, s. 123–154.
Perić S., Nikolić D. 2016, Lepenski Vir. Stratigraphy, chronology and periodization. Excavations 1966, Belgrade.
Perlès C. 2001, The Early Neolithic in Greece. The first farming communities in Europe, Cambridge.
Peters E., Paret O. 1948, Die vor- und frühgeschichtlichen Kunst- und Kulturdenkmäler in Hohenzollern, [w:] Die Kunstdenkmäler Hohenzollers, II, Kreis Sigmaringen, W. Genzmer red., Stuttgart.
Pyzel J. 2006, Die Besiedlungsgeschichte der Bandkeramik in Kujavien, „Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseums”, 53, s. 1–57.
Rajković D. 2019, Glačane kamene izrađevine u životu starčevačke i sopotske populacije na prostoru istočne Hrvatske, Zagreb.
Ramminger B. 2007, Wirtschaftarchäologische Untersuchungen zu alt- und mittelneolithischen Felsgesteingeräten in Mittel- und Nordhessen, Rahden/Westfalen.
Shea J. J. 2013, Stone tools in the Paleolithic and Neolithic Near East. A Guide, Cambridge.
Stadler P., Kotova N. 2010, Early Neolithic settlement from Brunn Wolfholz in Lower Austria and the problem of the origin of (Western) LBK, [w:] Neolithization of the Carpathian Basin: northernmost distribution of the Starčevo/Körös culture, J.K. Kozłowski, P. Raczky red., Kraków-Budapest, s. 325–348.
Stadler P., Kotova N. 2019, Early Neolithic Settlement Brunn am Gebirge, Wolfholz, in Lower Austria, 1, Langenweissbach–Wien.
Stäuble H. 1995, Radiocarbon dates of the earliest Neolithic in Central Europe, „Radiocarbon”, 37/2, s. 227–237.
Taute W. 1967, Grabungen zur mittleren Steinzeit in Höhlen und unter Felsdächern der Schwäbischen Alp, 1961 bis 1965, „Fundberichte aus Schwaben”, Neue Folge, 18/1, s. 14–21.
Wechler K . - P. 1993, Mesolithikum – Bandkeramik – Trichterbecherkultur. Zur Neolithisierung Mittel- und Ostdeutschlands aufgrund vergleichender Untersuchungen zum Silexinventar, Lübsdorf.
Wright K . 1992, A Classification system for ground stone tools from the Prehistoric Levant, „Paléorient”, 18/2, s. 53–81.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Archeologia Polski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
